بۇرىن دا، قازىر دە ءادىل شەشىم شىعارۋ ءار سۋديانىڭ باستى مىندەتى بولعان جانە بولىپ كەلەدى. سۋديا ءۇشىن ءاربىر قارالعان ءىستىڭ نۇكتەسىن قويۋ ەشقاشان دا وڭايلىققا تۇسپەيدى. سەبەبى، قارالعان داۋ بىرجاقتى شەشىلمەيدى، داۋلاسقان جاقتىڭ ءبىرىنىڭ كوڭىلىنەن شىقسا، ەكىنشىسىنىڭ سوت شەشىمىنە ريزا بولمايتىنى بەلگىلى جاعداي. وسىنىڭ سالدارىنان ەل اراسىندا «تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعان بيدە يمان جوق» دەگەن پىكىرلەر قالىپتاسقان. سونىڭ ءبىر قىرىن مىنا تومەندەگى دەرەكتەردەن اڭعارامىز. 

بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتى­جىل­دىعىندا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جوعارعى سوت توراعاسىنىڭ، سۋديالار وداعىنىڭ اتىنا رەسپۋبليكا سۋديالارى قاراپ، تاراپتاردىڭ كوڭىلىنەن ورىن العان، وڭ شەشىمدەر قابىلدانعان ىستەر بويىنشا ءوز العىستارى مەن ىستىق لەبىزدەرىن جولداپ جاتقان حاتتار لەك-لەگىمەن كەلۋدە. اتالعان حاتتاردان سۋديالار جۇمىسىنىڭ جاندانىپ كەلە جاتقانىن، ولارعا دەگەن حالىق سەنىمىنىڭ ارتا تۇسكەنىن كورۋگە بولادى.

ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋ، زاڭدى بىلمەۋ­شىلىكتەن كۇندەلىكتى ومىردە كەزدەسىپ جاتاتىن كەلەڭسىزدىكتەرگە امالسىز ۇرىنعان جاندارعا زاڭ اياسىندا قولۇشىن بەرۋ – سوت جۇيەسىندە قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن ءاربىر سۋديانىڭ كاسىبي مىندەتى، ازاماتتىق بورىشى. بۇگىنگى كۇنى «ەلىم، جەرىم» دەپ شەتەلدەن تۋ­عان اتامەكەنىنە كەلگەن ورالمان اعايىن­دارىمىزدىڭ سوتتارعا دەگەن العىستارى دا جەتەرلىك. بۇعان تومەندەگى حات دالەل.

ماسەلەن، ن.قونىسبەك، ج.ءۇمىت، اعاي­ىندى نابيدوللالار الىس­تان ات ارى­تىپ، اتامەكەنى – قا­زاقستانعا 2013 جىلدىڭ كۇزىندە قونىس اۋدارىپ، قاراعاندى وبلىسىنا اتباسىن تىرەگەن. الايدا، اراب الىپبيىنەن شالا ساۋاتتى بولعاندىقتان جانە كيريلليتسامەن جازىلعان قۇجاتتاردى مۇلدە وقي الماعاندىقتارىنان قاراعاندىنىڭ كوشى-قون پوليتسياسى ولاردىڭ قۇجات­تارىندا كەمشىلىكتەر بار دەپ، اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ءۇشىن حاتتاما تولتىرعان.

بۇل ماسەلە قاراعاندى وب­لىس­­تىق سوتىنىڭ توراعاسى ە.سە­رىك­­باەۆ­تىڭ، وبلىستىق سوتتىڭ سۋديا­­سى ت.ەرىمبەتوۆتىڭ ارالاسۋى­مەن وڭ شەشىمىن تاپقاندىعىن كور­سەتىپ، ەلىمىزدە وسىنداي سوتتاردىڭ بولعا­نىنا قۋانىشتىمىز، – دەپ ءوز ريزاشى­لىقتارىن بىلدىرگەن.

سوت جۇيەسىندە سۋديالاردىڭ ءادىل شەشىم شىعارۋى كوپ جاعدايدا ولاردىڭ مول تاجىريبەسىنە، ادال ەڭبەگىنە جانە تەرەڭ بىلىمىنە بايلانىستى. وسى ورايدا، قوستاناي وبلىسى، رۋدنىي قالاسىنىڭ تۇرعىنى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ اردا­گەرى ن.تارانچۋكتىڭ حاتىندا زاڭ مەن كونس­تيتۋتسيا تالاپ­تارىن قاتاڭ ساقتايتىن، ۋاقىت­پەن ساناسپاي ەڭبەك ەتىپ، ءوز ىسى­نە جاۋاپكەرشىلىكپەن جانە ادال­دىقپەن قارايتىن سۋديالار بار ەكەنى ايتىلىپ، سۋديا ك.ە.وتە­تىلەۋوۆكە ءوز العىسىن جولداعان.

بۇگىنگى تاڭدا ەلباسى تاپسىرماسىمەن سوت جۇيەسىن ىزگىلەندىرۋ، ادامي قادىر-قاسيەتكە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ سوتتاردىڭ باس­تى نازارىندا دەۋگە بولادى. سوت­تار­دىڭ قىلمىستىق ىستەر بويىنشا سوت پروتسەستەرىندە ادام تاعدىرىنا اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋىن، جاسوسپىرىمدەر تاراپىنان جاسالىنعان قىلمىستاردى مۇقيات زەرتتەۋلەرىن قوعام دا تالاپ ەتىپ وتىر. بۇل ورايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ توراعاسى قايرات ءماميدىڭ اتىنا كەلگەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى ق.ساراجوۆ پەن ا.تا­لاسوۆانىڭ العىس حاتىن تەبىرەن­بەي وقۋ مۇمكىن ەمەس. ارىز يەلەرى 2014 جىلعى 21 ساۋىردە قىزىل­وردا وبلىستىق سوتىنىڭ كاسساتسيا­لىق سوت القاسى 10-سىنىپ وقۋ­شىسى ءا.ساقتاپبەرگەننىڭ قىلمىس­تىق ارەكەتىن قك 103-با­بىنىڭ 3-بولىگىنەن وسى زاڭ­نىڭ 101-با­بىنىڭ 1-بولىگىنە قايتا دارەجەلەپ، قىلمىس ارەكەتىن جاساعان ساتتە بالانىڭ 16 جاسقا تولماۋىنا بايلانىستى قىل­مىستىق جاۋاپ­تىلىقتان بوسات­قانىن ايتا كەلە، سۋديا م.احمەتوۆكە ادىلەتتى شەشىم شىعارۋعا مۇرىندىق بولعانى ءۇشىن اق جۇرەكتەرىنەن شەكسىز العىستارىن جولداعان.

وسىنداي العىس حاتتار ەلىمىز ازاماتتارىنان عانا ەمەس، شەتەلدىكتەردەن دە كەلىپ تۇسۋدە. تۇركيا ازاماتى حاكان يندجە اقمولا وبلىسى، زەرەندى اۋداندىق سوتىنىڭ توراعاسى ق.ابى­شەۆكە جۇمىسىنداعى كاسىبي شە­بەر­لىگى مەن مەنىڭ تالاپ ارىزىمدى قاراۋ كەزىندەگى جەدەلدىگىنە ءوز ريزاشى­لىعىن بىلدىرگەن.

قۇقىق قورعاۋ سالاسىندا قىزمەت ەتىپ جۇرگەندەر قاتارىندا سوت پروتسەستەرىنە تىكەلەي ارالاسىپ، توم-توم ىستەردىڭ قالاي جۇرگىزىلەتىنىن ءوز كوزدەرىمەن كورەتىن ادۆوكاتتاردىڭ ءىس-تاجىريبەلەرىنەن كوپ سىر اڭعارۋعا بولادى. مىسالى، «قورعاس ىسىنە» سىرتتان شاقىرىلىپ، ءبىرىنشى ينستانتسياداعى سوتقا قاتىسۋ قولايلىعىنا ءوز باعالارىن بەرۋدى ءجون كورگەن استانا قالاسى ادۆوكاتتارىنىڭ حاتى كەلىپ ءتۇستى. ء«بىز سوت تەرگەۋى ساتىسىنىڭ تەحنيكالىق جاعىنان جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن ەرەكشە اتاپ وتكىمىز كەلەدى. ءبارىمىز ءۇشىن سوتتىڭ رەسمي سايتىندا سوت تىڭداۋلارىنىڭ حاتتامالارى ۋاقتىلى، جەدەل ورنالاستىرىلعانىن كورۋ وتە قولايلى بولدى. سوت وتىرىسىنىڭ حاتشىسى حات-حابارلار الماسۋدى ەلەكتروندى تۇردە ىسكە اسىرىپ وتىردى. بۇل سوت قۇجاتتارى مەن حابارلامالارىن جانە وتىنىشتەر مەن كەپىلدەمەلەردى مەرزىمىندە الىپ وتىرۋىمىزعا مۇمكىندىك بەردى. «قورعاس ءىسىن» قاراۋ پروتسەسىندە قولدانىسقا ەنگىزىلگەن بۇل وڭ تاجىريبە بۇكىل قازاقستان اۋماعىنداعى سوت جۇيەسىندە دە قولدانىلادى دەگەن ۇمىتتەمىز. جۇمىستى ۇيىمداستىرۋداعى مۇنداي تاسىلدەر قاجەت ەمەس شاعىمدار اعىنىن ەداۋىر قىسقارتىپ، پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعىنىڭ ۋاقىتىن ايتارلىقتاي ۇنەمدەيدى. سونداي-اق، ءبىز بارلىق سوت كورپۋسى، ءتىپتى، قانداي كۇردەلى ىستەردى قاراعان كەزدە دە، پروتسەسسۋالدىق زاڭناما اياسىندا قالىپتى تىنىش احۋالدى ورنىقتىرۋ مۇمكىندىگىنە نازار اۋدارادى دەگەن سەنىمدەمىز»، – دەپ جازادى استانا قالاسىنان حات جولداعان «كۋلۋبەكوۆا جانە سەرىكتەستەرى» ادۆوكاتتار كەڭسە­سىنىڭ جەتەكشىسى ا.كۋلۋبەكوۆا مەن ادۆوكات د.سارسەمباەۆا.

گۇلشارا ابىشقىزى،
جوعارعى سوتتىڭ قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى قاداعالاۋ سوت القاسى حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى.

دەرەككوزى: Baq.kz