راقىمجان وتارباەۆ. امەريكانىڭ ۇلتتىق بايلىعى (اڭگىمە)
اڭشى دارا اۋىز مىلتىعىن قۇنداعىنان ومىرىپ، مايعا شىلانعان ماتامەن قايتا-قايتا ىسقىلاي سۇرتكەن. توڭىرەككە «قاپاردىڭ قاندى اۋىزى» اتانىپ كەتكەن مىلتىقتىڭ شىنبولاتىنا ءوڭ كىرىپ جىلتىراي قالدى. جارىقتىق اكەسىنىڭ كوزىندەي قارۋ عوي.
قوشالاقتىڭ ادىرى مەن توبە، تەپسەڭىن سىدىرىپ اڭ قاعىپ، قانجىعاسىنا قويان بايلاپ قايتسا دا مەيىرلەنىپ: «بۇل مىلتىقتىڭ اۋزىنا مىڭ اڭ سىيىپ كەتەدى»، – دەپ كۇمپىلدەپ جەر-كوككە سىيماي ورالاتىن.
شالى ولجالى كەلسە، شەشەسى ءوز ەتەگىنە ءوزى ءسۇرىنىپ ءجۇرىپ يمەكباس جەز قۇمان مەن لەگەندى الدىنا توسىپ، اق سۇلگىنى تىزەسىنە تاستاپ جىلى سۋدى سىزدىقتاتىپ قۇيار.
– وسى زاماندا قاي قازاق قازان قاقپاعىن بۋلاپ جاس ەتتى كۇن سايىن جەپ وتىر دەيسىڭ؟ – دەپ، شەگىر كوز اق شۇناق شال تاناۋىنا ۋىسىن تولتىرىپ سۋ اتىپ جىبەرەر ەدى. – ا؟ ىرىسى الىسقا شاشىراعان مىنا ءبىز شىعارمىز. اناۋ ويداعى ەل قۋاتى جوق كوك قىرتىلداق قىزىل شىلقىلداقپەن كۇنەلتىپ، ءتىسىنىڭ سۋىن سورىپ شىقىلىقتاپ وتىر.
دالاداعى اڭدى قوراسىنداعى مالداي كورىپ ءجۇرىپ داۋلەت تە جيناماپتى. سوڭىندا مۇراعا قالعانى – ايدالاداعى جالعىز توقال تام مەن وسى قاندى اۋىزى، بەس-التى ۋاق جاندىق.
كۇن بايىعاسىن پەش جانىندا تۇرعان پىلتە شامدى تۇتاتتى. كولەڭكە ىدىراپ ءۇيدىڭ ءتورت بۇرىشىنا تىعىلدى. قازان استىنداعى وت باسەڭسي باستاعان ەكەن، وشاق اۋزىندا جاتقان جىڭعىلدىڭ ءۇش-ءتورت ءتۇيىرىن قوسىمشا ەتتى. جاس ەتتىڭ ءيىسى جايىلىپ، قاراشا ۇيگە جىلىلىق ەندى.
پەش تۇبىندە جاتقان قىزىل قۇراق كورپەگە تىزە سىندىرىپ قابىرعاعا قاراعان، اكەسى مەن شەشەسىنىڭ ۇلكەيتىلگەن سۋرەتىنە كوزى تۇسكەنى. پىلتە شامنىڭ سىعىرايعان سارى بوياق ساۋلەسىمەن اق شۇناق شال ءتىپتى نۇرلانىپ كەتكەندەي.
شەگىر كوزىنە جىلۋ جۇگىرىپ: «قاسقىردىڭ بولتىرىگىن الماس بۇرىن ارلانى مەن قانشىعىن قۇرت. ايتپەسە، اياق جەتەر جەردەگى مالشىلاردى ۇلارداي شۋلاتىپ بىتەدى»، – دەيتىندەي.
اكەسىنىڭ قاسقىر قاقپانداي شاپپا-شاپ مىنەزىنە قانىق قاپار اق شۇناق شالدى عۇمىرىندا ءبىر-اق مارتە اشۋلاندىرىپتى.
وندا دا اسكەردەن كەلەتىن جىلى. وندا دا الگى ينتەرناتتا جاتىپ وقيتىن ەكى-ءۇش جاماننىڭ شەشەسى قاديشانى الار جولى. ءوز-وزىنەن جەلدەنىپ، اسكەر كيىمىن شەشپەي ءۇستى-باسىن سارى الا جەز عىپ ءتورت-بەس اي ءجۇرىپ العان. سول بەدەلدىڭ ارقاسىندا عوي…
كورشى اۋىلدىڭ ءۇستىن ەرتەڭدى-كەش شاڭىتىپ شاۋىپ، وڭ بوساعادا وتىرعان قىزدى وڭتايلاپ جىبەرگەنى…
قۇدا ءتۇسىپ «مىنە، مىنە، توي» دەپ وتىرعاندا شار ەتە قالعان شاتاق تۇتانسىن. ازىن-اۋلاق اعايىننىڭ باسىن قوسىپ اقىلداسار شايدا اكەسى:
– قۇداعا جەڭى بار كويلەك سالعالى وتىرمىز، – دەپ بەرىلەر كيتتى تىزبەلەگەن.
– دىرداي قۇداعا جاعالى كيىم كيگىزبەۋ ۇيات ەمەس پە، – دەپ قالدى بۇل داستارحانعا ەمىنىپ-ەمىنىپ قويىپ.
از داۋلەتىن تۇتامداپ وتىرعان اكەسى شەگىر كوزىنىڭ سۇعىمەن اياماي شانىشتى. بىراق ءلام دەمەدى. مومىندىقتان باس المايتىن شەشەسى عانا: «تەك، كوبەيگىر»، – دەپ كۇبىرلەپ تىندى.
– قۇداعيعا شە؟ – دەسىپ ازىن-اۋلاق اعايىنى ەمپىلدەسىپ بارادى.
– قۇداعيىما گۇلدى ورامال دەپ وتىرمىن، – دەدى شەشەسى داۋسىن ودان ءارى باسەڭسىتىپ.
– ءوي، ورامالى نەسى؟ تىم بولماسا قامزول بەرمەيسىڭ بە؟ – دەدى تاعى دا بۇل شىر ەتىپ.
– اپىرىم-اي، قاراعىم-اي، اسكەردەن قاتىننىڭ زارى ءوتىپ كەلگەن ەكەن، جاعالاسپاي قويا تۇرساڭشى، – دەپ ناعاشىسى باسۋ ايتقانسىدى.
– ال، تويعا نە سويامىز؟
– قاسقا سيىردى سويامىز دا، – دەدى بۇل جولى قاپى قالمايىن دەپ اكە-شەشەسىنىڭ الدىن وراپ كەتىپ.
– اكەڭ نە ايتار ەكەن؟ – دەيدى ناعاشىسى تۇسكىر جانتايىپ جاتىپ.
«قاتىن الاتىن مەن، قالعان شارۋانى قامدايتىن بۇلار، نەتكەن ادىلەتسىزدىك؟!» – دەپ وزىنە انىق بيلىك تيمەي زىعىرى قايناپ وتىرعان قاپار دا قاراپ قالمادى.
– اكەم شوياسىن بىلە مە؟
سول سول-اق ەكەن، اق شۇناق شال ارۋاق كوتەرگەندەي ورنىنان موڭكىدى دەيسىڭ. تۇلىپتاي بوپ ءىسىنىپ، سىرت تەرىسى سوگىلىپ كەتە جازداعان.
– ۋاۋ، اتاڭا نالەت، قاتىن العان جالعىز سەن بە ەدىڭ؟!
و نەسى، ا؟ جالعىز سيىردى تويعا سويىپ، ەرتەڭ كەلىندى ساۋىپ شايقاتىق قىلايىن دەپ پە ەڭ، ا؟
ازىن-اۋلاق اعايىن قولعا تۇرماي قاقشاڭداعان اق شۇناق شالدى: ء«بىر اشۋىڭدى قي، كوكەتايلاپ»، – جاتىپ، ازەر باسقان…
شامنىڭ سارى بوياق ساۋلەسى جۇزدەرىندە ويناعان اكە-شەشە سۋرەتى جارعا ارقا سۇيەپ بۇعان ء«اي، بالام-اي»،– دەيتىندەي.
قاپار مىلتىعىن قايتا قۇراستىرىپ، وقشانتايىن بوساعاداعى شەگەگە ءىلدى. قازان ەندى ءبىر-ەكى بۇلك ەتسە ەت تە تۋىرىلىپ تۇسە قالار. ەرتەڭ الاكوبەڭدە تۇرامىن، ەرتە قامدانايىن دەپ داستارحانعا قول سوزا بەرىپ ەدى، سىرتتان ات وقىراندى.
ارتىنشا ەسىك سىقىرلاي اشىلىپ «اسسالاۋماعالەيكوم» دەپ ەڭكىش كەلگەن شىنجاۋ سارى جىگىت ەنىپ كەلە جاتتى.
– الىك الدىم. تورگە وز!
– اۋ، قاپەكە، جالعىز ءوزىڭ شوشايىپ بۇل نە وتىرىس؟ اپام قايدا؟ – دەپ شىنجاۋ سارى ەكى بۇتىن قۇشاقتاستىرىپ وتىرا كەتتى.
– ە، ءوزىمىزدىڭ جەتەس ەكەنسىڭ عوي. جول، بولسىن!
– سايلاۋدىڭ سابىلىسى. كانديداتتارعا داۋىس بەرىڭدەر، دەپۋتات جاسايىق دەپ ەل-جۇرتتى ۇگىتتەپ ءجۇرمىن.
قاديشامەن ارىدەن اتالاستىعى بار ءارى بار جاھاننىڭ جاڭالىعىن اۋزىنا تىستەپ جۇرەتىن وسى جىگىتتىڭ ءار قىلىعى قىر ادامىنا قىزىق-اق.
– قاديشا ينتەرناتتا جاتاتىن ەكى-ءۇش جامانعا كەتكەن. جولاۋشىدان سالەم ايتىپ جىبەرىپتى. «اپامنىڭ قىزىل قۋىرداعىن ساعىندىق»، – دەپ. ورتاق قازاننىڭ بىلامىق كوجەسىندە كەنەۋ بار ما، قوڭىلتاقسىپ قوڭقىلداپ جۇرگەن عوي يتتەر!
– قاشان قايتادى؟
– دۇكەنگە سوعىپ، ەرتەڭ كەشتەتىپ جىعىلار.
– وڭاشا قالىپ قارا قازاننىڭ يەلىگى قولىما باسى ءبۇتىن ءتيدى دەپ جاتىر ەكەنسىڭ عوي. دۇرىس! – دەپ جەتەس داستارحانعا ومىرىلدى. – قويدىڭ باسى نەسى؟
– اقتا توقتى ەدى. ەتىن سىلىپ، قۋىرداق ەتىپ اپاڭ قارىنعا سالعان. باسى مەن بەس تال قابىرعانى قاي قۇدام كەلەدى دەپ ساقتايىن؟ قازانعا توعىتقام. نەسىبەڭ ءار قازاندا جۇرگەن جىگىتسىڭ عوي، ساعان بۇيىردى.
– بارەكەلدى! توڭىپ كەلگەم. جازعىتۇرعى جەل جارداي اتاندى جىعادى دەگەن. ءارى مىنا تالاۋ كەلگىر تورىنىڭ ءجۇرىسى جامان. اسقازانىمدى ساپىرىپ ءبىتتى.
قاپاردىڭ قولىنا تيگەنى – ءبىر شوكىم قۇيقا، قالعانى جەتەستىڭ الدىنان جالاڭاشتانىپ شىقتى.
– اپىرىم-اي، مىنا قويدا تۇك مي جوق، ورىستەن ءۇيدى قالاي تاۋىپ كەپ ءجۇر؟ – دەپ اپپاق ميدى اساپ جاتىپ ءۇي يەسىنە الاق-جۇلاق قارايدى. قاپار ءبىر تال قابىرعانىڭ باسىن ءمۇجىپ جاتىپ مىرس ەتتى.
– سايلاۋ دەگەن تۇپ-تۋرا سورىما شىقتى، – دەسىن ىستىق سورپانى الىپ جاتىپ. الگىندەي ەمەس، جۇتقىنشاعى جۇگىرمەي قالىپتى، ىشىنە ەل قونعان-داعى.
– ساقيبەدەن مەن ايەلى اعيبا دەپۋتاتقا تالاسىپ مال قورانىڭ باسىن جاۋ شاپقانداي ەتتى.
– ويباي، بار قىزىق سەندە بولدى.
– ايتپا. كۇيەۋى كەتەدەن شىققان سەيسەنبايدى قولداپ، قاتىنى تاما سارسەنبايدى جاقتاپ – قىزىل مايدان، قىرىق پىشاق. دۇنيە عالامداسامىز دەپ ءوڭىر تيەگىن اعىتىپ جاتقاندا بۇلار رۋدىڭ سويىلىن سوعىپ… ناداندىق، سەنى قايتەيىن؟ – دەپ داستارحانعا بەت سيپاي سالدى. ناداندىققا وكپەلەيمىن دەپ وتىرىپ باتانى دا ۇمىتتى.
– قايسىسى جەڭدى، قايسىسى؟
– اعيبا دا. ءبىر شوكىم كەتەنى تاما تابانىنا تۇرعىزا ما، «وسىدان ىنىمە داۋىس بەرمە، ىنگە كىرگىزەيىن» دەپ… قاتىن قايراتتانسا قازان عانا قايناماس… ءجا، قويشى ونى! ال، اڭ قالاي، قاندى اۋىزىڭدى سايلاپ وتىرسىڭ با؟
– ءشيبورى كۇن بەرمەي تۇر، – دەپ مالشىلار زار جىلايدى. اۋسەلەسىن كورەيىن دەپ وتىرمىن.
– ءشيبورى؟
– ءيا. ون شاقتى جىل بولدى عوي، قوشالاققا سونداي ءبىر ماقۇلىقتىڭ باۋىر باسقانىنا…
جەتەس جانتايىپ جاتقان جەرىنەن قوپارىلىپ ءتۇسىپ، كوپشىگىن ىرگەگە قاراي لاقتىرىپ جىبەردى.
– ءشيبورى؟ – دەدى تاعى دا كۇلگەنى مە، جىلامسىراعانى ما – بەيمالىم، ءجۇزى الەم-تاپىرىق بوپ. قاراشىعى ماڭىپ-ماڭىپ بارىپ ورنىن ارەڭ تاپتى.
قاپاردىڭ وسى ءبىر كوپ وقىپ ميى اشىپ كەتكەن شىنجاۋ سارىنى كورسە-اق ازىلدەگىسى كەپ ۇشىنىپ تۇراتىنى وسى قىلىعى عوي. مىنا جاڭعالاق قالپىمەن ساقيبەدەن مەن اعيبانى توبەلەستىرمەي قايتسىن؟!
– ءيا، شيبورىگە…
– قۇداي ساقتاسىن، – دەپ كەرى قۇلاي كەتكەندە كوپشىگىن تاپپاي، باسىن تارس ەتكىزىپ جارعا ۇردى. – اۋ، اۋ، ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا ۇلتتىق بايلىققا مىلتىق كەزەنىپ نە كورىندى، قاپەكە-اۋ؟ سورىڭ شىنداپ قايناعان ەكەن! مىنا ءسوز قاپاردىڭ جۇزىنە ويناپ شىققان كۇلكىنى ۇركىتىپ جىبەردى.
– قايداعى بايلىق؟ ول كىمدىكى؟
جەتەس كاليماسىنان جاڭىلعان جانداي ءوز-وزىنەن كۇبىرلەپ اينالاسىن قارماندى. بەشپەنتىنىڭ ىشكى قالتاسىنان ءتورت بۇكتەلگەن قاعازدى الىپ تىزەسىنىڭ ۇستىنە قويدى.
– قالامسابى تۇسكىر، – دەپ ىشقىرىنا دەيىن ءتىنتىپ تاپپادى.
– الگى ەكەۋىن اراشالايمىن دەپ جۇرگەندە جوعالتتىم-اۋ، شاماسى. قاپەكە، ۇيدە جاتقان-تۇرعان قارىنداش بار ما؟
– ونى نە ىستەيىن دەپ ەڭ؟ ەمگە جوق. الا قىردىڭ ورتاسىندا قاتىن ەكەۋىمىز قارىنداسپەن حات جازىسىپ وتىر دەيسىڭ بە؟
– قارىنداش دە. ناداندىق، سەنى قايتەيىن؟ – دەپ شاراسىزدانعان جەتەس كوزىندە ۇرەي تۇنىپ تۇرعان ءۇي يەسىنە قاراپ باس شايقادى.
– ءاۋ، جەتەكە-اۋ، ولتىرمەسەڭ ايتشى، مەن كىمنىڭ بايلىعىنا قيانات جاساپپىن؟
– ءشيبورى اۋلاعانىڭ راس پا؟
– ال، راس!
– ەندەشە، بۇل – سوناۋ امەريكانىڭ ۇلتتىق بايلىعى بوپ ماقۇلدانعان ماقۇلىق.
قاپار ء«پىشت» دەپ كۇلىپ جىبەردى. ءپىشت! قاسقىر مەن تۇلكىنىڭ ورتاسىنان شىققان جامان شاتانى الدەقانداي ەتۋىن. بورىدەي ازۋ-ايباتى، تۇلكىدەي ايلاسى جوق، جەتى-سەگىزدەن ءۇيىر قۇرىپ، اش-ارىقتى، ولەكسەنى اڭدىپ قالعان نايىسكە وقتىڭ ءوزى وبال… بىلتىر، قار العاش تۇسكەندە عوي، قوشالاقتىڭ قوڭىرلىعىن قۋالاپ جەلە-جورتىپ كەلە جاتسا قامشىلار جاقتا قالىپ بارا جاتقان سايدان شاۋىلدەگەن ءشيبورىنىڭ داۋسىن ەستىگەن.
بايقاستاپ قاراسا، قاتىن-بالاسى جامىراپ ءبىر قورا ءشيبورى قىزىل تايىنشانى ورتاعا الىپتى. جانجاعىنان شاۋىلدەپ كەپ تىلەرسەگىنەن تىستەپ، قۇيرىعىنا جارماسىپ جىبەرەر ەمەس. شىر كوبەلەك اينالىپ ءمۇيىزىن شايقاعان قىزىل تايىنشا تەرمەن كۇرەڭىتىپ، ارقاسىنان بۋى بۇرقىراپ، كوزى الارىپ تيتىقتاعان. ەندى بولماسا… اتتى كىسىنى كورىپ ساسقانى ما، ءشاۋ ەتە ءتۇستى دە، اڭتارىلىسىپ تۇرا قالدى. ء«ا، كاززاپ»، – دەپ اڭشى سۋىت كەپ ەكى وقتى بايلاعان. وڭگەسى ءبىر تۇتام قۇيرىعىن باۋىرىنا قىستىرىپ جوعالعان. قارعا اۋناپ ءولى جۇننەن ارىلعان ەكەن، تۇگى قىزىل سارى بوپ جالقىندانىپ قۇلپىرادى. ەكى تەرىنى بارقىتتاي عىپ يلەپ…
– سونىمەن وسى كەزگە دەيىن ءشيبورىنىڭ قانشاسىنا يمان ءۇيىرتتىڭ؟
– ءاي، ايتشى، ءوزىڭ سولاردىڭ ەسەبىن الا شىققاننان ساۋسىڭ با، وسى؟ تاپ ءبىر باقتاشىسى قۇساپ تۋرا القىمىمنان جارماسقانى نەسى؟
– ويباي-اۋ، سەنەن ءشيبورىنى اياپ وتىر دەيسىڭ بە؟ قاراقان باسىڭدى قاراپ وتىرىپ قىپ-قىزىل پالەگە شىرماپ العانىڭدى ايتام-اۋ، – دەپ جەتەس ءتورت بۇكتەۋلى قاعازىن ەكىنشى تىزەسىنىڭ ۇستىنە الماستىردى. – ماقۇرىم ەكەنسىڭ، ەندەشە، ءشيبورىنىڭ تاريحىن تىڭدا! تەحنيكاسى مەن ادامى كوبەيگەن سوڭ امەريكانىڭ جەرى تارلىق ەتىپ وسى ءشيبورىنى ازيا مەن افريكاعا اكەلىپ جىبەرگەن. ازيا دەگەنىڭ تۇپ-تۋرا وسى قوشالاق.
– ال، سوسىن؟..
– سوسىنى نەسى؟ ابدەن ءوسىپ-ءونىپ وركەن جايعاسىن كەرى جيناپ الادى. ۇلتتىق بايلىعىن دالاعا تاستايدى دەيسىڭ بە؟
– اپىرىم-اي، ا؟
– وسىدان ون جىل بۇرىن وسى جەردەن قاسقىر مەن قارساق، تۇلكىدەن وزگە ماقۇلىق كورىپ پە ەڭ، ايتشى؟ ەندەشە، ءۇيىر-ءۇيىر بوپ شاۋىلدەگەن قالپى اسپاننان تۇسە قالماعان شىعار؟..
– راس-اۋ! سوندا ول جازعانداردىڭ شيبورىدەن باسقا بايلىعى قۇرىپ قالىپ پا؟
– ناداندىق، سەنى قايتەيىن؟ – دەپ جەتەس ەكى تىزەدە كەزەك تەربەلدى.
– ولار ءتىپتى شىرىلداۋىق شەگىرتكەنى دە ۇلتتىق بايلىق كورەدى. كوزدەرىنىڭ قاراشىعىنداي كۇزەتەدى. تاربيەلەيدى. ىلەۋدە ءبىر قۇندىز بورىك كيىپ، تۇلكى جاعا سالىپ تايراڭداپ جۇرگەندەردى كورسە، ءبىتتى، تابان استىندا سوتقا سۇيرەيدى.
– و نەسى؟
– ءتىرى جاندىكتى ولتىرگەنى ءۇشىن. ولاردىڭ دا ادام سياقتى ءومىر سۇرۋگە قۇقىعى بار. دەمەك، بۇل قىپ-قىزىل قىلمىس!
قاپاردىڭ مىنا سوزدەن كەيىن مازاسى قاشىپ، ىشىنە ۇرەي جۇگىرەيىن دەدى. جەتەستىڭ تىزەسىندە جاتقان ءتورت بۇكتەۋلى قاعازعا قاراپ ەدى، ۇشتى-كۇيلى جوق. قالتاسىنا كەرى ءتۇسىپ كەتتى مە، الدە… قارىنداشتىڭ تابىلماعانى مۇنداي جاقسى بولار ما. ايتپەسە…
قوشالاقتا اڭ قۋىپ، شاپ تەرلەتىپ شاۋىپ ءجۇرىپ بار عۇمىرىن تۇگەسكەن اق شۇناق شال كەيدە مۇنىڭ ىسىنە نارازى بوپ: «جاتقان جاتىرىڭ جۇقا عوي. جاعالاسا كەتەر جەردە جاپىرىلا قالۋىن. قامشى ۇستاپ داۋعا تۇسەرى جوق ڭشەڭ ىنجىققا تارتىپ»، – دەپ جوق جەردە نىعىرتىپ بىتەتىن.
شالىنا انىق قارسى كەلە الماي دىڭكەسى قۇرىعان شەشەسى: «قاسقا بۇقانى ءپىشتىرىپ تاستاعان سوڭ كوزىمىز اشىلىپ ەدى»، – دەپ شۇيكەسىن سوزعىلاپ جاتاتىن.
«ارمانىڭا جەتەرسىڭ، – دەيدى سوزگە توقتاعان اكەسى وندايدا تىڭق-تىڭق كۇلىپ.
– وسى كۇشىكتىڭ الگى ءارميادان كەلگەندەگى ءبارىمىزدى قۋىرىپ جەپ جىبەرە جازداعان پىسىقتىعى قايدا كەتكەن؟ سونى ايتام-اۋ…»
– جەتەكە، الگى افريكاعا جىبەرگەندەرى قالاي، امان- ەسەن بە ەكەن؟ – دەپ قاپار اڭگىمە بەتىن قوشالاقتان اۋلاق قۇرلىققا الىپ قاشتى.
– قايدان امان بولسىن! جاقىندا تەلەديداردان كورسەتتى. وڭشەڭ زاڭگى قىرىپ اتىپ تۇگەسۋگە تاقاپتى. سوسىن اسكەريلەر ۆەرتولەتپەن كەلىپ الگىلەردى ويباي- لاتىپ قۋىپ ۇستاپ جاتىر.
– ءشيبورىنى مە؟
– جو-عا، زاڭگىلەردى. كادىمگى نەگردى ايتام.
– بەيشارالار دەسەڭشى.
– ءبىر تايپا كوسەمىنىڭ اياق-قولىنا كىسەن سالىپ جاتىپ:
«سەندەرگە سەنىپ جىبەرگەن ۇلتتىق بايلىعىمىزدى يت ءراسۋا ەتكىزدىڭ. كوزدەرىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەتەمىز. قۇل رەتىندە كەرەمەتسىڭدەر، ال ادام رەتىندە تۇك قاسيەتتەرىڭ جوق»، – دەپ، قاپەكە-اي، الگىنىڭ كوزىنە ىستىكپەن شۇقىعاندا، توبە شاشىڭ بار عوي، ءبىر تۇرىپ، ءبىر جاتادى…
– قالىڭ جىنىس ىشىندە، ءار شوقالدىڭ تۇبىندە ءورىپ جۇرگەن ماقۇلىقتىڭ ەسەبىن ايدالادا وتىرىپ قايدان بىلگەن؟
– ناداندىق، سەنى قايتەيىن؟ – دەپ جەتەس ەجىرەيىپ ىشكى قالتاسىنان الگى ءتورت بۇكتەۋلى قاعازىن قايتا سۋىرىپ الدى. – كوسموستان! سەنىڭ باشپايىڭدى قيمىلداتقانىڭا دەيىن توبەڭنەن ءۇڭىلىپ اينادان كورىپ تۇر. بار بايلىعىن حاتتاپ-شوتتاپ وتىر. انە! ايتپەسە، سونشاما اقشا شىعارىپ دۇركىن-دۇركىن كەمە ۇشىرىپ ولار اسپاننان ناعاشىسىن ىزدەپ ءجۇر دەيسىڭ بە؟
الگىندە، «كوسموستان!» دەگەندە جەتەستىڭ سۇق ساۋساعى اۋادا ءىلىنىپ قالعان. باسپالاپ قاراسا، ءالى سول قالپى تۇر ەكەن. ماسەلەنىڭ بايىبىنا كوزى ەندى جەتكەن قاپاردىڭ اياق-قولىنا ءدىرىل جۇگىرىپ:
– قۇلدىعىڭ بولايىن، مىناۋىڭدى تۇسىرە كورشى، – دەپ جالىندى. – ءشيبورىسى قۇرىسىن، توسەك سالىپ جاتا قالايىقشى.
اۋزى جامان يت-اي، ادامنىڭ يمانىن ۇشىرىپ ايتىپ وتىرعانىن قاراشى. «بەتىنە جەل بوپ تيگەن ساددام حۋسەيىننىڭ ءوزىن ىنگە تىعىلعان قارساقتاي شاقىلداتىپ سۋىرىپ العاندا ونىڭ جانىندا سەن كىمسىڭ؟ جالعىز ۆەرتولەتپەن كەلەدى دە: «داۆاي، قاپار»، – دەيدى، «داۆاي، كيىن!» ء«شيبورىنىڭ شىن يەسى كىم ەكەنىن بىلمەي ءجۇر ەكەنسىڭ، قاراباەۆىش. توك بەرەتىن ستولعا تاڭايىق. تىرىلەي ءۇيتىلىپ قال! يشش تى! ساۋداڭ تامام!» – دەۋىن. توبا، توبا!
كەلىن بوپ تۇسپەي جاتىپ اكە-شەشەسىمەن كيتكە تالاستىرا كەلگەن وسى قاتىن دا جەردەن الىپ كورگە ۇرىپ بولدى-اۋ مۇنى. ءۇيىرلى ءۇش پالە سونىڭ سوزىنەن بالالاپ شىعادى دا تۇرادى. قاراشى ەندى… الگى بارقىتتاي عىپ يلەپ قويعان ءشيبورىنىڭ ەكى تەرىسىنىڭ ءبىرىن استانادا وقيتىن سىڭلىسىنە سالىپ، ەكىنشىسىن ەتەك-جەڭى قىرقىلا باستاعان ءوز پالتوسىنىڭ جاعاسىنا تاعىنىپ...
استاناداعى بالدىزىنان وسى اقپاندا حات كەلگەن. «التىننان ارداقتى، كۇمىستەن سالماقتى قاپار جەزدەمىزگە دۇعاي-دۇعاي ساعىنىشتى سالەم»، – دەپ باستاپتى حاتىن تاپ ءبىر باۋىرى ءشىرىپ بارا جاتقانداي.
«اماندىق بولسا، وقۋىمدى تامامداعان سوڭ وسى قالادا قالماق ويىم بار»، – دەيدى، تۇپ-تۋرا ىندىققا نەگە ءوتىپ كەتپەيدى؟ «ايتپاقشى، اق جەزدە، سالىپ جىبەرگەن تەرىنى الدىم. قىپ-قىزىل بوپ قۇلپىرىپ تۇر ەكەن. تونىمنىڭ جاعاسىنا سالدىرىپ ەم، جايناپ كەتتى. ورتتەي-اۋ، ورتتەي! كوشەدە، ءتىپتى شەتەلدىكتەردىڭ ءوزى تۇرا قالىپ قىلشىعىن الاقان جۇگىرتىپ سيپاپ، باس شايقاپ بىتەدى. كوزى بار دۇنيە عوي، تاعى دا ءبىر- ەكەۋىن سالىپ جىبەرەرسىز. بىرەۋلەرگە ۋادە بەرىپ قويىپ ەدىم…» كوردىڭ بە، دامەسىن...
بۇل ءبىر وڭباعان جەلقاباز تۇقىم عوي. استانادا جايىمەن جۇرە مە، «قوشالاقتا اڭشى جەزدەم بار، ءشيبورىنى قورالاپ ۇستايدى، مۇنداي جاعا تاعى كىمگە كەرەك؟» – دەپ جاھانعا جار سالىپ، الگى شەگىرتكەسىنە دەيىن ادام دەپ قارايتىن شەتەلدىكتەردىڭ كوزىنشە نايقالا باسىپ جۇرگەن-داعى.
الگى قاتىنى تۇسكىر دە اياق استىنان قانىشكەنگە شاۋ- ىپ… مىنا شىنجاۋ ءيتتىڭ دە جاتا قالماي تىزەسىنىڭ ۇستىنە قايتا-قايتا قاعاز جۇگىرتۋى تەگىن دەيسىڭ بە؟ امەريكانىڭ جاسىرىن ۋاكىلى بوپ جۇرمەسىن. سوندا دا تەگىن جان بەرۋ وڭاي ما، كوڭىلىمەن اسپاندى تەۋىپ وتىرعان مۇنى بىرەر سۇراق بەرىپ تاعى دا بايقاستاپ كورگىسى كەلدى.
– جەتەسجان-اۋ، اقىلى اسقان ازاماتىم-اۋ، ايتشى ءوزىڭ، سوندا الگى شيبورىگە مالىمىزدى قان جوسا عىپ قىرعىزىپ قويىپ، تىپ-تىنىش وتىرا بەرەمىز بە؟ بۇل ماقۇلىق ولاردىڭ بايلىعى بولسا، ۇستىنەن جونىپ جەپ وتىرعان ءىرىلى-ۇساقتى جاندىق ءبىزدىڭ كۇنكورىس ناپاقامىز ەمەس پە؟
جەتەس شاراياق تولى ايراندى ءبىر جۇتىپ، شەتكە ىعىستىرىپ قويدى. كەلەلى اڭگىمەگە ەندى كەلگەندەي قومداندى.
– سىرتى – تۇك، ءىشى – بوق قايداعى مالدى ايتاسىڭ؟ ولار ءوزىڭدى وتىرعىزىپ قويىپ، قۇيرىعىڭنىڭ استىنان مۇنايىڭدى جىم-جىلاس عىپ سورىپ كەتىپ جاتقان جوق پا، مۇنايىڭدى! ءوي، قازاق، سونى نەگە ويلامايسىڭ؟!
قاپار شوشىپ، استىنداعى قىزىل قۇراق كورپەگە قاراعان، ءبىر شەتى ءتۇرىلىپ قالىپتى. قيۋى قاشقان ەسىكتەن بە، الدە قۇراندى شىنىسى كوپ تەرەزەدەن بە، ايتەۋىر سالقىن لەپ تۇلا بويىن قۋالاپ قالشىل قاقتىرىپ بارا جاتتى. دەسە دە، ىشكى ۇرەيىن سىرتقى بولمىسىمەن بۇركەپ:
– شاماسى، ءداتى قاتتى ەل-اۋ، – دەپ مىنا ماڭىزدى ماسەلەگە ءوزىنىڭ قاتىسىن سۇيكەيسالدىلاۋ عىپ كورسەتكىسى كەپ شامنىڭ پىلتەسىن ازايتىپ، جارىعىن السىرەتتى.
– ايتارى بار ما؟ ولار بىزدەي ەمەس، ارقايسىسى اتا زاڭىن اۋزىمەن ءسۇيىپ ادال بولۋعا انت بەرەدى. الگى كىلينتوندى بىلەسىڭ عوي؟ – دەپ جەتەس سۇق ساۋساعىن توبەسىنەن اسىرىپ بارىپ قايتا ءتۇسىردى.
جامىلعى كورپەگە تۇمشالانىپ، كەسەر باسى عانا قىلقيىپ جاتقان قاپار: «شىرامىتامىن عوي»، – دەپ كۇبىرلەپ قۇتىلدى.
– ەندەشە، اق ءۇيدىڭ تورىندە وتىرعان سونىڭ الگى بادىك قىزبەن كوز قىسپاسى بار ەكەن. اتى كىم ەدى قارباشانىڭ؟ –م… مو… ما…
– ءمارزيا، – دەپ قاپار باسىن سوپاڭ ەتكىزىپ سۋىرىپ الدى.
– قايداعى ءمارزيا؟ قويشىبايدىڭ قاتىنىن ويلاپ الجىپ جاتسىڭ با؟
قاپاردىڭ كوزى كىلگىرىپ، باسى قايتادان كورپەگە كىرىپ كەتتى.
– مونشاق ەمەس پە؟
– مەيلى، تەسىك مونشاقتىڭ ءبىرى. تاقتىڭ بۋى شىداتا ما، كىلەكەڭ پرەزيدەنت باسىمەن سول قارباشامەن ويناپ قويىپ… بايبىشەسى مەنىڭ ۇستىمە قاتىن ۇستايىن دەگەن ەكەنسىڭ، ەسىكتەگى كۇلىڭدى تورىڭە شاشايىن دەپ شىر سالىپ… پو-وۋ!
اڭگىمە شيبورىدەن اۋلاقتاعان سوڭ كوڭىلىن دەمدەگەن اڭشى مىنا جاتىسىنا ىڭعايسىزدانىپ مايكىشەڭ كوپشىگىن قولتىقتاي كەتتى.
– اپىرىم-اي، ۇلكەن جانجال شىعىپتى-اۋ!
– ايتپا. الگى قارباشا، «توقال قىلىپ قولىڭا كىرگىزىپ ال، وعان بيلىگىڭ جەتپەسە وسىعان دەيىن ويناپ-كۇلگەنىڭنىڭ اقىسىن تولە» دەپ…
– سودان؟
– كىلينتون بايبىشەدەن باتا الماي جاۋتاڭداپ، ەكى ور- تادا الگى قارباشا، «مىنا اڭگى ابىرويىمدى ايرانداي توكتى، شەككەن زيانىمنىڭ پۇلى مىنانداي» دەپ سوتقا جۇگىرىپ…
– وي، ماسقارا-اي!
– ماسقارانىڭ كوكەسى سوڭىندا. بۇل شاتاقتى حالىق ەستىپ، ۋ دا شۋ. ەركەكتەر جاعى: «مالادەس، كىلينتون، قۇرتتاعان شىبىشتىڭ قۇيرىعىنداي نەمەگە سول كەرەك. ءتىپتى، بۇل از»، – دەپ ورە تۇرەگەلىسسىن. ايەلدەر بولسا: ء«شىلي ىستەيتىندەرىڭ وسى. ءبارىڭ دە ۇرعاشى زورلايسىڭدار. ەركەكتەردىڭ اتىنان پرەزيدەنتتى سوت- تاۋ كەرەك»، – دەپ ىرعاسىپ تۇرىپ السىن. كوكايىل قاتىندارعا داۋا بار ما؟
– سوتتادى ما؟
– «ساداعاڭ كەتەيىن، ەل-جۇرتىم، مىنا قىزىل كوز پالەدەن سورلى باسىمدى اراشالاي كورىڭدەر»، – دەپ زار ەڭىرەپ حالقىنان جىلۋ جيناعان. سول قارجىنى كوڭىلدەسىنىڭ الاقانىنا قۇيىپ زورعا قۇتىلدى.
– زاڭى قاتتى ەكەن.
– ەلى بەتىنە قاراپ وتىرعان باسشىسىن ەسەككە تەرىس مىنگىزگەندە، ۇلتتىق بايلىعىنا مىلتىق كەزەگەندەردى نە ىستەمەيدى؟ جانىم-اۋ، الگى قارباشانىڭ اتى… ءتىلىمنىڭ ۇشىندا تۇرعانىن قاراشى…
شامنىڭ مايى تۇگەسىلدى مە، پىلتە باسى قىزاردى. كورپەنى تارس بۇركەنىپ العان قاپار ويى الەم-جالەم بوپ ءبىراز جاتتى. ازەر دەپ كىرپىگى جەلىمدەنىپ قاماسا باستاعان.
– تاپتىم! – دەگەن شىنجاۋ سارىنىڭ اششى ايقايى قۇلاعىن جارىپ جىبەرە جازدادى.
– نەنى؟
– مو-ني-كا!
– قۇرى! اتاڭا عانا نالەت!
سول ءتۇنى ءتۇس كورىپ شىققان. ساددام حۋسەيىن ەكەۋى قوشالاقتىڭ اق شاعىلىنىڭ اراسىندا شاڭىتىپ جايداق اتپەن قاشىپ ءجۇر ەكەن…
ەرتەڭىنە ورنىنان ماڭداي ءاجىمى باتىڭقىراپ، جاعى سۋالىپ تۇردى. جەتى مۇشەسى ءبىر-ءبىرىن اۋىرسىنعانداي، شابان قيمىلداپ كيىندى.
باسى قايقايىپ كەتكەن سۇرە شەگەدە ءىلۋلى تۇرعان مىلتىعى مەن وقشانتايىنا قاراعىسى كەلمەي كوزىن الىپ قاشتى.
جەتەس بوز الا تاڭدا اتتانىپ كەتىپتى. سىرتقا بەتتە- گەن. ناۋرىز كەپ سەرە قاردىڭ كوبەسى سوگىلگەنىمەن، كەمپىرشۋاق جەتكىزەر ەمەس. اۋادا شىڭىلتىر اياز بار. بىتەۋدە تۇرعان ۋاق جاندىعىنا ءشوپ سالايىن دەپ، ايىرىن قولىنا الدى. قاديشا: «قورانىڭ ءىشىن قي مەن ساباننان تازارتىپ، ناماز وقىعانداي ەتىپ كەتتىم»، – دەپ ەدى. راس ەكەن. دوڭگەلەنىپ قالىپتى. مالىن جايعاپ بىتكەن سوڭ دا ۇيىنە كىرگىسى كەلمەي تۇرتىنەكتەپ ءجۇرىپ الدى.
الگى شىنجاۋ سارىنىڭ سايتاننىڭ ساپالاعىنداي ساپ ەتە ءتۇسىپ، تىپ-تىنىش تىرلىگىن الاقۇيىن ەتىپ كەتكەنىن قاراشى. زارجاق نەمەنىڭ بىلمەيتىن سۇمدىعى جەر استىندا. باياعىدا ۇگىتشى بوپ «گورباچەۆ جاساسىن!»،
«قايتا قۇرۋ جاساسىن!» دەپ الا قىردى ات تەرلەتىپ شاۋىپ ەلدىڭ زىقىسىن الىپ ەدى. مال باققان مومىن جۇرت تاپ ءبىر «جاساماسىن!» دەپ قارسىلاسىپ جاتقانداي.
گورباچەۆ تاعىنان تايعاندا جەتەستىڭ دە ءسوز ءلامى لەزدە قۇبىلىپ سالا بەرگەن. ء«بىلىپ ەم تاپ وسىلاي بولارىن. قارعا ساڭعىپ كەتكەندەي باس قوندىرىسىنىڭ ءوزى ۇنامايتىن. رايسا ءوزىمىزدىڭ قىز عوي، تاتار عوي. بايىنا بيلىك بەرمەدى. كۇيەۋ بالا ىنجىق ەكەن. ارانداپ قالدى»، – دەپ ءبىر ساداقادا جەلدەي ەسىپ وتىرعان.
كەشەگىسىن ايتساڭشى…
عالامداسامىز، شەكارانى جويامىز، ءبارىمىز قۇشاقتاسىپ تابىسامىز دەي مە، اللا، يت-اي، مۇنىڭ قۇشاعىنا كىم ءزارۋ بوپ وتىرعانىن؟..
ءبىر عاجابى، قانشاما «اق شاقىر» دەسەڭ دە، مۇنىڭ اۋزىنا ىلىككەن جاماناتتىڭ كەلمەي قالعانى جوق.
«ىشكەنى ۇنامايدى، بەتىممەن جەر باسىپ ءبىتتىم»، – دەپ ءجۇرىپ ەلتسيندى دە ورنىنان الىپ تىنعان جوق پا؟ قوينىنان قاعازىن جىلتىڭداتىپ قويماپ ەدى، بۇعان دا تىقىر تايانعان دا…
قىزىل تايىنشانى قاماعان ءشيبورى كوزدەپ اتار كەزدە تىم قۇرىعاندا قاسقىر مەن قارساقتاي جالت بەرىپ جوعالماي، قاسقايىپ تۇرا بەردى-اۋ. تەك «مياۋ» دەپ داۋىس شىعارعان. بۇل: ء«اي، قاپار، ءالىڭدى ءبىل، قۇمىرسقا، جولىڭدى ءبىل»، – دەگەنى-داعى. ارتىڭدا امەريكاداي ەلىڭ تۇرسا، كەلسەڭ كەل دەپ قاسقيا قالماعاندا قايتەدى؟!
وق پارشەلەپ كەتكەن ەكى باستى كەسىپ لاقتىرىپ، تەرىسىن كەرگىشكە كيگىزگەن. قان-ءسولى تامىپ تۇرعان ەتتى كومىپ تاستاۋعا قيماي يتاياققا سۇيەي سالعان. قۇتجول شوق باسقانداي ىرشىپ ءتۇسسىن. قىڭسىلاپ قىر اسىپ قاشىپ، ءۇي ماڭىن كورمەي ءجۇرىپ الدى. جەتى قازىنانىڭ ءبىرى عوي، يت تە بولسا ءبىر جاماناتتى سەزگەن-اۋ.
جاستاي كەپكەن قوس تەرىنى قانجىعاسىنا بوكتەرىپ قانىشكەنگە بارعان. ونداعىسى قاسقىر باسىنا التى مىڭ تەڭگەدەن «بايعازى» بەرەدى، شيبورىگە سونىڭ جار- تى اقشاسىن قيسا دا، از ناپاقا ما دەگەن وي. اقسايمىن دەپ جاتىپ-تۇراتىن اگەنت بايعۇستى تەرى مەن شۋاش ءيىسى قولقانى اتقان قۇرقىلتايىنان تاپتى. انشەيىندە مۇنى كورگەندە جايىلىپ تۇسەتىن سورلى كىرپىدەي جيىرىلا قالىپتى. قارا توننىڭ جاعاسىنان باسى كورىنبەي: «جوعالت! جوعالت كوزىن!» – دەپ سىرت اينالا بەرگەن.
بۇل قاڭعىس تا بار سۇمدىقتى ءبىلىپ، ىشىنە بۇگىپ تۇرعان بولدى…
پاندە پاقىر قاشان دا ءوز سورىن ءوزى ىزدەپ تابادى عوي. ايدالاعا لاقتىرىپ كەتپەي، ەكى تەرىنى دۇنيە كورىپ، ۇيىنە كەرى الىپ كەپ بارقىتتاي عىپ يلەگەنىن ايتساڭشى…
ءتۇس اۋا توقال تامىنا كىرىپ شاي قويعان. بىرەر كەسەمەن توقتادى. كوكىرەگىنىڭ باسىنا تۇيىنشەك بوپ قادالىپ تۇرىپ الدى. سوسىن باتا جاسادى دا قيسايا كەتتى.
قيسايا كەتكەندە كوزى قايتادان كوكتى كوزدەپ تۇرعان دارا اۋىز مىلتىعى مەن وعى ۇياداعى بالاپانداي شۇپىرلەگەن وقشانتايعا تۇسكەنى. سول-اق ەكەن:
– قاراڭ باتقىر، جالعىز ءوزىمدى جاۋعا تالاتىپ، الگى قاتىننىڭ دا كەلمەۋىن، – دەپ ورنىنان سىلكىنە تۇردى.
كۇن كوكجيەككە ەڭكەيىپ قالىپتى. قورا جاقتان قوي ماڭىرادى. شاعىر مەن جۋسانعا ءبورتىپ ەندى سۋ دامەتىپ تۇر. قارق ەتە قالىپ قاناتىن جايىپ اۋلاققا قارعا ۇشتى. باسپامەن ورمەلەپ توقال تامىنىڭ توبەسىنە شىققان. اۋزى قارا ماي جاققانداي ۇڭىرەيىپ مۇرجا تۇر. كەشقۇرىم ءتۇتىن شىقپاعاسىن بۇل دا جەتىم ەكەن عوي.
وندىرشەك سوزىپ ايداۋ جولعا قاراپ ەدى، الىستان قىبىرلاپ ءبىر قاراۋىتقان كورىندى. سار جەلدىرىپ كەلە جاتقان قاديشا شىعار. ءسان قىسىپ، بارقىتتاي تەرىنى ەتەك-جەڭى قىرقىلا باستاعان پالتوسىنىڭ جاعاسىنا جاپسىرىپ… قانىشكەندە قاي ءبىر تىلەۋلەس ەل بار؟! ءارىپ تانىسا ءبىتتى، اق قاعازعا كۇن تۋادى. ەڭبەكتەپ جۇرگەن سابيىنە دەيىن تەلەديداردىڭ الدىنا جاتىپ ۇيىقتايدى. سولاردىڭ كوزىنشە ات ۇستىندە كولبەڭ قاعىپ… بار دۇشپاندى سوڭىنان مالداي ماڭىراتىپ كەلەدى دەسەڭشى!
ولەيىن دەسە جان ءتاتتى، كىرەيىن دەسە جەر قاتتى بوپ تورىعىپ «ۋھ!» دەپ جان-جاعىنا كوز تىككەن.
ەكى قولىنىڭ استىندا ءشيبورىنىڭ ەكى باسى جاتىر. تۇلا بويىن لاپ ەتىپ سۋىق لەپ ۇردى. باسى شىڭىلداپ، باياعى بالا كۇنگى باعانا باسىندا تۇراتىن بىرقۇلاق راديونىڭ قىرىلداق داۋىسىنداي تۇسىنىكسىز شۋىل بەل الىپ بارادى.
– بالالار-اۋ ويناپ ءجۇرىپ توبەگە لاقتىرىپ تاستاعان، – دەپ بۋىنىن بەكىتىپ ەدى. ەندى كوزى بۇلدىراپ، موينى بىلقىلداپ قويا بەردى. ەپتەپ ەڭكەيىپ اياق استىنا قاراعان، مىج-مىج بوپ جاتقان ەكى باس سىعىرايا قاراپ بۇدان ءجۇز اۋدارار ەمەس. قاپ-قارا تۇمسىعىن كوككە ءشۇيىرىپ، سازارا قالىپتى. ءتىپتى، جەر تىرناپ جىلجىپ، بالاعىنان الا كەتەتىندەي. «افريكاداعى اۋمەسەرلەر سازايىن تارتقان. ەندىگى كەزەك، قاپار، سەنىكى. توقتاي تۇر، بالەم! مياۋ»، – دەيتىندەي.
جانى قىسىلىپ جالما-جان ايداۋ جولعا قاراعان. قاديشا قاراكەرمەن لەكىتىپ كەلەدى ەكەن. ەتەك-جەڭى قىرقىلىپ قالعان ەسكى پالتوسىنىڭ جاعاسى قىزىل شوقتاي جاينايدى. جاعا ەمەس، ءشيبورى موينىن اينالىپ الاس ۇرىپ جۇگىرىپ جۇرگەندەي. قونار ۇياسىنا ۇشقان قارا قارعا ما، ايتەۋىر اسپاندا قاراۋىتقاندار قاپتاپ كەتىپتى. بىرقۇلاق راديو قايتادان قىرىلداپ، بۇ جولى ۆەرتولەتتىڭ داۋىسى انىق ەستىلدى.
– اللام-اۋ، – دەدى امالى تاۋسىلعان اڭشى ءۇنى توزىپ، مۇرجاعا سۇيەنە كەتىپ. – شاۋىلدەگەن جامان ءشيبورى امەريكانىڭ ۇلتتىق بايلىعى بولسىن. مەن سوندا قازاقستاننىڭ كىمىمىن؟ وكپەسىنە تەبەر وگەيىمىن بە؟ بۇ دۇنيەدە جيعانىم، و دۇنيەدە يمانىم بۇيىرماي كەتەتىندەي سۇراۋىم جوق پا؟ وڭ قول قياناتقا جۇگىرسە، سول قول اراشاعا ۇمتىلماس پا... بۇل ەل – ەل مە، الدە اشىق-تەسىك جاتقان مال قورا ما؟..
كوزىنەن ەكى تامشى جاس ەزىلىپ ءتۇستى.
باتار كۇن ءپاني دۇنيەنىڭ قاشتى-قۋدى قىزىعىن قيماعانداي، ءبىر قۇلاعىن قىلتيتىپ، اينالانى جەز لەگەندەي جىلتىراتىپ تۇر.
Abai.kz
