سايلاۋ تۋرالى ساۋالنامامىزدى جالعاستىرامىز. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، كەشە تومەندەگى ساۋالناماعا دوس كوشىم، راسۋل جۇمالى، ماقسات ءىلياسۇلى، جارقىن تۇسىپبەكۇلى قاتىسىپ، پىكىر بىلدىرگەن بولاتىن (http://abai.kz/post/view?id=7068). سونىمەن،

1. ءسىز ەلىمىزدە ساياسي ناۋقاننىڭ ءجۇرىپ جاتقاندىعىن سەزىنە الىپ ءجۇرسىز بە؟

2. V شاقىرىلىمداعى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى وزدەرىن وزدەرى مەرزىمىنەن بۇرىن تاراتىپ جىبەرۋ تۋرالى نە ءۇشىن ۇسىنىس جاسادى، ەسىڭىزدە مە؟

3. سايلاۋ الدى ناۋقان قوعامدىق، بۇقارالىق سيپات يەلەنۋ ءۇشىن قانداي بولۋى كەرەك؟

4. سايلاۋ الدى جۇمىستارىنىڭ سۇرەڭسىزدىگى ساياسي پارتيالاردىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندىگىمەن قوسا ءبىزدىڭ ەلدە ساياسي تەحنولوگيانىڭ، ساياسي مادەنيەتتىڭ، ساياسي ويدىڭ جەتىلمەگەندىگىن دە بايقاتپاي ما، قالاي ويلايسىز؟

5. VI شاقىرىلىمداعى پارلامەنت ماجىلىسىندەگى دەپۋتتاردىڭ قانشا پايىزى «نۇر وتاننان»، قانشا پايىزى وزگە پارتيالاردان بولۋى مۇمكىن؟ بولجام جاساي الاسىز با؟

ءامىرجان قوسانوۆ: ساياساتكەر 

- ارينە، ساياساتتا جۇرگەننەن كەيىن سايلاۋعا قاتىستى وقيعالاردى ءجىتى باقىلاپ وتىرۋعا تىرىسامىن. بىراق، ساۋالىڭىزدىڭ تۇپكى استارىن ءتۇسىنىپ وتىرمىن. ويتكەنى قالىڭ جۇرتشىلىق، ەرتەڭ سايلاۋ ۋچاسكەسىنە بارىپ، داۋىس بەرەتىن حالىقتىڭ كوپشىلىگى تەك قانا جالپىۇلتتىق تەلەارنالاردان كۇندەلىكتى بەرىلىپ كەلە جاتقان پارتيالار تۋرالى سيۋجەتتەردەن عانا ماعلۇمات الۋدا، تولىققاندى سايلاۋ ناۋقانى بىزدە جوق!

- «داعدارىس ۇلعايىپ بارادى، سوندىقتان دا جاڭا پارلامەنت كەرەك» دەگەن سىڭايدا ء«تۇسىنىدىرىپ» ەدى عوي. ەلدىڭ ءبارى بىزدەن باسقا ەشبىر ەل سول داعدارىس دەپ، ءوز پارلامەنتىن اياق استى تاراتىپ، جاڭاسىن سايلاپ جاتپاعانىن بىلەدى! ول سەبەپتىڭ قۇنى بەس تيىن! ساياسي كونيۋنكتۋرا ەل ىشىندەگى نارازىلىق ودان سايىن كۇشەيىپ، شارىقتاۋ شەگىنە جەتپەي تۇرعاندا تەزىرەك ءماجىلىستىڭ جاڭا قۇرامىن جاڭا كونستيتۋتسيالىق مەرزىمگە قۇراپ الۋ كەرەكتىگىن تالاپ ەتتى، بيلىك سول ويىن جۇزەگە اسىردى. باسقا سىلتاۋ دا، سەبەپ تە جوق!

- ول ءۇشىن، كەم دەگەندە، ءۇش شارت ورىندالۋى ءتيىس. بىرىنشىدەن، سايلاۋ تۋرالى زاڭناما وزگەرتىلىپ، ۇگىت-ناسيحاتتىڭ، داۋىس بەرۋدىڭ، ونى ساناۋدىڭ مەحانيزمدەرى مەيلىنشە اشىق، جاريا ءارى قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس. ەكىنشىدەن، پارتيا اراسىندا شىنايى ءارى وركەنيەتتى باسەكە بولۋى شارت. ول نارسە بىزدە اتىمەن جوق. بىزدەگى باسەكەنى ءجونى باسقا، ياعني «نۇر-وتاننىڭ» سپاررينگ-ارىپتەسى، سوسىن پارلامەنتتەگى سەرىكتەسى كىم بولادى، - سول ءۇشىن كلانارالىق، اشىق الاڭدا ەمەس، كابينەتتەردە توقتاۋسىز ءجۇرىپ جاتقان «باسەكە»! ۇشىنشىدەن، بىزدە زاڭداستىرىلعان ءماجىلىستى سايلاۋ مەحانيزمىن وزگەرتۋ قاجەت، ياعني دەپۋتاتتاردىڭ 50 پايىزى پارتيالىق تىزىممەن، ال قالعان 50 پايىزى ءبىر مانداتتى وكرۋگتەر بويىنشا، ياعني ماجوريتارلىق جۇيە بويىنشا سايلاۋدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ قاجەت. پارتيالارعا دەگەن سەنىم تومەندەگەن كەزەڭدە مۇنداي قادام پارلامەنتكە ءبىر ۇيىمنىڭ ەمەس، جالپى ۇلتتىڭ قامىن ويلايتىن ازاماتتاردىڭ كەلۋىنە جول اشار ەدى.

- سۇرەڭسىزدىك شىنايى باسەكەلىككە كەرەعار. بىلە بىلسەڭىز، بىزدە شىنايى باسەكەلىك زاڭدارى «وينامايدى». ءبارى الدىن-الا ويلاستىرعان ويىن ەكەنىن ءبارى بىلەدى.

- بولجام بىلاي. 10 مىڭعا جۋىق ۋچاسكەلىك كوميسسيانىڭ تورىندە ءبىر پارتيا، ياعني «نۇروتاننىڭ» وكىلدەرى وتىرعاندا، ەلدە بارشا وپپوزيتسيانىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن ءبىر پارتيانىڭ بولماۋىندا – سايلاۋ ناتيجەسى بەلگىلى بولعانداي.

داۋرەن بابامۇرات،  رەسپۋبليكالىق "بولاشاق" جاستار قوزعالىسىنىڭ ليدەرى:

- وكىنىشكە قاراي ەلىمىزدە سايلاۋ الدى ناۋقاننىڭ ءجۇرىپ جاتقاندىعى ەش سەزىلمەيدى. مەن دە ونى بايقاپ جۇرگەنىم شامالى. جەكەلەگەن كاسىبي ماماندار بولماسا بۇقارا حالىق بۇل وتە ماڭىزدى ساياسي ۇردىستەن مۇلدەم بەيحابار. ءتىپتى سۇراقتى باسقاشا قويۋ كەرەك سەكىلدى. نەشە پايىز حالىق سايلاۋ بولاتىنىن بىلەدى ؟

- نە ءۇشىن تاراتقاندارى بەلگىسىز. ياعني، باق- تا سەبەبى ايتىلىپ جاتتى، بىراق مەنىڭ ەسىمدە قالماپتى. ايتەۋىر ەكونوميكالىق داعدارىسقا قاتىسى بار ەكەنى بىلەمىن.

- سايلاۋ الدى ناۋقان جاپپاي بۇقارالىق سيپات الۋ ءۇشىن اشىقتىق كەرەك، پارتيالار اراسىندا شىنايى ساياسي باسەكە بولۋ كەرەك. قازىر ءبىز ونى كورىپ تۇرعان جوقپىز، ءبىر الپاۋىت پارتيا بار جانە ول پارتيادان ەشقانداي يدەولوگيالىق، باعدارلامالىق وزگەشەلىگى جوق تاعى بىرنەشە پارتيا بار. بۇنداي جاعدايدا سايلاۋدىڭ بۇقارالىق سيپاتى تۋرالى ايتۋ ارتىق.

- جوق ولاي ويلامايمىن. سەبەبى 2004-2006 جىلعى سايلاۋلاردا ءوزىم بەلسەندى ارالىستىم جانە سول ۋاقىتتا حالىقتىڭ دا، ساياسي ويىنشىلاردىڭ با ساياسي مادەنيەتى، بەلسەندىلىگى ءتيىستى دەڭگەيدە ەكەنىن كورگەنمىن. ياعني بۇگىنگى ساياسي باسەكەلەستىكتىڭ تومەن بولۋى حالىققا بايلانىستى ەمەس.

- مەنىڭ جوبام بويىنشا 5 شاقىرىلممەن 6 شاقىرىلىمنىڭ اراسىندا قاتتى ايىرماشىلىق بولمايدى. ياعني ەكى پارتيا بارەردەن ءوتۋ ءۇشىن 7% توڭىرەگىندە داۋىس جيناسا ("اق جول", "كنپك"), قالعاننىڭ ءبارىن "نۇر-وتان" الماق. بالكىم جوعارىدا كورسەتىلگەن ەكى پارتيانىڭ ءبىرى اۋىساتىن شىعار. بىراق ودان دا مەن ەشقانداي نەگىز كورىپ تۇرعان جوقپىن، سەبەبى بۇل ۇشتىكتەن باسقا پارتيالاردا التەرناتيۆتى وي، سايكەسىنشە جۇمىس، تۇراقتى ەلەكتورات جوقتىڭ قاسى. بولىپ جاتقان سايلاۋ ناۋقانى 6 شاقىرىلىم وزگەرىسسىز (پارتيالىق قۇرامى) قالۋ كەرەك دەگەن قاعيدانى راستاپ وتىرعانداي. 

Abai.kz