ء(ازىل قالجىڭدار)

"ەندى مۇنداي باسشى بىزگە بولا ما، بولماي ما؟"

ءبىر قازاقتىڭ ەۆرەيى ءبىر اۋداندا ۇزاق جىل اكىم بولىپتى. سويلەگەندە ءتىلدىڭ مايىن تامىزاتىن شەشەن ەكەن. اكىم ەسەپ بەرەتىن جينالىسقا كەلگەندە جينالعان جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ قولىن الىپ امانداساتىن كورىنەدى. جۇرت سوعاندا ريزا. "بۇل سونداي كىشىپەيىل جان عوي" دەپ سىرتىنان ماقتاپ جاتاتىن كورىنەدى. بىراق، اۋداندا ول بيلىك ەتكەن جيىرما جىلدا نە جول جوندەلمەي، نە مال باسى وسپەي، ءىس جۇرمەپتى. ال، جاڭاعى ايتقان ەسەپ بەرۋ جينالىسىندا گيپنوز جاساعانداي جۇرتتىڭ باستارىن شۇلعىتىپ قوياتىن كورىنەدى.
"اپ، بارەكەلدى، بۇل جولى بۇل ايتقان ۋادەسىن ورىندايدى", "قۇداي بەرسە، بۇل ەندىگى جىلى جاڭا جول سالىپ بەرەر!", "بۇل اكىم ەندى ىسكە شىنداپ كىرىسەيىن دەگەن ەكەن!" دەگەن لەپتى سوزدەر زالدان ەستىلىپ جاتتى. اكىمنىڭ جانىنداعى جاعىمپازدارى وعان ء"سىزدىڭ شەشەندىگىڭىزگە تەڭ كەلەتىن ادام الەمدە جوق شىعار" دەپ ماقتاعاندا، اكىم "مەن سويلەگەندە جۇرتتىڭ قاي ءسوزدى ايتقاندا قىشۋى قاناتىنىن بىلەم عوي" دەپتى. سودان تاعى ءبىر جىل وتەدى. اۋدان باياعى قالپى. سودان قازاق ەۆرەيىنىڭ الگى ايتقان ءسوزىن وبلىس اكىمى ەستىپ قالىپ، ونى قىزمەتىنەن الىپتى. سوندا اۋدان جۇرتشىلىعىنىڭ ءبىرازى ورنىنان تۇسكەن اكىم تۋرالى "قاپ، جاقسى ادام ەدى. سويلەگەندە ىشىڭدەگى توڭ مايىڭ ەريتىن ەدى. بۇنداي باسشى ەندى بىزگە بولا ما، بولماي ما؟" دەپتى.

"مىنە، تاريحي ءان وسىلاي جازىلادى"

ءبىر ءانشى مەن ارانجيروۆششيك كەزدەسىپ قالىپ اڭگىمەلەسىپ وتىر. ارانجيروۆششيك "جۇلدىز" انشىگە:
- ءبىر ءان مەن ونىڭ ءسوزىنىڭ جوباسىن جازدىم. ءسوزى بىلاي:
- "بوشكو، كوشكو،
ۇشىپ ءجۇر موشكو.
انە قىزعا عاشىق بولدىم،
مەنىكى عوي، ول ناشكو!"
- قالاي؟ اناۋ س.س.س. دەگەن رەپەردىكىنەن جاقسى ەمەس پە؟ ودان كوپ ماعىنالى!
- سولاي ەكەنى راس.
- سولاي ەكەنى راس دەسەڭ، وسىنى ىرعاققا سالىپ ايتىپ كور. ارانجيروۆششيك سينتەزەتوردىڭ كلاۆيشالارىن باسادى. ءانشى الگى ءان تەكسىن ىرعاقپەن ايتادى:
- "بوشكو، بوشكو،
موشكو، موشكو،
انا قىزدى الىپ كەتەم،
قايدا تاچكو؟!"
ارانجيروۆششيك ءانشىنىڭ ىرعاعىنا رازى بولىپ:
- سەن سوزىنەن ەپتەپ قاتە كەتتىڭ. دەگەنمەن، ىرعاعىڭ جاقسى. ونى نوتاعا ۋجە ءتۇسىردىم. تەك سوڭىندا "اي، اي، ەي.ييي ەەە!" دەپ سوزۋ كەرەك، سوندا تىڭدارمانعا داۋىسىڭ كورىنەدى. - دەيدى. ءانشى جاڭاعى تەكستى ىرعاقپەن قايتالاپ، اياعىندا: ايا يايا ءيايااي ەەە ەە ەە!" دەپ داۋىسىن سوزىڭقىرايدى. ارانجيروۆششيك ءانشىنىڭ قولىن قىسىپ، ىرزا بولعاننان:
- مىنە، تاريحي ءان وسىلاي پايدا بولادى! - دەپتى.

"كۇندە ءبىر سۇيكەنەتىن ادامىڭ بولعان جاقسى ەكەن!"

 ءالى كۇيەۋگە شىقپاعان، جاستارى وتىزدان اسىپ قالعان قىزدار قىزمەتتەس ەكەن. قىزداردىڭ ءبىرى تاڭەرتەڭ جۇمىسقا قۇلپىرىپ كەلگەن قۇربىسىن كورىپ "كۇيلەپ جۇرگەن انالىقتاي، ءبىرتۇرلى تولىعىپ، ەكى بەتىڭە قان ءجۇرىپ، كۇننەن كۇنگە كوركەيىپ باراسىڭ، بىرەۋىڭ بار ما؟" دەپ سۇراپتى. سوندا ەكىنشىسى: "سەن دە قۇبىلتىپ ايتادى ەكەسىڭ. ادەمىلەنىپ بارا جاتقانىم راس پا؟". "راس، ەكى ءبۇيىرىڭ مەن ءتوسىڭ جارىلايىن دەپ تۇر!". سوندا الگى قىزدىڭ ايتقانى: "قۇربىم اي، سەنەن نەسىن جاسىرايىن. كۇندە بىرەۋدىڭ سۇيكەنىپ تۇرعانىن جاقسى كورەتىن بولىپ بارامىن!" دەپتى.

جاقسى ادامدار التىن ءتارىزدى»

ايدابول مەن قايدابول ءبىر كوپ ادامدار جينالعان جەرگە تاپ بولىپتى. قايدابول ەشكىمدى تانىمايدى، ايدابول كەيبىرىن تانىيتىن بولسا كەرەك. قايدابول: 

- اناۋ كىم؟ - دەپ سۇرايدى.
- بىرەۋدى ماقتاۋمەن كۇن كورىپ جۇرگەن ادام.
- ال، اناۋ كىم؟
- ول بىرەۋگە جاعىمپازدانىپ نان تاۋىپ جۇرگەن ادام.
- اناۋ شە؟
- ول بىرەۋدى الداۋمەن اقشا تاۋىپ جۇرگەن ادام.
- ە، اناۋ شە؟
- ول ۇرى.
- ويباي، ماسقارا! وندا اناۋ شە؟
- ويباي، وعان جولاما، ول وسىنداعى ەڭ جەمقور، بەرمەگەنىڭدى تارتىپ الاتىن پالە.
- سوندا وسىلاردىڭ ىشىندە جاقسى، دەنى دۇرىس ادام جوق پا؟
- بار عوي. بىراق، ولار قازىنا، التىن ءتارىزدى. وندايدى ەڭبەكتەنىپ، تانىپ، جەردىڭ استىنان قازىپ الۋ كەرەك، - دەپتى سوندا ايدابول.

"اۋىلسوۆەتتىڭ وتىرىگىنەن شارشادىم"

ايدابول قايدابولدىڭ بىرنارسەگە رەنجىپ، قيتىعىپ كەلە جاتقانىن كورەدى.
- ەي، نە بولدى؟
- وسى اۋىلدىڭ اكىمىنىڭ aيتاتىنى ىلعي وتىرىك. سۋ تارتتىرام دەگەنىنە جيىرما بەس جىل بولدى. جولدى جوندەتتىرەم دەگەنىنە جيىرما جىل بولدى. ەگىن سالۋعا كومەكتەسەم، كرەديت الۋعا كومەكتەسەم دەگەنىنە دە جيىرما جىل بولدى. مالدارىڭدى كوبەيتۋگە دە كومەكتەسەم دەگەنىنە مىنە، قانشا جىل ءوتتى. وسىدان جيىرما بەس جىل بۇرىن قورامدا ءبىر سيىر مەن ون قويىم بار ەدى، ءالى سول ءبىر سيىر مەن ون قوي. سونىمەن كۇن كورىپ وتىرمىن. اۋىل اكىمىنىڭ جينالىسىنا بارساڭ سول، كۇندە وتىرىك ايتىپ قاجىتادى. اكىمنىڭ شىلعي وتىرىگىنەن شارشادىم، - دەپ ايدابولدىڭ قاسىنا قونجيا كەتىپتى.

جۇمات انەسۇلى

Abai.kz