كەڭەستىك ساياساتتىڭ سالدارىنان جات ەلدە ءجانتاسىلىم ەتكەن جەرلەستەرىمىزدىڭ تاعدىرى تۋرالى اقيقات ءالى تولىق اشىلىپ بىتكەن جوق.

ماقتاارال اۋدانىنداعى اتاكەنت كەنتىن­دە ورنالاسقان وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ماقتا شارۋاشىلىعى تاريحي مۇرا­جايى نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىن، دالىرەك ايتقاندا، ماقتا شارۋاشىلىعىن ناسيحاتتايدى دەسەك تە، مۇنداعى ءاربىر جادىگەر مەن قۇجاتتا حالىقتىڭ باسىنان كەشكەن قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردىڭ وشپەس ءىزى سايراپ جاتىر. ايتسە دە، ءمىرزاشول ءوڭىرى كەڭەس داۋىرىندە نەگىزىنەن ماقتا شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقانىن قورداعى دەرەكتەر اينىتپاي ايعاقتاپ تۇر. مۇراجايداعى جادىگەرلەردەن كوزىمىزگە الدىمەن التى ەر ادامنىڭ سۋرەتىنىڭ ەرەكشە ىلىگۋى بەكەر ەمەس ەدى. سۋرەتتىڭ جانىنا الگى ازاماتتاردىڭ 1983 جىلى 23 تامىزدا كامبودجاداعى پول پوت جاساعىنىڭ قولىنان قازا تاپقاندىعى تۋرالى جازىلعان. بۇل وقيعا ءبىزدى بەيبىت كەزەڭدە ورىن العان جانە كەڭەستىك بيلىكتىڭ اشىلماعان تاعى ءبىر تۇڭعيىعىنا تەرەڭدەپ بارۋىمىزعا مۇمكىندىك تۋعىزادى.

تاريحي سۋرەت بويىنشا اڭگىمەمىزدى ءارى قاراي ساباقتايتىن بولساق، اۋەلى جەر تۇبىندەگى كامبودجاعا ماقتاارالدىقتار قالاي بارىپ ءجۇر، ونداعى پول پوت دەپ وتىر­عانىمىز قانداي ادام، بەيبىت ومىردە قازا تاپقان جەرلەستەرىمىزدىڭ كەيىنگى تاعدىرى، ولاردىڭ ءۇرىم-بۇتاعى، وتباسى جايىندا نە بىلەمىز دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەگەنىمىز ابزال سياقتى. كامبودجا اتاۋىن العاش مەكتەپ وقۋلىقتارى ارقىلى وقىپ-بىلگەنىمىز بولماسا، ۇندىقىتاي تۇبەگىندەگى بەيتانىس جۇرتتىڭ مادەنيەتى مەن تىرشىلىك-تىنىسى جايىنداعى ماعلۇماتىمىز ساباقتاعى باعدارلامالىق كولەمنەن ارىعا اسىپ كەتە قويمايتىن. ول تالاي جىلدار فرانتسيانىڭ وتارىندا بولعان ەل. ۇندىقىتايداعى ەجەلگى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى سانالاتىن كامبودجا جەرىندەگى تۇڭعىش مەملەكەت ءى-VI عاسىرلاردا مەكونگ وزەنى بويىندا سالتانات قۇرعان ەكەن. فۋنان دەپ اتالاتىن ول مەملەكەت قىتايمەن، وڭتۇستىك ءۇندىستان ەلدەرىمەن مادەني بايلانىستار ورناتقان. VII-VIII عاسىرلاردا ءىرى ەل پايدا بولىپ (چەنلا جەر مەن چەنلا سۋ), كحمەر جازۋى دۇنيەگە كەلگەن دەسەك، ال IX عاسىردا كحمەر جەرىندە كامبۋدجادەش مەملەكەتى قۇرىلىپ، ول XI عاسىردا ۇندىقىتاي تۇبەگىندەگى ەڭ ءىرى يمپەرياعا اينالعان. تاريحتىڭ تالاي شاتقالىندا شاتقاياقتاماي، شارۋاسىن العا سۇيرەتە العان جەرگىلىكتى حالىق XV عاسىردا قايتا دامىپ، ەلدىڭ جاڭا استاناسى پنومپەن (1443) تۇرعىزىلعانى ءمالىم. ەجەلدەن بۋددا دىنىمەن ەگىز جۇرت وزدەرىنىڭ نانىم-سەنىمدەرىنە ادالدىقتارى رەتىندە ءزاۋلىم عيباداتحانالار، وراسان ۇلكەن اسەم مۇسىندەر قالادى. سولاي بولا تۇرعانمەن، XVII عاسىرداعى سيام مەن تاي اسكەرلەرى اراسىنداعى قىرعيقاباق سوعىستان حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى السىرەپ، ەلدىڭ وسۋىنە ەداۋىر كەرى اسەرىن تيگىزگەنىن ناقتىلايتىن بۇلتارتپاس ايعاقتار كوپتەپ تابىلادى. 1841 جىلى ۇكىمەت باسىنا انگ دۋونگتىڭ كەلۋى، 1884 جىلى فرانتسيانىڭ ءىس جۇزىندە ونى ءوز وتارىنا اينالدىرۋى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا جاپونداردىڭ جاۋ­لاپ العانى، سوعىستان كەيىن قايتادان فران­تسيا قاراۋىنا ءوتۋى، ەلدەگى ۇلت-ازاتتىق قوز­عا­لىسىنىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى 1953 جىلى پنومپەندە ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى رەسمي شارتقا قول قويىلۋى، 1957 جىلى بەيتاراپتىق تۋرالى زاڭ قابىلدانعانى، سوعان قاراماستان ۆەتنامداعى سوعىس ىقپالىمەن مۇندا 1970 جىلى ناۋرىزدا اسكەري توڭكەرىس بولعانى، وسى جىلى 30 ساۋىردە امەريكا اسكەرلەرىنىڭ بەيتاراپتىق شارتىن بۇزىپ، ەلگە ءوز اسكەرلەرىن ەنگىزۋى، بىراق پارتيزان قوزعالىسى مەن الەم جۇرتشىلىعى نارازىلىعىنا بايلانىستى اقش-تىڭ ءوز اسكەرلەرىن قايتا شىعارىپ اكەتۋگە ءماجبۇر بولۋى، 1975 جىلى ساۋىردە تاعى دا قاندى قاقتىعىستار بەلەڭ الىپ، بيلىك باسىنا كوممۋنيست پول پوتتىڭ كەلۋى كامبودجا تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءبىر كۇندە ورناي سالماعانىن، تالاي قىرعي-قاباق سوعىس پەن قاندى قاقتىعىستان قان قاقساعان حالىقتىڭ بەيبىت ومىرگە بىردەن قول جەتكىزە قويماعانىن ناقتىلاي تۇسەتىن وقيعالار. سوندىقتان ءبىز اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، كامبودجادا قازا تاپقان ماقتاارالدىق ازاماتتاردىڭ ولىمىنە قاتىستى پول پوت دەگەن كىم جانە جەرلەستەرىمىزدىڭ وزگە ەلدە اجال قۇشۋىنا سەبەپ بولعان بۇل جاعدايلار نەگە وسى ۋاقىتقا دەيىن كوپ ايتىلماي، تاريحتىڭ تاساسىندا قالىپ قويعان دەگەندەرگە توقتالۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. پول پوت – “قىزىل كحمەرلەر” ارمياسىنا سۇيەنىپ، ەلىنە “تاپسىز قوعام” ورناتانىم دەپ جاريالاعان كوممۋنيستىك كوسەم. قالالىقتاردى كۇشتەپ اۋىلدىق جەرلەرگە كوشىرىپ، داۋلەتتى ادامداردى، زيالىلاردى، ءدىنباسىلاردى، بۇرىنعى ۇكىمەت شەنەۋنىكتەرىن – جالپى 3 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ كوزىن جويۋمەن قاتار، قاراقشىلارىن مۇسىلمان مەشىتتەرىن ورتەپ، قيراتۋعا ۇندەگەن، مۇسىلمانداردى قويشا باۋىزداپ، ءتىپتى، ولاردىڭ بالالارىنا دەيىن اياۋشىلىق بىلدىرمەگەن، 70-ءشى جىلدارداعى ەڭ قاسكوي، حالىققا كوپ قاسىرەت اكەلگەن ادام. مۇنداعى 1975 جىلعى ازامات سوعىسى وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ جەڭىسىمەن اياقتالۋى ەل باسىنا، بيلىككە پول پوت باسقارعان «قىزىل كحمەرلەردىڭ» سولشىل ەكسترەميستىك توبىنىڭ كەلۋىنە جول اشىپ بەردى. قىسقا مەرزىمدە كوممۋنيستىك قوعام ورناتامىز دەگەن قىزىل كوسەم ەلدى التى اسكەري ايماققا ءبولىپ، قاتاڭ ديكتاتۋرا ورناتتى. قالا تۇرعىندارى اۋىلدىق جەرگە كوشىرىلىپ، قارا جۇمىسقا جەگىلدى، تاۋار-اقشا قاتىناستارى جويىلدى، ال 1979 جىلى كامپۋچيانىڭ ءبىرتۇتاس ۇلتتىق ازات ەتۋ كۇشتەرى ۆەتنام اسكەرلەرىنىڭ قولداۋىمەن پول پوتتىڭ توتاليتارلىق رەجىمىن قۇلاتتى. كامبودجا حالىق رەسپۋبليكاسى جاريا­لانىپ، ەلدە سوتسياليزم رۋحى ۇستەمدىك قۇرا باستادى. بىراق جاپپاي اتىس-شابىس سايابىر تاپقانداي كورىنگەنمەن، ىشتەگى جاعداي وعان مۇلدە كەراعار ەدى. الايدا، مۇنداعى احۋالدىڭ ءالى تولىق جازىلىپ بىتپەي جاتقانىنا قاراماستان «شاش ال، دەسە، باس الاتىن» كەڭەستىك كورسوقىرلىق ءوز بىلگەنىن جۇزەگە اسىرىپ قالۋعا تىرىستى. ارتتا قالعان مەملەكەتتەردىڭ سوتسياليستىك دامۋ جولىنا تۇسۋىنە قولۇشىن بەرۋ، ساياسي، ەكونوميكالىق جاعىنان قولداۋ كورسەتۋ يدەيالارىنىڭ باسى قىلتيدى. ۇندىقىتاي تۇبەگىندەگى كەدەيلىك قۇرساۋىندا قالعان سونداي مەملەكەتتىڭ ءبىرى كامبودجادا سوتسياليستىك قوعام ورناتىپ، قيراعان شارۋاشىلىقتى قالپىنا كەلتىرەدى دەگەن جەلەۋمەن اتتاندىرىلعان توعىز ادامنىڭ ۇشەۋى ازەربايجاندىق بولسا، ال قالعان التاۋى ماقتاارالدىق ازامات ەدى. كەيىن تاريحي دەرەكتەردى تاۋىپ، تانىسقانىمىزدا بۇل ادامداردىڭ كامبودجالىقتارعا ماقتا ءوسىرۋدى ۇيرەتۋ ءۇشىن ەكى جىل مەرزىمگە جىبەرىلگەنى ءمالىم بولدى. ولار جەرلەستەرىمىز نيكولاي ۆاسيلەۆيچ تيكمەنوۆ، گەننادي الەكسەەۆيچ لىسەنكو، يۋري يۆانوۆيچ گريبوۆ، حاسان اكادجانوۆ، الەكساندر گري­گورە­ۆيچ چەرنوۆ، تاعايمۇرات فايزيەۆ ەدى.

مۇراجاي قىزمەتكەرىنەن ولاردىڭ ساپارعا دەيىنگى ءومىرى مەن تۇبەكتەگى جۇمباق ءولىمى تۋرالى ءبىلۋ ماقساتىندا، تاعى دا ءبىراز قوسىمشا اقپاراتتار سۇراستىرعانىمىزدا، مۇراجايعا حاسان اكادجانوۆتىڭ وتباسىنان ونىڭ تۋعان-تۋىستارى مەن بالا-شاعالارى كەلىپ تۇراتىنىن بىلدىك. «ح.اكادجانوۆتىڭ كىندىگىنەن تاراعان ۇرپاقتارى مەن جارى تويگۇل اپا بۇگىندە ماقتاارال اۋدانى ماقتاارال اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى «قازاق كسر-ءنىڭ 40 جىلدىعى» اۋىلىندا تۇرادى»، – دەدى وسى وقيعادان حابارى بار جەرلەستەرىنىڭ ءبىرى. كەيىپكەرىمىزدىڭ بالالارى تۇراتىن اۋىلدى ىزدەپ تاپقانشا، قاس قارايىپ قالدى. سوعان قاراماستان جازداعى تىرشىلىك قاربالاس. ديقانشىلىقتى كاسىپ ەتكەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ الا جازداي توككەن تەرىنىڭ زەينەتى كورىنەتىن جاۋاپتى ناۋقاندا قاۋىن-قاربىزىن وتكىزىپ، بالا-شاعا قامىن ءبىرىنشى كەزەككە قويىپ جاتقان حالىقتىڭ ىشىندە ءدال قازىر كىم بىزگە مويىن بۇرا قويسىن دەگەن كۇدىك تە جوق ەمەس ەدى. بىراق تويگۇل اپا ءبىزدىڭ نە ءۇشىن كەلگەنىمىزدى ەستىگەننەن كەيىن قۇراق ۇشىپ قارسى الدى. ءسۇيىپ قوسىلعان ادال جارى دۇنيەدەن وزعالى ارادا قانشاما جىلدار وتسە دە، وعان دەگەن اياۋلى سەزىمى ءالى كۇنگە سول ىستىق قالپىندا ساقتالعانىن اڭعارتىپ قالدى. اينالاسى شۇپىرلەگەن سابيگە تولى. ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىرعان كەيۋانانىڭ كوڭىلى شات، مەرەيى ۇستەم. «بالالارىنىڭ وسى قىزىعىن كورە الماي كەتكەن حاسانىمدى قالاي ۇمىتايىن. ءبارى كۇنى كەشە عانا سياقتى ەدى» دەپ جۇرەگى تولقىپ اڭگىمەسىن باستاعان اق سامايلى انانىڭ ءسوزىن بولۋگە ءبىزدىڭ دە ءداتىمىز شىداماي، ۇزاق تىڭدادىق. حاسان اكادجانوۆ تاجىك ۇلتىنىڭ وكىلى ەكەن. جەتپىس ءتورت جاستاعى قارت انانىڭ جۇزىندەگى ءومىر سىزىقتارى مەن قىراۋلى اق سامايى بۇل ومىردە قيىندىقتى كوپ كورگەندىگىنەن سىر شەرتەدى. كۇيەۋى حاسان قازا تاپقاندا ارتىنداعى ءۇش قىزى مەن التى ۇلى اياقتانباي قالعان-دى. ءومىردىڭ اۋىرتپالىعىن جەكە ءوزى كوتەرگەن ول ۇلدارى مەن قىزدارىن جەتىلدىرىپ، ءۇيلى-باراندى ەتكەن، بۇگىندە ولاردان 30 نەمەرە 40 شوبەرە ءسۇيىپ وتىر.

– جولداسىڭىز قازا تاپقاننان كەيىن كەڭەس ۇكىمەتى بۇل ءۇشىن ءسىزدىڭ وتباسىڭىزعا قانداي كومەك كورسەتتى؟ – دەگەن سۇراعىما تويگۇل اپا ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردى.

– كوكتەمدە جىلىنا ءبىر رەت ءبىر تىركەمە كوك ءشوپ ءتۇسىرىپ بەرەتىن. مىنە، وسىدان باسقا ەشكىمنەن ەشتەڭە العان ەمەسپىن،– دەيدى شيەتتەي بالا-شاعانى جالعىز ءوزى تاربيەلەپ، ەر جەتكىزگەن قايراتتى انا قامىعىپ.

حاسان اكادجانوۆقا كەلسەك، 1927 جىلى تۋعان قاھارمانىمىز قارا جاياۋ، كوپتىڭ ءبىرى بولماعان. 1951 جىلى تاشكەنت اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىنا وقۋعا ءتۇسىپ، مۇنى ول 1955 جىلى وسىمدىكتى قورعاۋ مامان­دىعى بويىنشا قىزىل ديپلوممەن ءبىتىرىپ شىعادى. ءارى قاراي تاعى دا كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىكتىڭ جەتەگىنە ەرىپ كەتە بارمايدى، جوعارى ءبىلىم الۋ ماقساتىمەن 1955 جىلى تاشكەنت اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنا تۇسەدى. ءسويتىپ، 1960 جىلى جوعارى ءبىلىمدى اگرونوم ماماندىعىن الىپ شىعادى. ءمىرزاشول ايماعىنداعى «ماقتاارال» سوۆحوزىنا قارايتىن «كازاق كسر-ءنىڭ 40 جىلدىعى» بولىمشەسىندە تابان اۋدارماي 24 جىل اگرونوم بولىپ جۇمىس ىستەگەن ح.اكادجانوۆ 1982 جىلى ماقتا ءوسىرۋدىڭ حاس شەبەرلەرى «ماقتاارال» سوۆحوزىنىڭ باس ينجەنەرى نيكولاي تيكمەنوۆ، گەننادي لىسەنكو، بولىمشە گاراجىنىڭ ينجەنەرى يۋري گريبوۆ، بولىمشە مەحانيزاتورى تاعايمۇرات فايزيەۆ، مەحانيزاتور الەك­ساندر چەرنوۆتارمەن بىرگە كامبودجاعا اتتانادى. ءبىر جىلدان كەيىن، 1983 جىلى ءساۋىردىڭ اياعىندا ح.اكادجانوۆ، گ.لىسەنكو، يۋ.گريبوۆ، ا.چەرنوۆ، تورتەۋى ەلگە ەڭبەك دەمالىسىن الىپ كەلەدى. تۋعان جەردى ساعىن­عاننان جۇرەگى الدەنەگە تولقىپ، وزگە­شە كۇيدى باستان كەشكەن كۇيەۋىنىڭ تويگۇل اپا جات جەردەن مۇلدە باسقاشا وزگەرىپ كەلگەنىن بايقايدى. توماعا-تۇيىق، كوپ سويلەمەيدى، ىشكى سىرىن اشىق ايتپايدى. الدەنەنى جاسىرىپ، قۇپيا ساقتايتىنداي. كامبودجانىڭ جاعدايى، ونداعى وزدەرىنىڭ جۇمىستارى جايىندا جاق اشپايدى. بىردە ءۇي شارۋاسىن اتقارىپ ءجۇرىپ ول كۇيەۋىنىڭ دوس­تارىمەن اڭگىمەسىن قۇلاعى شالىپ قالادى. بار ۇققانى، كامبودجادا تۇرىپ جاتقان ادامداردىڭ جاعدايى وتە ناشار، حالقى اش-جالاڭاش، كەدەيشىلىك جايلاعان ەل. ءالى كۇنگە سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ەل. بۇلارعا بارعان بەتتە ادامدار الدىنان شىعىپ: «قايدان كەلسەڭدەر، تەزىرەك سول جاقتارىڭا كەتىڭدەر. ايتپەسە، ولتىرەمىز، ايامايمىز» دەپ ەسكەرتۋ جاساعان. ولار مۇنى ەستىگەننەن كەيىن جالما-جان ەلشىلىكپەن حابارلاسىپ، ءمان-جايدى تۇسىندىرەدى. ونداعىلار: «قورىقپاڭدار» دەپ الداپ-سۋلاپ قايتارىپ جىبەرەدى. «سەندەردى ماقتا ەگەتىن القاپقا ارنايى كولىكپەن قارۋلى كۇزەت الىپ بارىپ، الىپ كەلىپ وتىرادى. ەشكىمنەن قورىقپاڭدار» دەيدى.

– تاعى بىردە جادىمدا قالعانى، – دەيدى تويگۇل اپا، – كامبودجا جاۋىن-شاشىندى جەر ەكەن. ماقتا وسىرۋگە تابيعاتى مۇلدە قولايسىز. سول سەبەپتى، ءشيتتى ماقتانى ەگىپ، كۇتىپ-باپتاعان كۇننىڭ وزىندە ماردىمسىز عانا ءونىم الىنعانىن كۇيەۋىمنىڭ ءوز اۋزىنان ەستىدىم.

مۇراجايدا مۇنى ناقتىلايتىن دەرەك ساقتاۋلى. وندا: «جەرلەستەرىمىز ماقتا ەگەتىن الاڭدى ارشىتىپ، تازالاتىپ سول جەردىڭ توپىراق قۇرامىن عىلىمي جولمەن زەرتتەۋدەن وتكىزىپ، سۋ جۇيەلەرىن تارتقىزىپ، ماقتا ەگىپ وسىرەدى، تابيعي جاعدايلاردىڭ قيىندىعى، زيانكەستەرگە قارسى حيميكاتتاردىڭ جەتىسپەۋى سالدارىنان ءونىم از بولعان، سول جىلى 1 گەكتار جەردەن 21 كيلوگرامم عانا ماقتا ءونىمى جينالعان» دەلىنگەن.

ەلدەگى ەڭبەك دەمالىسىنىڭ قىرىق كۇنى وتكەننەن كەيىن، ولاردى كامبودجاعا قايتادان جيىپ الىپ كەتەدى. 1983 جىلدىڭ 23 تامىزىندا تاڭەرتەڭ ەگىستىك القاپقا كولىكپەن بارا جاتقان جەرلەستەرىمىزدى پول پوتتىڭ قاراقشىلارى ورماندا توقتاتىپ، ولاردىڭ ءبارىن اۆتوبۋستان سىرتقا شىعارىپ اتادى. سول جەردە ح. اكادجانوۆ جاراقاتتانىپ، ءتىرى قالادى، ال قالعاندارىنىڭ ءبىرى قالماي قازا تابادى. بىراق كوپ ۇزاماي، ءبىر جەتى وتكەننەن كەيىن ونىڭ دا مۇردەسى تۋعان توپىراققا جەتكىزىلەدى. وسى جاعداي تۇسىنىكسىز. ويتكەنى، كامبودجاعا كۇيەۋىمەن بىرگە ەرىپ بارعان نيكولاي تيكمەنوۆتىڭ ايەلى اۋىلداعىلارعا مۇلدە باسقاشا جاڭالىق ايتادى. ول مۇندا كەلگەندە، تويگۇل اپاعا كۇيەۋىنىڭ جاراقاتى ونشا اۋىر ەمەستىگىن، بۇيىرتسا كوپ ۇزاماي كەلىپ قالاتىنىن ايتىپ، قۋانتادى. جۇمىسشىلاردىڭ قاراقشىلار قولىنا قالاي وڭاي ءتۇسىپ قالعانىن باياندايدى. ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇل كەزدەيسوق وقيعا ەمەس. ولاردى كۇزەتىپ بارا جاتقان قاراۋىلداردىڭ ءوزى قاراقشىلاردىڭ جاعىنا ساتىلىپ كەتكەن. ويتكەنى، ولارعا ەشقانداي قارسىلىق كورسەتپەگەن، وق اتپاعان. وزدەرى ءتىرى قالۋ ءۇشىن باسقالاردى قۇرباندىققا شالا سالعان. گوسپيتالدا ەمدەلىپ جاتقان ح. اكادجانوۆتى ىلە-شالا ەلشىلىكتىڭ ادامدارى كەلىپ الىپ كەتەدى جانە ونىڭ قانداي سەبەپتەن قازا بولعاندىعى جۇمباق كۇيىندە قالادى. جاراقاتىنا بايلانىستى كوز جۇمدى ما، الدە قاساقانا ءولتىرىلدى مە، بۇل جاعى تاريحتا كەڭەس ءداۋىرىنىڭ اشىلماعان اقتاڭداق بەتىنىڭ ءبىرى بولىپ ساقتاۋلى.

وبالىنا نە كەرەك، وتانداستارىمىزدىڭ وققا ۇشقان دەنەلەرى جەر قويناۋىنا ارۋلاپ تاپسىرىلدى. ازاماتىن ارداقتاپ، كەي قابىردىڭ باسىنا ءمۇسىنى ورناتىلىپتى. التى ازاماتتىڭ سۋرەتىنىڭ مۇراجايدان تابىلىپ جاتۋىنىڭ ءوزى سول قۇرمەتتىڭ ءبىر بەلگىسى وسى كۇنگە دەيىن جەتكەنىن ايعاقتايدى. قازا بولعاننان سوڭ جەرلەستەرىمىز «حالىقتار دوستىعى» وردەنىمەن، كامبودجانىڭ وردەنى­مەن ماراپاتتالعان ەكەن. الايدا، قانشا جەردەن باعالى تەمىر-تەرسەك بولسىن بۇلارمەن ادام ءومىرىن ولشەۋگە بولمايدى جانە بىردە-ءبىر ماراپات ولاردىڭ ورنىن تولتىرماسى انىق. كسرو ىدىراپ، وداقتاس رەسپۋبليكالار تاۋەلسىزدىكتەرىنە قول جەتكىزگەننەن كەيىن وسى ازاماتتاردىڭ ءبىرازىنىڭ بالالارى تاريحي وتاندارىنا قونىس اۋدارىپتى. قازىرگى تاڭدا ولاردان «قازاق كسر-ءنىڭ 40 جىلدىعى» اۋىلىندا تاپجىلماي، تۇراقتاپ قالعاندارى حاسان اكادجانوۆ پەن تاعايمۇرات فايزيەۆتىڭ وتباسىلارى عانا. ارينە، بۇگىنگى زاماننىڭ كەلبەتى، ءومىردىڭ وزەگى كەشەگى كۇندەرگە مۇلدە ۇقسامايدى. بەلگىسىز ەلدە بەلگىسىز سەبەپپەن قايتىس بولعاندار تۋرالى قازىر كوپ ادام بىلە دە بەرمەيدى. بۇل سىر – تەك ولاردىڭ كەيىنگى كوزى ءتىرى ۇرپاقتارىنىڭ عانا جان ساندىقتارىندا ءتۇيۋلى كۇيىندە قالا بەرەتىن شىندىق. ءبىزدىڭ كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭنىڭ كەلەڭسىز ءبىر بەتىن كەرى قاراي پاراقتاپ وتىرعانداعى سەبەبىمىز سوندىقتان. وتكەنسىز بولاشاق قاشاندا بۇلدىر بولىپ قالا بەرەتىنىن جاقسى تۇسىنەمىز. ولكە تاريحىنا قاتىستى بىردە-ءبىر ءىز ءوشىپ قالماۋى ءتيىس دەپ سانايتىن جۇرت وسى وقيعاعا بيىل وتىز ءبىر جىل تولىپ وتىرعانىن بىلسە دەيمىز. بۇل ويىمىزدى تويگۇل اپاعا ايتقاندا، قۋانا قۇپتادى. حاسان اعانىڭ سالىپ كەتكەن ەسكى ۇيىنەن ءبىزدى شىعارىپ سالعان كەيۋانانىڭ جانارىنان كەيىنگى ۇرپاقتىڭ باسىنا مۇنداي قورعاسىن بۇلتتى قۇداي ەشقاشان سالا كورمەسىن دەگەن انالىق تىلەكتىڭ شۋاعى توگىلىپ تۇردى.

رايىمبەك توقسانباەۆ،

تاريحشى

Abai.kz