باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ 
اكىمى ا.كولگىنوۆكە

قوعامدىق كەلىسىم كوميسسياسىنا

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى، 
ادۆوكات، بقو ادۆوكاتتار القاسىنىڭ مۇشەسى 
ا.ت.قۇسپاننان بقو، پراۆدۋحين كوشەسى، 2/3

ا ش ى ق ح ا ت

سىزگە وسى اشىق حاتتى ۇسىنا وتىرىپ، جەرگە قاتىستى مىنا ماسەلەلەرگە نازار اۋدارۋدى سۇرايمىن:
قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەتتىك باق ارقىلى، بيلىككە جاقىن تۇلعالاردىڭ (اقساقالدار، جەر پايدالانۋشىلار، مۇعالىمدەر ت.ب.) جەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋدى قولدايتىنى تۋرالى پىكىرلەرى بەرىلۋدە، ال مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بارلىق اپپاراتى حالىققا جەردى جالعا بەرۋدىڭ پايداسى تۋرالى ناسيحاتتاۋدا. 

الايدا، حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى جەردى شەتەلدىكتەرگە ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرۋگە اشىق قارسىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. وعان سەبەپ – جەردى جالعا بەرۋدىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگى نەمەسە تيىمسىزدىگى ەمەس، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى! جانە حالىقتىڭ بۇل قاۋپىن ورىنسىز دەپ ايتا المايمىن. وكىنىشكە وراي، مەملەكەتتىك باق ارقىلى سويلەۋ «قۇرمەتىنە يە بولعان» تاڭداۋلى توپ ماسەلەنىڭ بۇل جاعى تۋرالى ءلام-ميم دەپ اۋىز اشپايدى. 

سول سەبەپتى مەن زاڭگەر رەتىندە، سىزگە قولدانىستاعى زاڭ نورمالارى ارقىلى حالىقتىڭ قاۋپى قانشالىقتى ورىندى ەكەندىگى جايلى ءوز پىكىرىمدى جەتكىزگىم كەلەدى، اتاپ ايتقاندا;
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەر كودەكسىنىڭ 24 بابى، 1 بولىگىنە سايكەس، ناقتى بىلاي دەلىنگەن: 
«شەتەلدىكتەر، ازاماتتىعى جوق ادامدار، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالار، سونداي-اق جارعىلىق كاپيتالىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ ۇلەسى ەلۋ پايىزدان اساتىن زاڭدى تۇلعالار اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرىن 
جيىرما بەس جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە جالداۋ شارتتارىمەن ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن عانا يەلەنە الادى». اتالعان زاڭ نورماسى پرەزيدەنتتىڭ موراتوريىنە دەيىن، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 1 شىلدەسىندە كۇشىنە ەنۋى ءتيىس بولاتىن. 

ەندى شەتەلدىك ازامات نەمەسە كومپانيا، شارتتى تۇردە قىتاي ەلىنەن دەلىك، جەردى جالعا الۋ ارقىلى ەلىمىزگە 25 جىلعا كەلدى دەيىك. 25 جىل از ۋاقىت ەمەس، شيرەك عاسىر. ول ۋاقىت ىشىندە، كەلگەن قىتايلىق ازاماتتار قازاقتىڭ جەسىر ايەلدەرىنە نەمەسە وتىرىپ قالعان قىزدارىنا ۇيلەنىپ، بالالى-شاعالى بولىپ ۇلگەرەتىنى ءسوزسىز. 

ار جاعىندا، قولدانىستاعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» قر زاڭى «ىسكە قوسىلادى». مىسالى، اتالعان زاڭنىڭ 16-بابىنا سايكەس (سوزبە ءسوز), 
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا:

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدە كەمىندە بەس جىل تۇراقتى تۇراتىن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن كەمىندە ءۇش جىل نەكەدە تۇراتىن ادامدار قابىلداناتىن بولادى» – دەلىنگەن. 

نەمەسە، ءتىپتى كەلگەن قىتايلىقتىڭ ءوزى ءارتۇرلى سەبەپپەن قازاقستان ازاماتتىعىن الا الماعان جاعدايدىڭ وزىندە، زاڭنىڭ 12-بابىندا بىلاي دەلىنگەن (سوزبە-ءسوز);

«اتا-اناسىنىڭ ازاماتتىعى ءارتۇرلى بولىپ، بالا تۋعان كەزدە ولاردىڭ بىرەۋى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولعان جاعدايدا بالا: 

1) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تەرريتورياسىندا تۋسا; 

2) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس جەردە تۋسا، بىراق، اتا-اناسىنىڭ نەمەسە ولاردىڭ بىرەۋىنىڭ بۇل كەزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى تەرريتورياسىندا تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرى بولسا، ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلادى. 

بالا تۋعان كەزدە اتا-اناسىنىڭ بىرەۋى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىعىندا بولىپ، ال ەكىنشىسى ازاماتتىعى جوق ادام بولسا، نە ونىڭ ازاماتتىعى بەلگىسىز بولسا، بالا قاي جەردە تۋعانىنا قاراماستان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلادى. 
(اتالعان نورمالار زاڭعا 24.11.2015 № 421-V زاڭىمەن ەنگىزىلىپ وتىر!).

ياعني، بۇدان شىعاتىن ءبىر عانا قورىتىندى بار – قازىرگى كەزدە، اۋىلشارۋشىلىق جەرى ازىپ-توزىپ، حالقى اشتىققا ۇرىنعالى وتىرعان قىتاي ەلىنە ءبىز ەش كەدەرگىسىز، زاڭدى تۇردە، قازاقستانعا توپتاسىپ كەلۋىنە جانە ەش كەدەرگىسىز، زاڭدى تۇردە قازاقستان ازاماتى بولۋلارىنا جاعداي تۋعىزىپ وتىرمىز! جوق الدە مەنىڭ جانە كوپشىلىكتىڭ بۇل پىكىرىنە ايتار ۋاجدەرىڭىز بار ما؟

وسى ماسەلەنى، رەسمي باق كورىنەۋ جاريالاماي وتىر. ونداي جاعدايدا، حالىق ميتينگىگە شىقپاسا، ءوز ويلارىن مەملەكەتتىڭ جوعارعى بيلىك ورگاندارىنا قالاي جەتكىزە الماق؟ ورالدان اشىعاليەۆتى استاناداعى جيىنعا كوميسسيا مۇشەسى قىلىپ جىبەرگەن ەكەنسىزدەر. اشىعاليەۆتىڭ وبلىستاعى ەڭ ءىرى شارۋاشىلىق باسشىسى، لاتيفۋنديست، ودان قالا بەردى كۇنى كەشەگە دەيىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتە بولعان ادام ەكەندىگىن ورالدىقتار جاقسى بىلەدى. ول حالىقتىڭ ەمەس، بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەپ، شاشباۋىن كوتەرەدى دەگەن كۇدىك كۇشتى. 

(اشىق حات قىسقارتىلدى)

قۇرمەتپەن، ا.ت.قۇسپان

Abai.kz