«ماماندانعان ۇيىمدار» دەگەن قايدان شىققان

         ءماجىلىس دەپۋتاتى ايقىن قوڭىروۆ باستاعان پارلامەنتتەگى قازاقستاننىڭ حالىقتىق كوممۋنيستەر پارتياسى فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى ۇلتتىق بانك توراعاسى قايرات كەلىمبەتوۆكە ەرەكشە ساۋال جولدادى. وندا ۇلتتىق بانكتىڭ ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ ارەكەتىن  قاداعالاۋدى السىرەتۋىنىڭ سالدارىنان سوڭعىلار اۋادان اقشا جاساۋدى شەكتەن تىس كولەمگە اسىرىپ جىبەرگەنىنە نازار اۋدارىلعان.

ارينە، اۋادان جاسالعان اقشا سايىپ كەلگەندە بورىشكەردى شىرىلداتىپ، سونىڭ موينىنان وندىرىلەتىنى دە ءسوزسىز. ماسەلەن، ءبىر بورىشكەر بانكتەن 50 مىڭ دوللار قارىز الىپ، ونى وسىمپۇلىمەن بىرنەشە جىلعا ءبولىپ تولەۋگە كەلىسىمشارت جاسادى دەيىك. بىراق الدەبىر سەبەپپەن گرافيك بويىنشا تولەمدى توقتاتقان. دەمەك، وسى ساتتەن باستاپ ونىڭ بانكپەن اراداعى كەلىسىمشارتى بۇزىلعان بولىپ سانالۋى كەرەك قوي. بانك قالعان سومانى قايتارتۋعا ارەكەتتەنەدى، بولماسا سوت ارقىلى وندىرسە كەرەك ەدى.

         الايدا بانكتەر بۇل ىسپەن اينالىسپاي، نەگىزگى قارىزعا قوسا ءوسىمپۇلدى ەسەپتەپ، ونى ارتتىرا بەرەتىن كورىنەدى. سوسىن قارىز ابدەن كوبەيگەن كەزدە ونى... ء«ۇمىتسىز قارىزدار» دەپ ارنايى ماماندانعان ۇيىمدارعا ساتاتىن كورىنەدى. ال مۇندايلار بورىشكەرلەردى شىرىلداتىپ، قارىزدىڭ ەسەبىنە دەپ ۇيلەرىن، مۇلىكتەرىن تارتىپ الۋعا ارنايى «ماماندانعاندار» ەكەن. «ەستىمەگەن ەلدە كوپ، ەسەك مىنگەن سارتتا كوپ» دەگەن سول انە... سوتتاسۋعا، داۋلاسۋعا، تارتىپ الۋعا ماماندانعان مۇندايلاردىڭ ارتىندا قانداي دا ءبىر كۇشتەردىڭ تۇرعانىن سەزۋگە بولادى.

        ال بانك شە... بانكتىڭ ەسەبى تۇگەل، ول بورىشكەردىڭ ۇستىنەن «ارنايى ماماندانعان» ساتىپ الۋشى تابىلعانشا بورىشكەرگە ءوسىمپۇلدى ءۇيىپ-توگىپ ەسەپتەي بەرەدى. (2006 جىلعا دەيىنگى نورماتيۆتە بۇلاي ەتۋگە بولمايتىن). ەشقانداي اقشاسى كۇيىپ، تەرىسى تارىلىپ جاتقان جوق. ماسەلەن، «تەمىربانك» اق 2012 جىلى ء«ۇمىتسىز قارىز» دەپ بالانستىق ەسەبىنەن شىعارعان وسىنداي 7 ملرد. 674 ملن تەڭگە قارىزىن «ارنايى ماماندانعان»  «TILBAGE COMPANY» دەگەن فيرماعا 2 ملرد. 45 ملن. تەڭگەگە ساتىپ جىبەرگەن. ەسەپتەن شىعارىلعان قارىز دەپ بولعاندىقتان بۇل بانكتىڭ تازا تابىسى بولىپ ەسەپتەلەدى. ونىڭ ىشىندە كوپ دەگەندە جۇزدەن ءبىر بولىگى عانا بانكتىڭ بۇرىنعى شىعىنى، ال قالعانى ء«ولى شىعىنعا» ەسەپتەلگەن ءوسىمپۇل... دەمەك، اۋادان جاسالعان اقشا.

         ءتىپتى، كەيبىر بانكتەر وسىنداي ارەكەتتەرگە ابدەن ماماندانىپ العان دا سياقتى. مىسالى، ءدال وسى بانك 2008 جىلى دا ءوزىنىڭ ءۇمىتسىز قارىزى دەپ ەسەپتەلگەن 12 ملرد. تەڭگەسىن ءدال وسى «ماماندانعان» فيرماعا 3 ملرد. 140 ملرد. تەڭگەگە ساتقان ەكەن.

         اتى مەن زاتىن ەشكىم، ەشقانداي كۇدىك ويلاماسىن دەپ قازاقشا دا، ورىسشا دا ەمەس، اعىلشىنشا اتاعان، ال ارتىندا ءبىر الىپ تۇرعان ماماندانعان باتىر بورىشكەرلەردى شىرىلداتىپ، دۇنيە-مۇلكىن سوت ارقىلى تارتىپ الىپ جاتادى. ءبارى زاڭدى سياقتى. ال وبال-ساۋاپ دەگەندى ەشكىم دە ەسكەرمەيدى... 

         كوممۋنيست دەپۋتاتتار بولسا ۇلتتىق بانك توراعاسىنان وسىندايعا «ماماندانعان» فيرمانىڭ 10 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتاعى ءىس-ارەكەتتەرى نەگە ەشقانداي زاڭمەن رەتتەلمەگەن دەيدى. بۇل بورىشكەردىڭ مۇددەسىن قورعاماۋ بولماي ما، بانكتەر قارىزدى ساتقانى، ياعني وزىمەن كەلىسىمشارتتى ءۇزىلدى-كەسىلدى بۇزعانى جونىندە بورىشكەردى نەگە حاباردار ەتپەيدى دەگەن سياقتى ساۋالدار قويادى. ەڭ باستىسى ارينە، «ماماندانعان» فيرمالاردىڭ ءىس-ارەكەتىنىڭ زاڭمەن جۇرگىزىلمەيتىندىگىن كورسەتۋ عوي. ال زاڭمەن جۇرگىزىلمەگەن دۇنيەنىڭ ءبارى زاڭسىز ەمەس پە؟

سەرىك ەلەۋباەۆ، ساراپشى 

Abai.kz