ەاەو: دۇرىسى قايسى، بۇرىسى قايسى؟
سونىمەن، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ تولىققاندى مۇشەسى بولىپ، «قوڭىرقاي قوي جىلىنىڭ» العاشقى اپتاسىن باستادىق. بايقالا ما بىردەڭە؟ جوق. ارينە، بىردەن بىردەڭە بايقالا قويمايدى. ءبارى دە جايلاپ-جايلاپ بايقالا باستايتىن بولادى. ساياسات تا، ساياساتسىز ادىم اتتاي المايتىن بۇگىنگى كۇننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالاسى دا.
راس، كوزىمىز كورگەن كوپتەگەن ساراپشىلار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءومىرىنىڭ ۇزاققا بارمايتىنىن ايتىپ جاتىر. راسىندا سولاي ما؟ مىسالى، وسىناۋ وداققا مۇشە ەلدەردە وتكىزىلگەن الەۋمەتتىڭ ساۋالنامالارعا نازار اۋداراتىن بولساق، جاپ-جاڭا ۇيىمنىڭ ومىرگە كەلۋىن پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى قۇپتاپ وتىرعان كورىنەدى. ايتسە دە ولاردىڭ كوپشىلىگى وسىناۋ وداق شىركىنىڭنىڭ قانداي «كاتاستروفالارعا» داڭعىل جول اشاتىنىن ونشا-مۇنشا تۇسىنە قويمايتىن ءتارىزدى. جاسىراتىنى جوق، اتالىپ وتىرعان وداق تۋرالى ىرىڭ-جىرىڭ اڭگىمە قوزعالعالى بەرى ورتاق ۆاليۋتا جونىندەگى اڭگىمە دە ءبىر ساتكە تولاستاعان ەمەس. مىنە، بىرەۋلەر اسىعا كۇتكەن، ال ەندى بىرەۋلەر مۇلدە كۇتكىسى كەلمەگەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تا ەسىگىمىزدەن ەندى. بىرەۋلەر قالاپ، بىرەۋلەر قالاماسا دا! حوش دەيىك، سوندا ورتاق ۆاليۋتا ماسەلەسى نە بولماق؟ ورتاق ۆاليۋتا... مۇناي باعاسى مەن ورىس ءرۋبلىنىڭ «وپىرىلا قۇلاپ جاتقان» بۇگىنگىدەي بەيمازا ۋاقىتىندا ورتاق ۆاليۋتا جايلى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ مۇلدە ءمانى جوق، قىسقاسىن قايىرىپ ايتقاندا.
«جاسىراتىنى جوق، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءوز جۇمىسىن وتە كۇردەلى ساياسي-ەكونوميكالىق جاعدايدا باستاپ وتىر، سوندىقتان وداق جۇمىسىنىڭ جەمىستى بولۋى نەگىزىنەن رەسەي فەدەراتسياسىنا تىكەلەي بايلانىستى، ويتكەنى ونىڭ ەكونوميكالىق پوتەنتسيالىنىڭ 80 پايىزى رەسەي ەنشىسىندە بولىپ وتىر» دەيدى باتىسقازاقستاندىق ءبىر بىلگىش.
جانى بار ءسوز سياقتى.
«كەز-كەلگەن جاڭا باستامادا تاجىريبەسى از وداق مۇشەلەرى ءۇشىن ءومىردىڭ ءوزى كەزەكتى سىناق مەرزىمىن بەلگىلەپ وتىرعان سياقتى. ماسەلەن، رەسەيگە قاتىستى باتىس ەلدەرىنىڭ سانكتسيالارى مەن ءرۋبلدىڭ قۇلاۋى دا، سول سياقتى الەم بويىنشا شيكىزاتقا دەگەن سۇرانىستىڭ تومەندەۋى دە كوزىمىزدى باقىرايتىپ قويىپ ورىن الىپ جاتىر، اگاراكي وسىنىڭ بارلىعىنان وداق مۇشەلەرى ويداعىداي ءوتىپ كەتەتىن بولسا، ودان ارى قاراي ەكونوميكالىق وداق شىن مانىندە ءوز جەمىسىن بەرە باستايتىن بولادى» دەيدى شىعىسقازاقستاندىق ءبىر بىلگىش.
جانى بار ءسوز سياقتى.
«ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ قارجىلىق جۇيەلەرىنىڭ ءوزارا ۇقساستىعى جەر مەن كوكتەي بولعاندىقتان، اتالىپ وتىرعان وداقتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر. ال ەندى ارمەنيا مەن قىرعىز ەلى تۋرالى ايتاتىن بولساق، ولار تاپ-تاقىر كەدەي ەلدەر، ولار دامۋشى ەلدەر ەمەس، ولار – دامىماي جاتقان ەلدەر، سوندىقتان مۇنداي ماسەلەلەردە تەك ميگراتسيالىق ساياساتتى اۋىستىرا سالۋ كەرەك. ءبىتتى! اشىعىنا كەلەتىن بولساق، ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى قاپتاعان جشس-لار، اشىق جانە جابىق اكتسيونەرلىك قوعامدار مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ بارلىعى دا ءىس جۇزىندە رەسەيلىك ارىپتەستەرىنىڭ ەكپىنىنە شىداي المايدى. ءسويتىپ بىردەن بانكروت بولادى» دەيدى وڭتۇستىكقازاقستاندىق ءبىر بىلگىش.
جانى بار ءسوز سياقتى.
«بۇرىنعى كەڭەس وداعىنا ورالامىز دەپ زارلاي بەرگەندى قويۋ كەرەك، كۇن سايىن ايتىلىپ جاتىر عوي بۇل – ساياسي وداق ەمەس، تازا ەكونوميكالىق وداق دەپ. بۇل جەردە ەشقانداي يدەولوگيا دا جوق، بۇل جەردەگى باستى ماقسات – شەكارالاردى اشىپ تاستاپ، ەركىن ساۋداعا كەڭىنەن جول اشۋ. باسقا ەشتەڭە دە ەمەس. ەگەر وسىناۋ وداقتان وزدەرىنە تيەسىلى ەكونوميكالىق پايدانى بايقاماسا، ارمەنيا مەن قىرعىز ەلى دە وداققا كىرۋ ماسەلەسىن جەدەل تۇردە كۇن تارتىبىنە قويماس ەدى» دەيدى سولتۇستىكقازاقستاندىق ءبىر بىلگىش.
جانى بار ءسوز سياقتى.
«ەگەر ارمەنيا مەن قىرعىز ەلى بولماعاندا، وداقتاعى داۋىستار ءوزارا تەپە-تەڭ بولار ەدى. بۇل ەكى ەل، شىنتۋايتىنا كەلگەندە، الىمساقتان بەرى رەسەيدىڭ قولتىعىنا كىرىپ، كۇنىن كورىپ وتىرعان ەلدەر، سوندىقتان ولار رەسەيگە، ءبىر جاعىنان الىپ قاراعاندا، قارىز دا سياقتى. ەكونوميكالىق وداقتاعى ءبىر مەملەكەت - ءبىر داۋىس بولىپ ەسەپتەلسە، داۋىسقا سالۋ كەزىندە اتالىپ وتىرعان ەكى مەملەكەت اۆتوماتتى تۇردە رەسەيدى قولداپ شىعا كەلەدى» دەيدى ورتالىققازاقستاندىق ءبىر بىلگىش.
جانى بار ءسوز سياقتى.
«ەكونوميكالىق وداق – وتە جاقسى نارسە، سوندىقتان ونى قۇلاتىپ الماۋعا تىرىسۋ كەرەك. ەڭ باستىسى – وسىناۋ وداققا مۇشە بولىپ وتىرعان ەلدەر وداق شەڭبەرىندە ءوز مۇددەلەرىن قورعاي بىلۋگە ءتيىستى» دەيدى استانالىق ءبىر بىلگىش.
بىلمەيمىز، ميىمىز قاتىپ كەتتى. بىلگىشتەر دە قاتەلەسەدى عوي!
سوندا دۇرىسى قايسى، بۇرىسى قايسى، ا؟
مارات ماداليموۆ.
اباي.kz
