قازىر سەن قالا، قالا ما، قازاقستان قوعامىندا "ورالمان" دەيتىن قاۋىم بار. ستاتيستيكا ولاردى 1 ملن. استام دەيدى. دەمەك، ەلىمىزدە 1 ملن ادامنىڭ ماسەلەسى بار دەگەن ءسوز. بىرەۋلەر ايتادى: «ورالمان ماسەلەسى» دەپ، ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى دەيدى. بۇل ورىسشىل، ياكي، رەسەيدىڭ قاس-قاباعىنا قاراۋمەن، قۇلدانىپ قالعان قاراقتاردىڭ ءسوزى. مۇندا ورالمان ماسەلەسى بار، بار بولعاندا تىم شەكتەن شىعىپ بارادى. دالەل كەرەك پە؟

وندا مەنى تىڭداڭىز: ءوز باسىم 1991 جىلى كۇزدە (ەلىمىز ءالى تاۋەلسىزدىگىن جاريالاماي تۇرعان زامان) كوشىپ كەلگەن پەندەمىن. سودان زارلاپ ءجۇرىپ، كۇنى-ءتۇنى جوعارى-تومەن جازىپ ءجۇرىپ، 1999 جىلى قر ازاماتتىعىن العان ەدىم. جانە سول كەزدەگى ورالماندار اراسىندا مۇنداي باقىتقا قول جەتكىزگەن تۇڭعىش 50 ادامنىڭ ءبىرىمىن (وسى ءتىزىم ءالى كۇنى وزىمدە ساقتاۋلى).

اقىل-ەسى ساۋ، حات-حابار تانيتىن مەن نەگە 9 جىل ازاماتتىق الا الماي ساندالدىم. ويتكەنى، مەنىڭ ءۇنىمدى تىڭدايتىن، مۇڭىمدى ەستيتىن ادام بالاسىنىڭ بولماعاندىعىنان، ەكىنشى سەبەپ، ەلىمىزدە جاپپاي جۇزگىزىلىپ جاتقان جەكەشەلەندىرۋ دەيتىن تالان-تاراجىدان ورالماندارعا ۇلەس ءتيىپ قالماسىن دەگەن ورىسقۇلداردىڭ ساقتىعى. باسقا تۇك تە ەمەس.

قازىرشە... ءتىپتى قيىن. دالەل كەرەك پە؟! موڭعولدان ءبىر قازاق كوشىپ كەلدى دەيىك، وسى ادام اۋەلى ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن دالەلدەۋى كەرەك. قازاقشا سايراپ تۇرعانىڭ، ورتا ءجۇزدىڭ ءبىر ارىسى كەرەي ەكەنىڭ ەسەپكە جاتپايدى. قىسقاسى، قازاقسىڭ، بىراق قازاق ەكەنىڭدى دالەلدەۋ كەرەك، ويتكەنى، زاڭدا سولاي. بۇل زاڭدى كىم قابىلدادى؟. 2010 جىلى پارلامەنت قابىلداعان. ءدال وسى باپتى جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى ءۋاليحان قاليجان جانە جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى الدان سمايىل ەگىزدى. 
مىنە، قازاقتىڭ مۇڭىن مۇڭدايدى، جوعىن جوقتايدى دەگەن اعالاردىڭ ءىسى. بۇلار مىڭ جەردەن ۇلتجاندى شىعار بىراق «ورالمان ماسەلەسىن» بىلمەيدى. اقىرىندا نە بولدى؟ موڭعولدىڭ ءبىر ۋىس قازاعى وزدەرىنىڭ قازاق ەكەنىن دالەلدەي الماي ساندالعالى مىنە، 5 جىل. ءدال وسى قازاق ەكەنىن دالەلدەيتىن قاعازى بولماسا ولارعا «ورالمان كۋالىگى» بەرىلمەيدى. بۇل كۋالىك بەرىلمەسە، سەنى تۇراقتى تىركەۋگە المايدى. ءسويتىپ، ءدال قازىر قانشاما وتباسى ساندالىپ ەكى ورتادا ءجۇر. ەگەر پارلامەنتتە ءبىر مۇڭلىق وتىرسا وسىنى ايتار ەدى عوي. ءوز باسىم ونشاقتى دەپۋتاتقا ەڭىرىپ وتىرىپ ايتتىم، بىلق ەتكەن پەندە بولمادى. ويتكەنى، مىڭ جەردەن عۇلاما بولسا دا، ورالمان مۇڭىن بىلمەيدى ەكەن...

ايتا بەرسە اڭگىمە كوپ. شەشىلمەي جاتقان ورالمان ماسەلەسى شاش ەتەكتەن. ءتىپتى 1991 جىلى كوشىپ كەلگەن مەنىڭ ءوز باسىمدا شەشىلمەي جۇرگەن دۇنيە قانشاما. ايتالىق، ايەلىم ەكەۋمىزدىڭ نەكە كۋالىگىمىز موڭعولدىكى، بالالارىمىزدىڭ تۋعانى تۋرالى كۋالىگى تاعى موڭعولدىكى، بىراق ءبىز قازاقستان ازاماتىمىز. انا قۇجاتتاردى مىنا جاققا اۋىستىرىپ، بەرەتىن زاڭ جوق. بانككە نەمەسە تاعى سونداي ءبىر ماسەلە بويىنشا ءبىر جەرگە بارا قالساڭىز بارلىعى «نەكە كۋالىگىڭىز» دەپ، ءموليىپ قولىن سوزادى، انا ءبىر جەمتىر-جەمتىرى شىققان كۋالىكتى ۇستاتا قويامىز. تىك سەكىرىپ، ىرشىپ تۇسەدى. تاۋىڭ شاعىلىپ، شىعىپ كەتەسىڭ. سەبەبى، نەكە كۋالىكتەگى اتى-ءجونىم مەن پاسپورتتاعى اتى-ءجونىم ەكى بولەك، ءبىرى – موڭعولشا، ءبىرى – قازاقشا. 

ءدال وسى ماسەلە بويىنشا كەزىندە گەنپروكۋراتۋراعا دەيىن ايتىسىپ كوردىم، ادىلەت مينيسترلىگىنە باردىم، ءسوزىڭدى ەستىگىسى دە كەلمەيدى، قاتتىراق ايتساڭ: «سەنى مەن شاقىرعام جوق». بولدى، ءبىتتى. 
ەي، اعايىندار، ءبىر ۋاق شىندىقتىڭ بەتىنە ءۇڭىلىپ قاراساڭدارشى. مەنىڭ ايتقانىم كوپ ماسەلەنىڭ شەت جاعى عانا. قازىپ ايتسام، قابىرعالارىڭ قايىسادى. اقىماقتاۋ بىرەۋلەرى، «وسى ورالمانداردان كوردىك عوي» دەپ ەدىرەڭدەپ شىعا كەلەسىڭدەر.

بەكەن قايراتۇلى

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان