كەشە اقتوبە وبلىسىنداعى اتىستار سالدارىنان 20 ادامنىڭ زارداپ شەكەندىگى ايتىلدى. قر ءىىم مالىمدەمەسىندە 4 ادامنىڭ قازا تاۋىپ، 7 كۇدىكتىنىڭ ۇستالعاندىعى جانە ولاردىڭ ەكەۋىنىڭ اتىستار كەزىندە جاراقات العاندىعى دا حابارلاندى.

اتالعان وقيعاعا قاتىستى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-تا قىزۋ تالقى ءجۇرىپ جاتىر، قازىر. اقتوبەدەگى اتىس تۋرالى قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ سپيكەرى قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزا ءوزىنىڭ «تۆيتتەردەگى» جەكە پاراقشاسىندا «قاسيەتتى ورازا قارساڭىندا ورىن العان اقتوبەدەگى تەرراكت – توتەنشە تسينيزم مەن قاراقشىلاردىڭ قاتىگەزدىگىنىڭ كورىنىسى. ولاردىڭ جازالانۋى ءۇشىن قازىر ەڭ اۋىر شارالار قولدانىلۋدا», - دەپ جازىپتى.

جازالانۋى ءتيىس! ءىىم مالىمدەمەسىندە ۇستالعانداردىڭ ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمداردىڭ وكىلدەرى بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى دە ايتىلدى. ءداستۇرلى ەمەس ءدىن وكىلدەرى دەگەن كىمدەر؟ تەرراكت نەگە ءدال وسى كۇنى جاسالدى؟ 5-ماۋسىمداعى اتىستىڭ ارتىندا كوپتەگەن كومەسكى سۇراقتاردىڭ جاسىرىنىپ تۇرعانى دا راس.

كۇللى الەمگە «تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىقتىڭ تال بەسىگى» اتانعان قازاقستاندا تەرروريستىك شابۋىلداردىڭ ورىن الۋى مۇمكىن ەكەندىگى بىرنەشە دۇركىن  باق-تا جازىلدى. وكىنىشكە وراي، ءىىم بۇنى ەرەن ساناماعان سىڭايلى.

قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى سودىرلاردىڭ كەلەسى نىسانى بولۋى بەك مۇمكىن دەپ جازدى شەتەلدىك باق. ءىىم  بۇعان دا نازار اۋدارماسا كەرەك. بۇل كەزدە قازاقستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى «جەر ساتىلماسىن جانە جالعا بەرىلمەسىن» دەپ، ەشبىر قارۋسىز بەيبىت شەرۋگە شىققان ازاماتتاردى تۇتقىنداۋمەن اۋرەلەنىپ جۇرگەن ەدى.

جەر ماسەلەسىنە قاتىستى تالاپ-تىلەگىن بيلىككە بەيبىت جولمەن جەتكىزبەك بولعان حالىقتان تەرروريست جاساماققا ارەكەتتەندى. الاڭداردان جارىلعىش زاتتار، قارۋ-جاراقتار تاۋىپ الىپ، بەت-جۇزدەرى جاسىرىن الدە بىرەۋلەردى تۇتقىنداپ جاتتى. وسى كەزدە بيلىك ءار جەردەن «مايدان» ىزدەۋدىڭ ورنىنا ناعىز ەكستريميستەردى باقىلاۋدا ۇستاۋى كەرەك ەمەس پە ەدى؟! وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ بيلىكتەگى قۇزىرلى ورگاندار قاۋىپتىڭ الدىن العاننان گورى، سالدارىمەن كۇرەسكەندى ءجون كورەتىن سەكىلدى.

وسى وقيعاعا قاتىستى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى راسۋل جۇمالى ارنايى «Abai.kz» پورتالىنا  پىكىرىن ءبىلدىردى.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:

- شىن مانىسىندەگى ەلىمىزدەگى ەكستريميزم، ونىڭ ىشىندە ءدىني ەكستريميزم ماسەلەسى باياعىدان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتىر عوي.  90-جىلداردان بەرى ءبىزدىڭ ساياساتتانۋشىلارىمىز، قوعام قايراتكەرلەرى يدەولوگيا، ءدىنتانۋ ماسەلەسىن بەت-الباتى جىبەرۋگە بولمايدى دەگەندى ايتىپ-اق كەلەدى. بۇل مەملەكەتتىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا بولۋى كەرەك ەدى. وكىنىشكە وراي، بيلىكتەگى ورگاندار بۇعان ايتارلىقتاي نازار اۋدارعان جوق. بۇل جەردە بيلىكتەگىلەردىڭ ايتقانى – قازاقستان قاۋىپسىزدىكتىڭ دىڭگەگى، بۇنداي بولۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن ەدى. سودان كەيىن 2010-2011 جىلداردا ەلىمىزدىڭ بىرنەشە وبلىستارىنىڭ ورتالىقتارىندا لاڭكەستىك وقيعالار ورىن الدى. ول كەزدە دە قان توگىلدى. ول كەزدە دە بەيبىت ازاماتتار وققا ۇشتى. الايدا سول وقيعالاردان كەيىن بيلىكتىڭ العا تارتقانى – ءۇستىرتىن شارالار عانا بولدى. مىسالى، جاڭادان زاڭ قابىلداۋ، بۇرىڭعى ءدىن ىستەرى بويىنشا كوميتەتتى اگەنتتىك دەڭگەيىنە كوتەرۋ، قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنا قوسىمشا لاۋازىم بەرۋ جانە  تىيىم سالۋ، قىسىم جاساۋ، قاماۋ ت.ب.

سول جىلدان باستاپ، ءبىزدىڭ ساراپشىلار تاعى دا ەسكەرتكەن ەدى. ەڭ نەگىزگى باسىمدىق تۇيتكىلدەردىڭ سالدارىمەن ەمەس، سەبەپتەرىمەن اينالىسۋدا بولۋى كەرەك ەدى. راس، ونداي قاۋىپسىزدىك شارالارى كەرەك قوي. بىراق، بۇل ماسەلەدە ەڭ نەگىزگى باسىمدىق – جاستار  ماسەلەسىمەن اينالىسۋ، يدەولوگيا ماسەلەسى، ءبىزدىڭ ءداستۇرلى يسلام ءدىنىن دارىپتەۋ كەرەك ەدى. بۇل جەردە تەك ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ورگاندار عانا ەمەس، ءدىني باسقارمانىڭ دا ناسيحاتتىق جۇمىسىنا نازار اۋدارىلۋى كەرەك ەدى. وكىنىشكە وراي، بيلىك مۇنداي شارالارعا اسا ءبىر ءمان بەرىلمەدى. سول 2011 جىلداعى شارالاردان كەيىن جاڭاعى سەكتالاردىڭ ءبىرسىپىراسى استىرتىن ناسيحات جۇمىستارىنا ءوتتى، ءبىرتالايى جاسىرىنىپ قالدى. بىراق، بۇلاردىڭ ەرتە مە، كەش پە ءتۇبى شىعاتىنى بەلگىلى ەدى. ايتۋ قيىن. قازىر دۇنيەجۇزىندە ەكستريميزيم ماسەلەسى ۋشىعىپ تۇرعانىن بىلەسىزدەر. مىنا، سيرياداعى، تۇركياداعى جاعدايلاردان قۇلاقدارسىزدار. ءتىپتى سولاردىڭ ساپىندا ءبىزدىڭ دە ازاماتتارىمىز بار. ۋشىعىپ جاتقان الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بار. بۇلار دا جاڭاعى اقتوبەدەگى وقيعالاردىڭ سەبەبى بولۋى مۇمكىن. جاستار ماسەلەسى تاعى بار، ولاردىڭ جۇمىسسىزدىعى، ولاردىڭ سىرتتان كەلەتىن ناسيحاتقا قارسى تۇرا الماۋى بار ت.ب. وسىنىڭ بارلىعى كەشەگى وقيعانىڭ ناتيجەسىنە اكەلىپ سوقتىرىپ وتىر.

قالاي بولعاندا دا ويلانتارلىق جايت. كۇنى بۇگىنگە دەيىن رەسمي باق-تان بۇل ماسەلەگە قاتىستى ناقتى رەاكتسيالار كورىپ وتىرعانىمىز جوق.  بۇرىڭعىشا الەم-جالەم ءازىل، كوڭىل كوتەرەتىن باعدارلامالار، ءبىر سوزبەن ايتقاندا ىرىڭ-جىرىڭ. ناقتى قوعامدىق ء ىس-شارالارعا قاتىستى ەشبىر دۇنيەلەر جوق.

سوسىن جاڭاعى ءوزىڭىز ايتقانداي، ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى وزدەرىنىڭ ەڭ نەگىزگى ماقساتتارىنان اداسىپ قالعان سەكىلدى. ءوزىنىڭ ەلىن، جەرىن ساقتاپ قالامىز دەپ، بەيبىت شەرۋگەرگە شىققان ازاماتتاردى شەتىنەن قاماپ، شىن قىلمىسكەرلەردى باقىلاۋدان شىعارىپ الۋى ۇلكەن اعاتتىق. ازاماتتاردى قورعاۋدىڭ ورنىنا، وزدەرىن قاماپ جۇرگەندە، ەكستريميستىك سارىنداعى قوزعالىستاردى نازاردان تىس قالدىردى. بۇل كەزدەيسوق دۇنيە ەمەس، بۇل ەرتە مە، كەش پە ورىن الاتىن ەدى. وسىنداي قاتەلىكتەرگە جول بەرگەن ورگاندار جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس!

بۇل جەردە جاڭا كادرلىق شەشىمدەر كەرەك، وسى ماسەلەمەن ساۋاتتى تۇردە اينالىساتىن ادامدار كەلۋى ءتيىس قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنا، يدەولوگيا ورىندارىنا، اقپارات ورىندارىنا. ءدىني باسقارماعا دا كادرلىق وزگەرىستەر جاسالۋى ءتيىس. سەبەبى، وسىنداي ماسەلەلەردە ءدىني باسقارمانىڭ دا بەي-جايلىلىق تانىتىپ، ەش شارا قابىلداماي وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. قازىر ناعىز  ءبىزدىڭ جاستارىمىزدىڭ سانا-سەزىمىنە يدەولوگيالىق مايدان ءجۇرىپ جاتىر. وسى مايداندا ءبىزدىڭ قۇزىرلى ورگاندار تاعى ءبىر مارتە ۇلكەن جەڭىلىسكە ۇشىراپ وتىر.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz