“تەككەسىندە ايەل مەن ەركەك بىرگە راقس (ريتۋالدىق بي ءتۇرى) ەتەتىن. بىردە اراب ولكەلەرىنەن، قاسىندا قىرىق شاماسىندا دارۋىشتەرى بار ەلشىلەر توتەننەن كەلىپ، حاليفا احمەتكە “…ايەل مەن ەركەك بىرگە زىكىر، ساما سالىپ جاتىر، بۇل قالاي بولار ەكەن؟ (ياعني، شاريعاتقا، ءدىن يسلامعا ساي بولار ما ەكەن)” – دەپ سۇرايدى. قوجا احمەت ياساۋي جاۋاپ رەتىندە ء“بىر شوقتى ماقتاعا وراپ، قۇتىنىڭ ىشىنە قويىپ، اۋزىن جاۋىپ، قولدارىنا ۇستاتادى.

ارابتار ەلدەرىنە ورالعان سوڭ، مىسىردىڭ ءبىر قالاسىندا كوپشىلىك جۇرتتىڭ الدىندا الگى قۇتىنى اشادى. قاراسا شوق سول كۇيىندە ءالى سونبەگەن، ماقتا دا جانباعان. ولار: “قوجا احمەت بىزگە ساباق بەردى حاقيقات جولىنداعى سۇحباتتا دا، زىكىردە دە ايەل ەركەك ماقتا مەن شوقتاي بىرگە بولا الادى، ودان ولاردىڭ كوڭىلدەرىندە حاقتان باسقا ەشقانداي بوتەن وي بولمايدى. دەمەك، حاليفا احمەت – ءبىزدىڭ دە ءپىرىمىز” – دەپ مويىندايدى. بۇل جەردە تامىرى تەرەڭ، مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ الەۋمەتتىك شىندىعى كەسكىندەلگەن دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ويتكەنى ءالى كۇنگە دەيىن كەيبىر مۇسىلمەن ەلدەرىندە ايەل مەن ەركەك بىرگە عيبادات جاساۋى بىلاي تۇرسىن، كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە دە بىرگە وتىرۋى مۇمكىن ەمەس. يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزگى قاينار كوزى قاسيەتتى قۇراندا دا جىنىستىق بولەكتەۋشىلىك اتىمەن جوق. مۇنداي جىكتەۋشىلىكتىڭ تاريح ىشىندە قالىپتاسقان ءداستۇرلى ءدىني تۇسىنىك نەگىزىندە كورىنىس بەرگەن اراب مۇسىلماندىعىنىڭ كەسكىنى ەكەندىگىن كوپتەگەن سوتسيولوگ-عالىمدار، ءدىن تاريحشىلارى جازىپ ءجۇر.

ياساۋي ءىلىمى، مادەنيەتىندەگى مۇنداي ەرەكشەلىك ءداستۇرلى تۇركىلىك دۇنيەتانىم نەگىزىندە قالىپتاسقان بولۋى كەرەك. ويتكەنى تۇركىلەردىڭ ويلاۋ جۇيەسىندە، تىلىندە، دۇنيەتانىمىندا دا جىنىستىق جىكتەمە، بولەكتەۋشىلىك قۇبىلىستار كەزدەسپەيدى. بۇل بىرىنشىدەن، قۇران رۋحىمەن سومدالعان ياساۋي ءىلىمىنىڭ فەنومەنولوگيالىق ءارى فورمالىق ەرەكشەلىگى بولسا، ەكىنشىدەن، ونىڭ ءىلىمىنىڭ تۇپكىلىكتى ءمانى تۇتاستىق، “ۆاحداتي ۆۋجۋد” بولعاندىقتان دا ايەل مەن ەركەك بىلاي تۇرسىن جالپى ادامزات ءبىرتۇتاس، حاقتىڭ جاراتقان حالىقتارى رەتىندە اللانىڭ ءبىر جانە بار، جامال، عىلىم سيپاتىن كورسەتەتىن ەڭ نەگىزگى وبەكتىلەرى رەتىندە قاراستىرىلادى.

دوساي كەنجەتاي

Abai.kz