«بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى-ول»

اباي

«بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى-ول»

اباي

قىزىلاعاشتى سۋ باستى دەگەندە ورنىمدا وتىرا المادىم. كوڭىلىمنىڭ استان-كەستەڭى شىقتى. ەلدەن حابارلاسقان دوستارىم كىندىك كەسىپ، كىر قوڭىمىزدى جۋعان جۇرتتى الاپات تاسقىن العانىن ايتىپ اح ۇردى. بار جۇمىستى جيىپ تاستاپ، جولعا شىقتىم. تۇنگى جول ادەتتەگىسىنەن دە ۇزارا تۇسكەن. ىقىلىمنان جىلقى باعىپ، جۇيرىك باپتاعان شاباندوز ەل شىنىمەن سۋ استىندا قالعان با؟ «ساماۋىرىنان سۋ اقتى دەسە، سامارقاندى سۋ باستى»-دەيتىن مىنەزىمىز بار ەدى.مۇمكىن اۋىل امان شىعار دەگەن ءۇمىت وتى پىلتە شامىنىڭ جارىعىنداي جالپىلدايدى. جاماندىققا كوڭىل قۇرعىر سەنگىسى كەلمەيدى. الايدا، تابيعاتىنان شىدامدى، توزگىش اۋىل حالقى تاناۋ قاناسا تاۋبە دەپ، جۇت بولعاننىڭ وزىندە «مال ساداقا، جان ولجا،»- دەپ سابىرلىق بىلدىرەتىن. بۇل جولعى اپاتتىڭ بولعانى شىنىمەن دە راس-اۋ. قازاق: «قارىس جەردە قازا بار،»- دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك.اۋىلدان قارىس جەردە تۇرعان سۋ بوگەتىنىڭ اجال وتىنا اينالعانى ما؟ قازا دەمەكشى، تۋرا وسىدان ەكى جىل بۇرىن اۋىلعا سىنىپتاس دوسىم ەرىكتىڭ جاس سۇيەگىنە توپىراق سالۋعا بارىپ ەدىم. سول سوڭعى ساپار ەسكە ءتۇستى. قۇلىن كۇندە كىسىنەسىپ بىرگە وسكەن دوستى جەر-انا قۇشاعىنا تاپسىرعاندا اۋىل اقساقالدارىنىڭ ءبىرى قۇران وقىپ بولىپ، بىلاي دەگەن ەدى: «قالاعا اتتانعان بوزداعىمىز تاس قالادان وپا تاپپاي دالامىزعا ورالدى.باقىتقا بولەنەتىن جيىرما التى-اق جاسىندا اقىمعا وراندى.اۋىلدان بەرەكە كەتپەسە، اۋىل قارتتار ۇيىنە اينالىپ، جاستارىمىز كەزبە اتانباس ەدى.زامان-اي!-دەدى دە، كوزىندەگى ىستىق جاستى ءسۇرتىپ، ءسوزىن قايتا جالعاپ، -  بۇرىندارى اۋىل ماڭىنداعى قورىمدار الىستاۋ سياقتى ەدى. جىلدان-جىلعا بىزگە جاقىنداپ كەلەدى،»- دەپ اۋىر كۇرسىنگەن... ال ەندى بۇكىل اۋىل ولىككە تولىپ، ءۇش مىڭعا جۋىق  تۇرعىنى بار ەلدى مەكەن قالىڭ قورىمعا اينالدى دەيدى تەلەفون شالعان اۋىلداستار.ەلدەگى باۋىردىڭ ءبىرى قايتىس بولسا، جانارىڭ جاسقا تولىپ، قابىرعاڭ قايىسار.توپىراق سالىپ، قۇران وقىرسىڭ. ولگەنگە سالاۋات ايتىپ، تىرىسىنە اللادان عۇمىر تىلەرسىڭ.ال تۇتاس ءبىر اۋىلدان ايىرىلعان سوڭ  ونىڭ قازاسىن كورۋدەن ارتىق قايعى بار ما ەكەن؟  وشاعى وتتان تۇسپەگەن، مەيماندوس شاڭىراقتاردىڭ قيراندىسىن كورگەنشە قۋ قۇداي كوزدى نەگە المايدى دەپ، وكسيسىڭ. تالدىقورعانعا بوگەلمەي قىزىلاعاشقا جەتكەنشە ءىشىم ءولىپ، سىرتىم عانا ساۋ قالدى. تاڭ بوزارىپ اتقاندا، اۋىلدىڭ شەتىنە ايتەۋىر ىلىكتىم. تاۋدان اققان سۋ بۇكىل اۋىلدى شىنىمەن شايىپ كەتىپتى. قالىڭ قورىمنىڭ ىشىنە تۇسكەندەيمىن. اباي ايتپاقشى:

«ەم تابا الماي،

وت-جالىنداي

تولدى قايعى كەۋدەگە.»

اۋىلعا قۇتقارۋشىلار، اسكەرلەر مەن ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرى جۇمىلدىرىلعان. يتپەن ولىك ىزدەپ  جۇرگەن كينولوگتار.ءولىپ جاتقان مال. تامىرىمەن قوپارىلىپ سۇلاعان اعاشتار. امان قالدى دەگەن ۇيلەردىڭ ءوزى قورقىنىشتى.

تاڭعى ساعات جەتىدەن اسقاندا ۇيىندىلەردىڭ اراسىنان ۇيشىك جاساپ العان جۇرت سىرتقا شىعىپ، ءوز اۋىلداستارىن ىزدەۋگە كىرىستى.كوزىمە ەڭ ءبىرىنشى بولىپ كورشىم تولەپبەرگەن اعا ىلىكتى. قايران اۋىلدىڭ جانى تازا ازاماتتارى-اي! باسپاناسى مەن مالىنان ايرىلىپ وزەكتەرى وكسىككە تولىپ وتىرسا دا مەنىڭ قالىمدى سۇراپ، قالاعا قونىس اۋدارعان اۋىلداستارىمىزدىڭ جايىن ءبىلىپ جاتىر. اماندىقتان كەيىن كورشىم بولعان جايتتى بايانداي باستادى. «بۇل سۇمدىقتىڭ بولارىن اۋىل بىلگەندەي وسىدان ەكى جىل بۇرىن قۇدايدىڭ زارىن قىلعان.اۋدانداعى ەڭ كولەمدى بوگەت وسى «قىزىلاعاش سۋ بوگەتى».ءبىز ەل بولىپ وبلىس اكىمىنە حات جازعانبىز. سۋ بوگەتىن جەكەمەنشىك قولدان الىپ، ۇكىمەتكە بەرۋ كەرەك دەپ. امال نە، باستاماشىل توپتى اۋدان، اۋىل باسشىلارى ارىزقوي اتاندىرىپ، ال تالدىقورعانداعى تورەلەرىمىز حالىق سوزىنە پىسقىرىپ تا قاراعان جوق. مىنا بوگەت يەسى قارا كۇزدەن باستاپ، سۋدى جىبەرمەي قويدى عوي. كوكتەمدە ساتارعا سۋىم كوپ بولادى دەپ.سول كەزدە دە اقساقالدار ەسكەرتكەن بولاتىن، كەڭەس كەزىندە سالىنعان بوگەتتىڭ شىداس بەرمەيتىنىن. الايدا، كوكەيىن اقشا تەسكەن بوگەتتىڭ يەسى بەكيەۆ قۇلاق اسقان جوق. قانشاما ەل  سۋمەن كەتتى. قايتا مەنىڭ وتباسىمدى ءىنىم دەر ۋاقىتىندا  ماشىنەسىمەن كەلىپ قالاعا جەتكىزىپ تاستادى.»

جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ايتۋىنشا، بوگەتتە بولعان سۋ كولەمى 42 ملن. كۋبتى قۇرايدى.  بۇل دەگەنىڭىز 42 ملن. توننا سۋ دەگەن ءسوز.  بار-جوعى جارتى ساعاتتا بۇنداي سۋ 465 باسپانانى اعىزىپ كەتكەن.تۇسكە جۋىق اۋىلعا وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باتتالوۆ مىرزا كەلدى. شەنەۋنىكتىڭ سوزىنە قاراعاندا، قازا بولعاندار سانى 31 ادام ەكەن (13-ناۋرىز كۇنگى مالىمەت). بۇنى ەستىگەن حالىق  جاپا تارماعاي شۋلاپ كەتتى. «وتىرىك. ءوز اۋىلىمىزدا قانشا جانباسى بار ەكەنىنىن بىلمەي ءبىزدى جىن ۇرىپ پا؟ قازا بولعاندار سانى 140 ادام دەيدى». تالدىقورعاننان كەلگەن وكىل كومەكتىڭ، بارلىق جاعدايدىڭ جاسالاتىنىن ايتىپ جاتتى. الايدا، شالدار جاعى «ە، تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر عوي» دەپ، بار اۋىرتپالىقتى ەلدىڭ كوتەرەتىنىن الدىن الا ءبىلىپ تۇردى. باتتالوۆ مىرزا قانشا جىلى ءسوز ايتقانىمەن كوڭىلى جايلانعان جۇرتتى كورمەدىك. جاعدايدى ۇكىمەت باسشىسى ءوزى تىكەلەي قاداعالاپ وتىر دەگەنى مۇڭ ەدى، حالىق ودان بەتەر اشۋعا ءمىندى. كوپ ىشىندە شىداي الماي العا شىققان قانتاي اپا: «يا، كەلدى ءماسىموۆ. كەشە كەشقۇرىم سەرۋەنگە شىققان جىگىتتەي،مۇرتىن شيراتىپ.قازاق كەش باتقاندا كوڭىل ايتۋشى ما ەدى. حالىقتىڭ بارلىعى بىردەي كەزدەسە المادى. كەلۋىنەن، كەتۋى تەز بولدى. بۇل جەردە امان قالعان ءۇي جوق.ەلدەر بەرىسى كولتابان، تالدىقورعانعا بەزىپ كەتكەن. مىنا ىرگەدەگى ءۇشىنشى بولىمشە «اقتوعان» جۇرتى وزەننەن بەرى وتە الماي جانسۇگىرگە (اقسۋ اۋدانىنىڭ ورتالىعى ءىلياس جانسۇگىروۆ كەنتىن ايتادى. -ق.ي.) الاقان جايىپ وتىر. ول جاقتا ەكى كوشە قيراعان دەيدى. اللاعا شۇكىر، ادام شىعىنى جوق ەكەن. ات ءىزىن سالعان بىرەۋىڭ جوق. ءماسىموۆتىڭ تالدىقورعانعا امان-ەسەن جەتكەن حالىقپەن كەزدەسكەنىن دە بىلەمىز.قازاقشاعا كەلگەندە قاقالاتىن كارىم اكانىڭ ءسوزىن ۇمبەتوۆ اۋدارىپ بەرىپتى.» وسىلايشا، اشىنعان حالىق  ءوز نارازىلىعىن ايتىپ جاتتى. ىزالى توپتىڭ ىشىنەن شىعىپ، بالالىعىم مەن جاستىق شاعىم وتكەن اۋىلىمنىڭ كوشەلەرىن ارالاپ كەتتىم. جانارىم جاسقا تولدى. كەشە عانا مىنا «جاستار» كوشەسىندە گيتارامەن ءان سالۋشى ەدىك. سوندا ۇلكەندەر جاعى: «ءيتتى شۋلاتپاي، جاتىڭدار!»- دەيتىن. اۋىل كلۋبى ورنالاسقان بۇل كوشە بوزبالا مەن بويجەتكەندەردىڭ كۇلكىسىنە تولى ەدى. بالاۋسا ارماندار، ۇلكەن مۇراتتار جايلى اڭگىمەلەر ايتىلاتىن. مەكتەپتى اياقتاعان جىلدىڭ سوڭعى كوكتەمىندە بۇل كوشەدە كوپ قىدىرعانبىز. سوڭعى قوڭىراۋ بولعان كۇننىڭ كەشىندە كلۋبتاعى بي كەشىنەن شىعىپ، وسى كوشەدە كوشە اندەرىن تاڭعا دەيىن ايتىپ، القىنعان ارماندارىمىزدى ورتاعا سالىپ ەدىك.سپورتقا ءۇيىر ەركەبەك پەن ساكەن پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتكە قۇجات تاپسىراتىنىن ايتقان. «اسان اعايداي دەنە شىنىقتىرۋدان ساباق بەرەمىز.تەك مۇعالىم عانا ەمەس باپكەر بولامىز. الەمنىڭ، وليمپيادانىڭ چەمپيوندارىن دايارلايمىز» دەسە، بىزدەن ءبىر جاس كىشى بولسادا بىرگە ءجۇرىپ قاتارىمىزداي بولىپ كەتكەن تالعات جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ مەكتەپكە جالعىز باراتىنىن ايتىپ كوزىنە جاس العان. سول كەزدە سۇڭقار: «قاليدا اپاي تۇك ساباق وقىمايسىڭ، مىنا تۇرىڭمەن مەكتەپ بىتىرگەسىن مال باعاسىڭ دەۋشى ەدى. قازىر مال تۇگىل سوۆحوز اتىمەن جوق. ماعان دا تەستكە دايىندالۋعا تۋرا كەلدى دەپ» ءبارىمىزدى كۇلدىرىپ ەدى. «سەندەر بۇزىقسىڭدار» - دەپ ۇنەمى بىزگە رەنجىپ جۇرەتىن ءتارتىپتى گۇلىم قىز سول ءتۇنى بىزبەن بىرگە تاڭدى اتىرعان. كەش باتسا اۋلاسىنان التى قادام الىس شىقپايتىن گۇلىم سول ءتۇنى ەرەكشە سۇلۋ بولدى. تاناداي تۇنىق كوزى مولدىرەپ، بوزبالا بىتكەندى باۋراپ الاتىن. ساباعىن دا وتە جاقسى وقيتىن. باستاۋىش سىنىپتا مۇعالىپ جوقتا، بىزگە ساباق تا بەرىپ كەتۋشى ەدى. ءبارىمىز كەزەك-كەزەگىمەن عاشىق بولاتىنبىز. سول گۇلىم قىز بۇگىن ارامىزدا جوق. بالاسىن باۋىرىنا باسىپ اجال جاستىعىنا جانتايىپتى.گۇلىم وسىدان 2-3 كۇن بۇرىن كىشكەنتاي 4 جاسار قىزىمەن توركىندەپ كەلگەن ەكەن. اكە-شەشەسىن ءبىر كۇن بولسا دا ءۇي شارۋاسىنان دەم التپاق بولىپ قالاعا جىبەرىپتى. سول كۇنى بوگەت بۇزىلعان. الاڭسىز ويناپ وتىرعان قىزدى سۋ تەرەزە ارقىلى سىرتقا جۇلىپ بارا جاتقاندا شىرقىراعان گۇلىم بالاسىن باۋىرىنا باسىپ ۇلگەرىپتى. الايدا، قابىرعالار قۇلاپ ءۇي استىندا انا مەن بالا قالىپ قويعان...

وسىلايشا، وتكەن كەتكەندى ەسكە الىپ مەكتەپكە تاياۋ كەلىپ قالعاندا تۋرا الدىمنان اكەممەن بىرگە جۇمىس ىستەگەن ايتقۇرمان اعا شىعا كەلدى. قىزى لاززاتپەن بىرگە وقىعانبىز. جۇبايى ەكەۋى بىردەن تانىدى. ايتقۇرمان اعا قولىن تاڭىپ الىپتى. قولىنا نە بولعانىن سۇراپ ەدىم، «ە، كەمپىر ەكەۋىمىزدى قۇداي ساقتاپ قالدى» دەپ  بارىپ، اڭگىمەسىن باستادى. «11 ناۋرىز كۇنى اۋىل ىشىندە سۋ بوگەتى بۇزىلادى دەگەن اڭگىمە گۋلەي باستادى. مىنا كورشىم داۋلەت ەستىباەۆ اكىمنىڭ ورىنباسارى. سوعان بىردەن جاعدايدىڭ انىق-قانىعىن بىلمەك بولىپ تەلەفون شالدىم. داۋلەت قۇرداس ەل ىشىندە ەستىگەن ءسوزىمدى جوققا شىعاردى. ءبارىن تىنىشتالتىپ جاتىرمىز. اكىم ەسەت قاسىنا جىگىتتەردى الىپ، بوگەتكە ءجۇرىپ كەتكەن.ۋايىمداماي ۇيدە جاتا بەرىڭدەر-دەدى.مالدى جايعاپ كەمپىر ەكەۋىمىز جاتىپ قالدىق. تۇنگى ون ەكىدەن اسا ۇيگە سۋ كىرە باستادى. باستاپقىدا جاۋىن جاۋىپ، ۇيگە جاڭبىر سۋى كىرە باستاعان ەكەن دەپ توپشىلاعانبىز.سويتسەك، بوگەت بۇزىلىپتى. ەسىكتى اشا المادىق. ءۇيدىڭ ءىشى سۋعا تولىپ كەتتى. كەۋدەمىزگە دەيىن سۋ استىندا ءۇش ساعات تۇردىق. تەرەزەنى اشپاق بولدىم. كۇزدە تاس قىلىپ شەگەلەپ تاستاعانىم قانداي جاقسى بولعان تەرەزەنى اشسام، ايەلىم ەكەۋىمىزدى ارىنداپ كەلگەن سۋ اعىزىپ كەتەدى ەكەن. ءبىر قاباتىن سىندىردىم قولمەن. سول كەزدە مىنا ساۋساقتارىمدى جارالاپ الدىم. تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنا شىعىپ الىپ، قولىمىزبەن ءۇيدىڭ توبەسىنەن ۇستاندىق. قايتا ءبىزدىڭ ءۇي اۋىلدىڭ ەڭ شەتكى كوشەسىندە ورنالاسقان سودان جانىمىز قالدى. ۇساق مالدى ايتپاعاندا،ون بەس باس ءىرى قارا كەتتى.جان ولجا دەپ وتىرعان جاي.تاڭ اتا سۋ باسىلدى. قالشىلداپ كوشەگە شىقتىق. الدىمىزدا جول ساقشىلارى شىعىپ، كومەك بەردى. قازىر ءبىلىپ وتىرمىز اكىم بۇل اپاتتىڭ بولارىن وسىدان ەكى كۇن بۇرىن بىلگەن ەكەن. اۋىلدىڭ اكىم-قارالارى، تۋعان-تۋىستارىن قاۋىپسىز جەرگە كوشىرىپ تاستاعان. ال، ءوز اۋىلداستارىنىڭ ومىرىنە اراشا تۇسپەي، اجال اۋىزىنا شىمىركپەي تاستاپ كەتكەن.ءبىر ومىرتقانىڭ جۇلىنىنداي ەل ەدىك، بىلمەيمىن اۋىلدان دا ادامدىق دەگەن ۇعىم الشاقتاعان با؟.. »

بۇل اڭگىمەنى ەستىگەندە وزەگىم ودان ارمەن ورتەنە باستادى.ءبىر ايتقۇرما اعانىڭ ءسوزى ەمەس، تىلدەسە قالعان جۇرتتىڭ ءبارى اكىمنىڭ وپاسىزدىعىن، جاۋىزدىعىن ايتىپ تىستەندى.  الدە بىرەۋلەر «قازاقتىڭ جاۋى قازاق» دەگەندە اشۋعا ءمىنۋشى ەدىك. بۇل اۋىر ايتىلعان ءسوزدىڭ سوندا شىندىق بولعانى ما؟ بار قازاقتى ءبىر قازاقتاي سۇيە الماعانىمىز با؟ «اعايىن وكپەگە قيسا دا، ولىمگە قيمايدى» دەۋشى ەدى باياعىلار. تۋعان اۋىلىن قابىرستانعا اينالدىرعان اكىمگە كەسىلەر جازا ەندى اۋىر بولۋعا ءتيىس. اللا اماندىق بەرسە ورىنداعى وڭالار، جەر-انانىڭ ومىراۋىن ەمگەن ەل تۇرەگەلەر. اۋىزدى بەرگەن اللا اش قالدىرماس. جىلدار جىلجىر، قۇلاعان اۋىل اياقتانار. ال باۋىردىڭ ورنىن، ءسابي مەن انا، جار مەن جۇبايدىڭ ءولىمىن كىم  تولتىرار؟ سۋمەن اعىپ كەتكەن جۇزدەگەن جاندى كىم قايتارار؟ حالىقتىڭ جارتىسى اپاتتىڭ الدىن بىلە تۇرا ، وزگەلەرگە ەسكەرتپەگەنىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ جان جاراسىن كىم جازار؟

****                ****                ****

جۇرەكتىڭ جاسىن اعىزىپ، جولعا شىقتىم. اعايىنمەن قوشتاسىپ ءالى دە كەلەتىنىمدى ايتىپ جاتىرمىن.سول ساتتە تاعى ءبىر جايسىز حابار جەتتى. ەگىنسۋدى سۋ باسىپ، تەمىر جول ىستەن شىققان. قىزىلاعاشتىڭ  كوپىرى قۇلاپ الماتى -وسكەمەن تاس جولى جابىلسا، ەندى وسكەمەنگە اپاراتىن تەمىر جول دا ورتا جولدا ءۇزىلىپتى اۋداننىڭ ءبىراز جەرىن اتپەن شارلاپ قايتقان جىگىتتەر قاپالدىڭ قىزىلسۋ ورتاسىندا قالعانىن جەتكىزدى.مەكتەپتە وقۋ توقتاپتى. قۇدايعا شۇكىر، ولگەندەر جوق ەكەن. الايدا، ءجۇرىپ تۇرۋ مۇمكىن ەمەس، قارعا ادىم جەر مۇڭ بولعان. جايسىز حابارعا ەل اۋىر كۇرسىندى. ءبىر قىزىلاعاش ەمەس، اپات اۋدانعا كەلىپتى. «جىرلاپ اققان ىلەكەڭنىڭ ء(بىزدىڭ ەلدە جىر قۇلاگەرى  ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ اتى-ءجونىن قىسقاشا قايىرىپ ىلەكەڭ دەيدى. - ق.ي.) اقسۋ ەرتە كوكتەمنەن جىلاپ اقتى-اۋ»-دەپ شالداردىڭ ساقالىنان جاس تامشىلادى.ءوزىمدى ارەڭ ۇستاپ، كولىككە وتىردىم.ويراندالعان جولدان اۋىر قوزعالعان كولىك الماتىعا بەت تۇزەدى. قانعا بويالعان قىزىلاعاش كوز الدىمنان الىستاپ بارادى. ال جانارىمنان اعا باستاعان جاس ولەڭ جولدارىنا اينالدى.

قان جۇتىپ كەلەمىن

قىزىل ەمەس، قارا قان.

باۋىر كەتتى،   بالا كەتتى ارادان.

كوز الدىمدا جەرمەن جەكسەن اۋىلىم،

قوس جانارىم شىعىپ كەتكەن شارادان.

قان جۇتىپ كەلەمىن

قىزىل ەمەس، قارا قان،

سىزداپ جاتىر جان-جۇرەگىم جارادان.

اناسىنان ايىرىلىپ جىلايدى،

دۇنيەگە جاڭا كەلگەن شارانام...

قان جۇتىپ كەلەمىن

قىزىل ەمەس، قارا قان

اكىمدەرىم باسىن ويلاپ قارا قان

جىرلاپ اققان اقسۋىمدى جىلاتىپ،

قىزىلاعاش جويىلدىڭ-اۋ كارتادان.

قان جۇتىپ كەلەمىن

قىزىل ەمەس، قارا قان،

شەمەندە بولعان شەردى قالاي تارقاتام.

ۋىعىمدى قاداعانمەن قايتادان،

باقي بولعان ەلدى قالاي قايتارام؟...

قان جۇتىپ كەلەمىن

قىزىل ەمەس، قارا قان،

حان كوتەرگەن حالىق ەدىك قارادان.

تورەمىزدەن تىزگىن كەتكەن زاماندا،

جالعىز كومەك جاراتۋشى اللادان!..

ر.S. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى قارالى كۇندى بىردە-ءبىر رەت جاريالاماعان. بارلىعىن جىپكە ءتىزىپ نە قىلامىز. شىمكەنتتە ۆيچ-تەن 100-دەن اسا ءسابي كوز جۇمعاندا ءتول پەرزەنتتەرىن جوقتاماعان بيلىك بۇل جولى دا ارقانىڭ توسىنەن قىزىلاعاشتاعى قارالى جاندارعا كوڭىل ءبىلدىردى...