نەمەسە راقىمجان وتارباەۆتىڭ بەس قاتەلىككە ۇرىنعان ىزاعا تولى پافوسى

سۇقبات بەرۋشى اۆتوردىڭ وڭدى-سولدى سىلتەگەن اۋىر شوقپارىنان قازاق ادەبيەتىنىڭ شاڭىراعى شايقالىپ كەتكەندەي ەكەن. 

سىيلايتىن اعام ەدى، نەگە قازاقتىڭ ۇستازى، ادامزاتتىڭ دانىشپانى ابايعا ءتىل تيگىزدى دەپ ويلادىم. ابايدى الەم وقىرمانى وتە جاقسى قابىلدادى. وعان دالەل كوپ.

ال “اباي جولى” – تاريح ساحناسىنان كەتىپ بارا جاتقان، ات ۇستىنەن تۇسپەگەن، جالىن تارتىپ مىنگەن جىلقىنىڭ قادىرىنە جەتكەن، كوشپەلى ءومىردىڭ سوڭعى ءداۋىرىن جانتالاسپەن باستان كەشكەن، باتىس تەحنيكامەن ارپالىسىپ جاتقاندا، رۋ تارتىسىمەن الەك، ۇنەمى كوشىپ-قونعان، جانتالاسا مۇراتىنا قول سوزعان نومادتاردىڭ ءبىرى – كوشپەلى قازاقتىڭ وي-ارمانىن، تۇرمىس-تىرشىلىگىن، مەتافيزيكالىق-فيلوسوفيالىق دۇنيەتانىمىن، وي-ساناسىن مەيلىنشە انىق ءارى عاجاپ بەينەلەگەن، ەشقاشان قۇنى دا جوعالمايتىن، قادىرى دە كەتپەيتىن قايتالانباس شىعارما.

مۇقتار ماعاۋين دەسەك، كوز الدىمىزعا ايبىندى قازاق ورداسى ەلەستەيدى.

ۇلان-بايتاق ساقارادا ۇدەرە كوشىپ-قونىپ ءجۇرىپ ۇلى قازاق ورداسىن قۇرعان الاشتىڭ الىپ حاندارى ەل ءۇشىن بەينەت كەشتى.

جاۋدان جاعاسى بوسامادى. بەيبىت ءومىر ءۇشىن الىستى. جۇلىستى. ويى ونعا، ساناسى سانعا ءبولىندى. اباي جارىقتىق ايتقانداي، اقىل التاۋ، وي جەتەۋ بولدى.

مامىراجاي شاق ورناسا، ەل الاڭسىز شارۋاشىلىق جۇرگىزىپ، جۇرت قالا سالىپ، ءۇي تۇرعىزار ەدى. ەڭبەكتىڭ جەمىسىن، بەينەتتىڭ زەينەتىن تاتار ەدى.

الىپتار اتتان تۇسكەن جوق، اياعى ۇزەڭگىدە كەتتى. جاقسىلىققا ىزدەندى. جارىققا ۇمتىلدى.
حاندار باسقارعان شەرىك، قولباسشىلار باستاعان تاس ءتۇيىن اسكەر قالىڭ بۇقارانى سوڭىنان ەرتىپ، وقشاۋ قونىپ وتىرعان ءاربىر اۋىلدى شەپكە اينالدىرىپ، جان-جاقتان انتالاپ ات قويىپ شاپقان، اڭدىزداپ جاۋار بۇلتتاي قاپتاعان جاۋعا مايدان اشىپ، دۇشپانعا لايىقتى تويتارىس بەرىپ، شاپقىنشىلاردى، باسقىنشىلاردى تۋعان جەردەن تۇرە قۋىپ وتىردى.

ءسويتىپ، الىپتار حاندىق داۋىردە مەكەنىمىزدى وتانعا اينالدىردى. ءبىز وتانىمىزعا شەكاراسى تولىق ايقىندالعان زاماناۋي مەملەكەتتىك سيپات بەرىپ، قاستەرلى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك.
حاندىق ءداۋىردىڭ كۇردەلى وبرازىن مۇقتار ماعاۋين جاسادى. 

اسقارعا بايلانىستى، ءتىپتى، قيانات ايتقان ەكەن. اسقار – پروزانىڭ تابيعاتىن اشتى. پروزانى الەۋمەتتىك تاقىرىپتاردان ابستراكتسيالىق اقىندىق پروزاعا قاراي سۇيرەدى. ەسىكتەن – تورگە...
راقىمجان اعام كەشىرىمى قيىن اۋىر سوزدەر ايتقان ەكەن. ابايدى ءدال بۇلاي اياقاستى ەتۋ جاۋدىڭ دا قولىنان كەلمەيتىن سياقتى. اباي – قاشاندا زامانداس تۇلعا، پىكىر تالاستىر، كەلىسپە، كەمشىن تۇستارىن كورسەت، اباي، ءبارىبىر، سونىسىمەن ۇلى. بىراق، وعان ءتىل تيگىزۋ... 

ءبىز قاشاندا اتاعىنان ات ۇركەتىن اعا تولقىن اقىن-جازۋشىلاردان ساليقالى، سابىرلى، زيالى سۇقبات كۇتەمىز. ونەر-ادەبيەتتىڭ ءبىر كورىنىسى دە سول – پاراساتتىلىق، ادىلدىك جانە بۇگىندە ەل ۇمىتىپ بارا جاتقان ۇياڭدىق، بولماسا زيالى قاراپايىمدىلىق.

قۇرمەتپەن ديدار امانتاي

بەس قاتەلىك

1) “مەن سىزگە ءبىر قىزىق ايتايىن، «اباي جولى» رومانىن ەندىگى ۋاقىتتا ءجۇز جەردەن جارنامالاپ، مىڭ جەردەن تىقپالاساڭ دا ءبارىبىر وقىلمايدى. باي-شونجاردىڭ بالاسىنىڭ ءار جەرگە بارىپ كەڭەس قىلىپ، جيىن-توي وتكىزگەنى كىمگە كەرەك”؟

2) “كەيبىر جيىنداردا «قازاقتىڭ ايشىقتى، كوركەم ءتىلى مەنىمەن بىرگە ولەدى» دەگەندى ايتىپ قالىپ ءجۇرمىن. ءسوز - ءتىرى قۇبىلىس. انا ءتىلىمىزدىڭ اكادەميالىق دارەجەسىنىڭ استارىندا قالىڭ وي، سۇڭعىلا سيۋجەتتىڭ سان ءتۇرىن تابا بەرۋگە بولادى. بىراق، قالامگەر ءۇشىن الەم قاجەت دەپ تاباتىن ءبىر اۋىز ءسوز ايتۋ قيىن. قازاقتىڭ مەن دەگەن جازۋشىلارى: ءابىش كەكىلباەۆ، ورالحان بوكەي، تاكەن الىمقۇلوۆتاردىڭ ءوزى بۇنداي دارەجەگە جەتكەن جوق. ولار بار بولعانى ورىس پەن ەۋروپا ادەبيەتىنىڭ ءساتسىز سۋرروگاتتارى”.

3) “سەنىڭ قانداي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ وتىرعانىڭدى بىلمەيمىن، بىراق مەن ماعاۋيندى كلاسسيك جازۋشىلاردىڭ قاتارىنا جاتقىزبايمىن. ول ناشار جازۋشى، جامان ادام. تۇلا بويى تولعان كەك، بىتپەيتىن ىزا، تارقامايتىن اشۋ. شىعارمالارىنان دا سونى بايقادىم. ەشقانداي سۋرەتكەرلىك جوق. ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى، باس اياعى جوق سىنىق سويلەممەن كوركەم شىعارما جازۋعا بولا ما”؟

4) “دەگەنمەن، ونىڭ تاباندى ەڭبەگى مەن عالىمدىعىن مويىندايمىن. تەك، جىراۋلار پوەزياسىن عالىم حانعالي سۇيىنشاليەۆتىڭ ەڭبەگىنەن ۇرلاپ، ءوز اتىنا مەنشىكتەپ جاريالاعانىن ايتا كەتەيىن. ونى مەن كەز-كەلگەن جەردە دالەلدەپ بەرە الامىن”.

5) “وتەجان جاقسى اقىن. باستاپقى ولەڭدەرى ادەبي ورتاعا جاعىمدى اسەر ەتتى. بىراق ول ءومىرىنىڭ سوڭىندا ەينشتەين سياقتى باس اۋرۋىمەن اۋىردى. مەنىڭ مىنەزىم قانشالىقتى قىڭىر بولعانىمەن ونىڭ كەيىنگى ولەڭدەرىن قابىلداي المادىم. اسقار سۇلەيمەنوۆ جازۋشى ەمەس. ونىڭ «اق كەمپىرى» مەن «قارا شالىنان» باسقا ءجونى ءتۇزۋ كوركەم شىعارماسى جوق. ول بار بولعانى ءوزىنىڭ ەركىندىگىن عانا قورعاعان ادام. بىراق، الەمدىك دەڭگەيدەگى ەتنوگراف، عالىم ەدى. بىلمەيتىن دۇنيەسى جوق. دەگەنمەن، ەكەۋى دە وزدەرى ايتقانداي كلاسسيكالىق تۋىندى قالدىرعان جوق. ادەبيەتتى تەك قانا حوببي رەتىندە قاراستىراتىن بىرقاتار جازۋشىلار بولدى”.

Abai.kz