نە ىستەۋ كەرەك؟
وتكەندە ينتەرنەتتەن سەرىك ابباس-شاحتىڭ ءومىر، زامان، قوعام تۋرالى جازعان پىكىرىن وقىدىم. ودان بەرى ءبىرتالاي ۋاقىت بولدى. قۇداي بىلەدى، نە جازعانىن سەرىكتىڭ ءوزى دە ۇمىتىپ قالعان شىعار!.. مەنىكى پىكىر تالاستىرۋ، نەمەسە وي جارىستىرۋ ەمەس، «ويدى وي قوزعايدى» دەگەندەي – ءوز پايىمىم.
سەكەڭنىڭ سوزىنەن ۇققانىم: ءومىر زاڭى – دارۆين تەورياسىنا نەگىزدەلگەن ء«الدى الىپ تا جەيدى، شالىپ تا جەيدى!..». سوندىقتان، جوقتى ارمانداپ اۋرە بولماي، قولىڭنان كەلسە قاسقىر بول! باسقانىڭ ءبارى – دالباسا!..
ءوز باسىم ولاي ويلامايمىن!.. جاماندىق باردا جاقسىلىق تا بار. جاقسىلار جويىلىپ كەتكەن جوق، ارامىزدا ءجۇر جانە از دا ەمەس! بولماسا، بۇل دۇنيە بۇلاي تۇرماس ەدى!..
نە ىستەۋ كەرەك؟!
...ماڭگىلىك سۇراق. اسىرەسە، بۇگىنگى قوعامدا!.. كەيدە وقىرماندار زيالىلارعا رەنجيدى، كوبىنە قوعام قايراتكەرلەرى مەن اقىن-جازۋشىلارعا. سونداعى سۇرايتىندارى: «اقىل ايتا بەرگەنشە، نە ىستەيمىز، سونى ايتىڭدارشى؟!» - دەيدى.
بۇل ماسەلە جونىندە پىكىر كوپ. كەيبىرەۋلەر ءتىپتى بىلسە دە ايتپايدى دەپ ويلايدى. سەبەبى – تۇسىنىكتى. ال مەنىڭشە، بۇلاي ەمەس... تۇپتەپ كەلگەندە ءدال قازىرگى كەزدە، تاياۋ تۇستاعى 10-15 جىلدا ناقتى جوبا ۇسىنا الاتىن ەشكىم جوق.
جاقىندا ينتەرنەتتە وسى ساۋال توڭىرەگىندە بىرنەشە قالامگەر ءوز ويلارىن ءبىلدىرىپتى. ءبىرى پرەزيدەنتتىك، ءبىرى پارلامەنتتىك تاعى بىرەۋى پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىن قولدايدى. سولاردىڭ ءبىرى، سىرتتاي سىيلايتىن بىلىكتى جۋرناليست، ءبىلىمدى مامان – عالىم بوقاش ءىنىم ءوز پىكىرىن بىلاي تۇيىندەيدى: «دەموكراتيالىق جانە ليبەرالدىق قۇندىلىقتار مەن ازاماتتىق ساياسي ساۋاتتىڭ جەتىلۋى قازىرگى قوعامدى وسىنداي وزگەرىسكە ۇشىراتىپ جاتىر. سول سەبەپتى شىنايى دامۋ مەن وركەنيەتكە ۇمتىلامىز دەسەك، بۇكىل بيلىك پەن ەل تاعدىرىن ءبىر ادامنىڭ (كوپ جاعدايدا ءبىر وتباسى، يا ءبىر توپتىڭ بولىپ شىعادى) قولىنا ۇستاتا سالماي، مۇددەلەر تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋ مىندەتىن موينىنا العان ءبىر پارتيانىڭ نەمەسە بىرنەشە پارتيادان قۇرىلعان كواليتسيانىڭ قولىنا تاپسىرعان الدەقايدا ءتيىمدى بولار ەدى. ءبىر سوزبەن ايتسام، پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن باسقا جوبالاردىڭ ءبارى پوست-سوۆەتتىك اۆتوريتاريزم قۇبىلىسىن اقتاپ الۋ، يا وعان جاڭاشا جان ءبىتىرۋ سياقتى كورىنەدى»...
مەنىڭشە بۇل – سانالى عۇمىرىنىڭ كوبىن سىرتتا وتكىزگەن، ءوزى شىعىستانۋشى بولسا دا، باتىس مادەنيەتىن بويىنا كوبىرەك سىڭىرگەن، ەلدىڭ قازىرگى جاعدايىن، قازاق حالقىنىڭ تاريحي ءداستۇرىن، رۋحى مەن جانىن جەتە تۇسىنبەگەن، ەڭ باستىسى – بۇگىنگى بيلىك يەلەرىنىڭ نيەت-پيعىلى مەن ماقسات-مۇددەسىن ەسەپكە الماعان جانە جاستىق كوڭىلمەن ۋاقىت فاكتورىنا ارتىعىراق دەن بەرگەن ساياساتكەر پايىمى.
ال مەن ايتسام، قازاق حالقىنىڭ قازىر «ۇزىن ارقان، كەڭ تۇساۋعا سالىپ»، بەلگىسىز بولاشاققا يەك ارتار ۋاقىتى جوق.
وسى ارادا بالا ءۇشىن داۋلاسىپ بي الدىنا باراتىن ەكى انا تۋرالى ءتامسىل ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى...
جالپى، قاي كەزەڭ، قانداي زاماندا بولماسىن ءبىر نارسەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ەكىنشى نارسەدەن باس تارتۋعا تۋرا كەلەدى. ءتىپتى باسقاسىن بىلاي قويىپ، ءبىر ادامعا جاقسىلىق جاساپ، قول سوزىپ، كومەك بەرگىڭىز كەلسە دە – تاپ سولاي. ءوز مۇددەڭىزدى، ءوز ۋاقىتىڭىزدى، ءوز اتىڭىز بەن قۋات-كۇشىڭىزدى قۇرباندىققا شالاسىز. ونسىز ەشتەڭە بولمايدى.
بالكىم بىزگە دە سولاي ەتۋگە تۋرا كەلەر؟!
باسقانى بىلمەيمىن ءوز باسىم، ەگەر بيلىك بەتىن بەرى بۇرىپ، ۇلت قامى مەن ۇلت مۇددەسىن العا قويسا – قارسى ەمەسپىن!..
ەل باسشىسى دا ءبىز سياقتى ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان ادام. ءوزىنىڭ، ءوزىنىڭ عانا ەمەس ۇرپاعىنىڭ بولاشاعىن ويلاسا – نەسى ايىپ؟!
تاعى ايتامىز، ماسەلە اتىندا ەمەس – زاتىندا! مۇحتار اعامىز ايتپاقشى، نيەت پەن پيعىلدا!.. مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ قالاي اتالعانى ماڭىزدى ەمەس، ەڭ باستىسى – تۇپكى ماقساتتا!
كورول، كورولەۆا، ءتىپتى يمپەراتور مەن سۇلتاندار باسقارىپ وتىرعان ەلدەردى دە ەسەككە تەرىس مىنگىزىپ جاتقان ەشكىم جوق. وندا تۇرعان نە بار؟! قىسقاسى، ءبىز ءۇشىن ەڭ دۇرىس جول – كونستيتۋتسيالىق مونارحيا. بىراق ول ءۇشىن قۇرباندىققا بارۋعا تۋرا كەلەدى. (...جانە ەكى جاققا دا!.. ماسەلەن، ۇلىبريتانيا مەن جاپونياداعىداي...).
باستى مۇرات – ەل ەرتەڭى مەن قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسى. قالعانى كەيىنگى ماسەلە...
تۇرماعانبەت كەنجەباەۆ،
اقىن، قازاقستان جازۋشىلار جانە
جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى.
اباي.kz
