اڭگىمە 

بىلدەي ۇلتتىق ۋنۆەرسيتەتتىڭ وقىتۋشىسى الماس امالسىز جەتپەگەن اقشانى جەتكىزۋ ءۇشىن تاكسي بولۋعا كەشكى تاماعىن ءىشىپ، ىمىرت جابىلا ۇيدەن شىقتى. جايشىلقتا جولدا قول سوزىپ تۇرعان ادامدارعا قارامايتىن پروفوسسوردىڭ بەتى از قىزاردى، اقشا دەگەن وسى ءبىر جەتپەيتىن دۇنيەنى كىم شىعاردى ەكەن دەپ كولىگىندە كولدەي ويدىڭ ورتاسىندا كەلەدى، سانسىز عىلىمي ماقالا مەن ون ەكى كىتاپتىڭ اۆتورىمىن، مىنا ءجۇرىسىم نە دەپ وزىندە وزگەلەردى دە جەك كوردى.

جازعان كىتاباڭدى تەگىن شىعارىپ بەردىك دەپ كوك تيىن تولەمەي، وزدەرى ساتاتىن باسپاحانا مەن جازعان ءار ماقالاڭا وزىنەن اقشا سۇرايتىن جۋرنالدار  ەسىنە ءتۇستى، عىلىمدى قور، عالىمدى قايىرشى جاساعان ءوز ورتاسىنا نالىدى، تاپقانى تاماعىنا بىردە جەتىپ، بىردە جەتپەي، قالت-قۇلت ەتىپ كوتەرەم كۇيدە ءومىر سۇرەتىن عالىمداردىڭ  كۇنى وسى دەيدى وزىنە-ءوزى، باسىندا ساۋداعا كەتۋ كەرەك ەدى، اناۋ ۇيعىردىڭ بالالارى سياقتى دەپ ءوزىن ودان سايىن سىباپ كەلەدى. قىرسىققاندا سوڭعى ەكى جىلدان بەرى ايلىقتارىن دا ۋاعىندا بەرمەي ءبىر ايلىقتى ءبىر ايلىقتىڭ ۋاعىندا بەرەتىندى شىعاردى...

جول شەتىندە بالا كوتەرگەن كەلىنشەك قول سوزىپ تۇر، بالا مىنگەن كولىكتى كورسە قىرعيداي تيەتىن جول ساقشىلارىنىڭ اڭگىمەسىنەن حابارى بار ول زۋلاپ وتە شىقتى.

الماستىڭ ايەلى ايلىق العان سايىن، وتىرىك جوسپارلار قۇرىپ بولماشىدان ۇرىس شىعارىپ، وتباسىنىڭ شىرقىن بۇزادى، سونى ويلاعاندا  ادام العىسى كەلمەي،  ۇيىنە قايتقىسى كەلدى، قارا دومالاعىنىڭ ەسىكتەن كىرىسىنە ەڭىرەپ جىلاعانى ەسىنە تۇسكەندە، كەلەسى ادامدى قالاي بولسا دا الۋعا بەكىندى، ءبىر قىز بەن ءبىر جىگىت جول توسىپ تۇر، دەرەۋ توقتاي قالدى.

 – قايدا؟

– قالاعا.

– قانداي مەكەن-جايعا.

– ءبىرىنشى الماتى تەمىر جول بەكەتىنە.

قويۋ قاراڭعى ءتۇن بارعان سايىن تۇنەرىپ، بەلگىسىز ءبىر بۇلدىر ەلەستەر كولىكتىڭ الدىندا بۇلدىراڭداي شابادى، اپاق-ساپاقتا پەرىلەر كوشەدى دەگەن ءسوز ەسىنە كەلدى، ونە بويى ءدىر ەتىپ كولىگىنىڭ تەرەزەسىن قىمتاپ جاپتى. كۇردەلى جاساۋ تۇرماق، جاماۋ كورمەگەنىنە كوپ جىل بولعان تەسىك جولدان، ارى قاشسا دا، بەرى قاشسا دا ايتەۋ زىرق-زىرق ەتىپ ءبىر ءتۇسىپ ءبىر شىعىپ كەلەدى. قارسى كەلە جاتقانداردىڭ جارىعى كولىككە تۇسكەندە عانا جاڭاعى قىز بەن جىگىت ءتىلىن ءبىر ءبىرىنىڭ اۋزىنا تىعىپ جابىسىپ وتىرعانىن كوردى، ءتىپتى تاس بولىپ قاتىپتى، قۇشىرلانىپ ىڭىرانادى، نە  ىستەرىن بىلمەگەن الماس تەجەگىشىن ءسال باسىپ بارىپ، قايتا زۋلاتتى، بىردەمە دەۋگە ءتىل جوق، بالتالاساڭ اجىراتا المايتىن باتىسقا ەلىكتەگەن جاستىر عوي دەيدى ىشىنەن، دودا دوداسى شىققان ەكەۋى ساسىپ كولىكتەن ءتۇستى، ۆوكزال، تىزىلگەن تاكسيلەر ءجۇنىن جەيدى، شۋلاعان جۇرگىزۋشىلەر جاڭاعى قىز-جىگىتتى قورشاپ قايدا باراسىڭدار دەسە، كەۋدەسىنە كۆارتيرا دەپ جازىپ العان ورىس كەمپىرلەر دە جاقىندادى ولارعا، باتىستان شىعىسقا سالىنعان ەڭسەلى قۇرلىستىڭ ەڭسەسى ءتۇسىپ تۇر، قايىر سۇراعان اپالار الاقان جايادى، تەمەكىسىن سالا قۇلاشتاپ تارتقان قىز-جىگىتتەر توپ-توپ بولىپ جاڭا جىلدىڭ قۇرمەتىنە قاراشادا قولدان جالعان سامىرسىننىڭ توڭىرەگىندە كىسىنەگەن جىلقىداي شۇرقىراسادى، ۆوكزال ءىشى سىرەسكەن ادامدار شوعىرى، بىرەۋى قالعىپ-مۇلگىپ وتىرسا، بىرەۋى قولفونىن شۇقىپ شۇقيادى، ەندى ءبىرى كورىنگەنگە قاراپ تەسىلەدى، سىرتتاعى بۇگىننىڭ سوڭعى اۆتوبۋستارى بەبەۋلەپ سيگنال بەرىپ ءتۇتىنىن بۋداقتاتا جىلجىپ بارادى، دۇڭگىرشىكتەگى تىشقان ارالاعان ەتتەن «سامسا» ساتقان جاسامىس ايەلدەر مەن قولفونىڭا اقشا قۇيعىش قاتىندار ساعان قيىلا قارايدى، ادال-ارامىنا قاراعان جۇرگىنشىلەر جوق، اۋزىنا تۇسكەن استى اساپ تۇر.

قالادان الىسقا جول تارتقان جولاۋشىلار پويىزى دا ەكىنشى ۆوكزالدان ءبىرىنشى ۆوكزالعا كەلىپ توقتاي قالدى، جارىققا ۇيمەلەگەن كوبەلەكتەي شەلەكتەرىن كوتەرگەن  المۇرت پەن الما ساتقىشتار ىدىسىنىڭ اۋزىنا عانا الماسىن ءتىزىپ بەتىنە تاۋداي ەتىپ ءۇيىپ الارماندى الۋعا اسىقتىرادى، سالاپانعا سالعاندا عانا ونىڭ ويلاعانىنان از ەكەنىن بايقاعاندار اسىعىپ، ودان قالسا جول اماندىعىن تىلەپ «ساداقا» دەپ كەتە بارادى، وتاربا الىسقا ۇزاپ كەتكەنشە ارتىنان جۇگىرە ساتاتىن سان ءتۇرلى ساتقىشتار تەرەزەدەن قولىن الا الماي بىرازعا دەيىن زۋلاپ بارادى.  شىڭعىرىپ الىستان الپاۋىت وتاربا كەلىپ توقتادى، اسىلىن كۇتكەن ادامدار ۆاگون ەسىكتەرىنە جەتىم قوزىداي تىراعايلاپ شاۋىپ بارادى، جۇندەرى ءجيدىپ ۇزاق جولدان كەلگەن جولاۋشىلار اسپاي-ساسپاي ءتۇسىپ كەلەدى، سۋمكالارىن سۇيرەگەن ساپىرىلىسقان سان جولاۋشى تۇنەلدىڭ استىندا جوڭكىلگەن توپان سۋداي اقتارىلىپ قالاعا شىقتى، ەسىكتەن شىعا جاڭاعى كارتا ويناعا تاكسيستەر جاپ-تارماعاي لاپ قويىپ: «تاكسي، تاكسي، گوراد، گوراد» دەپ بەزەكتەيدى، ءتىپتى ادامداردى شەڭگەلدەپ ۇستايدى، ەندى ءبىرى جۇگىنە جارماسىپ جارباقتاپ زاتىن سۇيرەسىپ كەلەدى، جاسامىس شىرشانىڭ تۇبىندەگى كۇزگى سۋىقتى ەلەمەيتىن اشىق ءتوس، جالتىر سان قىزدار مەن مۇرنى تەسىك، قۇلاعى كەسىك جىگىتتەر تەمەكىسىن اسپانداتىپ ءالى تۇر. الماساقا دا بىرەۋ ءتيدى جاڭاعى قارا ءنوپىر جولاۋشىدان، ارتىنىپ-تارتىنعان جۇگى بار ورالدان كەلگەن ورىس كەمپىر، «داۋكەس، زاڭكەس» دەپ تاكسيستەر قاشسا كەرەك، ەشكىم الماپتى، قولىندا جازىلعان ءادىرىستى عالىم تاكسيستكە ۇستاتتى، «ۋل.شي شيڭحاي، دوم №2, كۆ 58» دەپ جازىلىپتى، اقىرىنداپ  سەيفۋلين داڭعىلىمەن كوتەرىلىپ كەلە جاتىپ باعدارشامدا توسىلعاندا تەزدەتىپ قالا كارتاسىن اشىپ الماتىداعى قىتاي كوشەسىن كورىپ ۇلگىردى الماس. كوشە شىراقتارى سىعارايىپ ساراڭ جانادى، جول بويىندا ءتان ساۋداسى قىزىپ تۇر، جۇيتكىگەن كولىكتەر جول جيەگىنە كەلىپ وتقا تۇسكەن كوبەلەكتەي توقتايدى، تەمەكىسىن شيراتقان، ۇزىن سيراق، جالتىر سان بويجەتكەندەر شىر اينالىپ كولىك تەرەزەسىنە جارماسادى، اۋىلدان كەلگەن تۋىسىنا قارامايتىن عالىم الماس تاۋعا قاراي ورلەپ، ورىس اپاسىن الىپ بارادى، ءبىر ەكى جەردە توقتاپ، جولاۋشى الۋعا نيەت ەتىپ ەدى، امەنى الىپ كەلە جاتىرسىڭ عوي، ادام الما" دەپ تاماعىن قىرناي قىرقىلداعان اجەنىڭ جالعىز ءوزىن جەتەر جەرىنە جەتكىزدى. ەڭىسكە كەرى اينالىپ قۇلداعاندا ساعات ءتىلى ەل جاتار مەزگىلدى كورسەتتى، كۇنى بويى كوپ قاعازبەن جۇمىس جاسايتىن عالىمنىڭ قاشان ۇيىقتارى بەلگىسىز، تۇنگى جۇرگىنشىلەر دەرلىك سەيفۋلين داڭعىلىنا قاراي باعىتتاي بەردى، كوشەنىڭ ەكى جاعىندادا ءالى قىز ساۋداسى، قالا اماندىعىن باقىلايتىن ساقشىلار قىزداردى وتىرىك قۋعان بولىپ قويادى، جولدان از الىستاعان سالداقىلار قايتادان ءوز ورىندارىنا كەلەدى. الماتتى ەندى ۆوكزال ماڭىنان ەكى الپامسا جىگىت توقتاتتى، «ساياحاتقا» دەگەن ولار از جۇرگەن سوڭ پىشاق شىعارىپ ءبىزدى جاركەنتكە اپاراسىڭ، بولماسا باسقاشا سويلەسەمىز» دەپ زارەسىن الدى، ءتىسى-تىسىنە تيە قالشىلداعان عالىم الماس باس يزەكتەدى، قالادان شىققان بۇلار قاراڭعى ءتۇندى جارىپ ۇشىپ كەلەدى، تاۋسىلماس جولدار الدىنا ءتۇسىپ قاشىپ كەلەدى، ونى قۋعان عالىم ءتاسيستىڭ كوزى باقىرايىپ ۇيقىسى شايداي اشىلىپ گۋلەپ كەلەدى، ارتىنداعى ەكى قاراقشى قاقيىپ قوقيلانىپ قويادى، جول جيەگىندەگى تال-تەرەكتەر ءتۇن جارىمدا «قۇيىن» بولىپ بارا جاتقان بۇل كىم دەگەندەي شوشىنا قارايدى، ءبىر كەزدە بۇلاردىڭ الدىن تۇلكى كەسىپ وتە شىقتى. بۇندايدا ميعا مازا بەرمەيتىن شايتانداردا ء«ۋاس-ءۋاسا» سالۋدان قورقاتىن سياقتى باسىندا ەشتەڭە كەلگەن  جوق،  بۇلار جەر بەتىنە جارىق باعىشتاپ، ادامزاتتى قاراڭعىلىقتان قۇتقاراتىن جۇلدىزداي اعىپ كەلەدى، الىستان ولەز جارىق جاقىنداپ جاندارىنان گۋ ەتىپ ءوتتى، ونىڭ نەگە اسىعىپ بارا جاتقانىن بىلگەن جان جوق، جولدان تاسباقانى كوردى. الماس، گازىن از ازايتتى، پەرىشتەلەر جاقىندادى ما؟ الماستىڭ دەنەسى ءسال جىلىندى، بايسەيىت اۋىلىنا كەلدى، قارا كەشكە دەيىن قاقپالارى اشىق تۇراتىن ۇيعىر اعايىندار تۇندە ەسىكتەرىن جاپسا دا تاماقحاناسىن  جاپپاپتى، تاماقتانۋعا توقتاتتى، ابدەن شەگەلەگەن جىگىتتەر الماستى دا الدارىنا سالىپ «شىرىنگۇل» كافەسىنە ايداپ كىردى،  داياشىلاردا تەزدەن تاپسىرىس الدى،  ارتىنشا ءبىر قۇمىرا اششى سۋ مەن ءبىر تاقسى سالات ستول ۇستىنە قوقيا قالدى، ىرگەلەس ستولدا بوگىپ وتىرعان بۇيرا شاشتى، ەكى مۇرتتى، ەكى مۇرتسىز ءتورت جىگىتتىڭ بىرەۋى تەمەكىسىنىڭ تۇقىلىن بۇلارعا قاراي اسپانداتا شەرتىپ جىبەردى.

– ەي شوقايلار شىرەنبەڭدەر، – دەگەن ەكى جىگىتكە تورتەۋى قوڭقىباي ماڭقا قازاقتار دەپ لاپ قويدى، «توپالاڭدا توقاش ۇرلاعانداي» عالىم الماس قازاقتىعىنا دا، باسقاسى دا «ادىرام قال» دەپ دالاعا بەزدى...

نۇرحالىق ابدۋراقىن

Abai.kz