وسىنداي سۇمدىق ءسوزدى ەستىدىك. ول كىسىنىڭ ءسوزى سۇيەكتەن ءوتىپ كەتتى. اڭگىمە نەدەن شىقتى؟ كىشكەنە كىدىرىستەن كەيىن...

قازىر ەكى ادامنىڭ باسى قوسىلا قالسا ءدىن تۋرالى، اعىمدار جايلى اڭگىمە-دۇكەن قۇراتىن بولدى. جاقسى ويلاي بىلگەنگە ءبىر جاعىنان قۋاناتىن جاعداي... ءدىن جاماندىق اتاۋلىعا جاقىنداماۋعا، اعىمنىڭ قۇربانى بولماۋعا ۇندەيدى.

ءبىر ونەر وكىلىنىڭ: «بۇرىن وسى كوشەدە ءبىر عانا ءتاۋىپ بولاتىن. قازىر جۇرتتىڭ ءبارى شەتىنەن ءتاۋىپ بوپ كەتتى...» دەپ ازىلگە قوسىپ ايتقان ءسوزى بار ەدى. سول سەكىلدى، بۇرىن ءدىني سالادا ساراپشىلار ساۋساقپەن سانارلىقتاي بولاتىن. ال قازىر ءبارى ءدىني ماسەلەگە تالداۋ جاساپ، ء«پاتۋا» بەرەتىن جاعدايعا جەتتى. ارينە، پىكىر بىلدىرۋگە اركىم قۇقىلى. بۇل – جاقسى ءۇردىس. بىراق ءبىزدى الاڭداتقان نارسە – ەكىۇداي، اقيقاتتان الىس، نەگىزسىز تەرىس پىكىردىڭ تارالۋى. ءدىني ءبىلىمى جوق، ءدىننىڭ استارلى ماسەلەلەرىنەن تولىققاندى حابارسىز ادامنىڭ اۋزىنان تۇرپايى تۇجىرىمنىڭ، ورەسكەل ءسوزدىڭ شىعۋى وكىنىشتى. يسلامدى «ۇرەيدىڭ» ءدىنى رەتىندە تانىتۋ – ۇلكەن قيانات!  

كورگەن-تۇيگەندى ويعا ءتۇيىپ، قاعازعا ءتۇرتىپ جۇرەتىن جاراتۋشىدان تىلەپ العان ءتىلشى دەيتىن «جۇمىسىمىز» بار ەمەس پە. ءبىزدىڭ قازىرشە قولدان كەلەر شارۋا وسى بوپ تۇر – ايتۋ نەمەسە جازۋ.

وتكەن جولى ءبىر عالىممەن كەزدەسىپ قالدىق. اتى ءمالىم، اتاعى دا بەلگىلى. ءبىزدىڭ ءدىني باسقارمادا قىزمەت ەتەتىنىمىزدى جاقسى بىلەدى. امان-ساۋلىق سۇراسقاننان كەيىنگى اڭگىمە ادەتتەگىدەي دىنگە ويىستى. ەلدەگى ءدىني ماسەلە «شەشىلىپ»، قازىرگى احۋال اۋىزبەن «رەتتەلىپ» بولعان سوڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە ءسوز قوزعالدى. «اناۋ «ونداي» اعىمنان ەكەن، مىناۋ «مىناداي» جاماعاتتان بوپ شىقتى، اناۋ «انانى» قولدايتىن كورىنەدى، مىناۋ «مىناعان» بۇيرەگى بۇراتىن سياقتى» دەگەن ءدىني «دياگنوز» قويىلىپ جاتىر. ايتەۋىر ءبارىنىڭ ارتىنا ءبىر-ءبىر «قوڭىراۋدان» ءىلىندى. وكىنىشتىسى سول، «دەنى دۇرىس» ءدىنداردى تاپپاي دال بولعانىمىزدى نەسىنە جاسىرايىق؟!

سونىمەن الگى عالىم اعامىز بىرنەشە ساعاتقا سوزىلعان سۇحباتتىڭ سوڭىندا ءسوزىن بىلاي تۇيىندەدى: «قازىر ادامداردىڭ كوبىسى اعىمدا ءجۇر. ال ءبىز اراق ىشەتىن «اعىمنان» بولامىز. بىراق بىزدە تەرروريزم جوق...»

كۇلگەنگە «كەرەمەت» ءسوز، جىلاساق تا جاراسادى. ءسىرا، ءار نارسەنىڭ شەتىنە شىعىپ كەتۋ دەگەن وسى بولسا كەرەك...         

ول كىسى ءسوزىن ارى قاراي جالعاپ: «قۇرىسىن، بۇل دا جامان «اعىم». جاقسى نارسە ەمەس»، – دەپ مىرس ەتتى.

ءدىندى ۇستانعاندار شەكتەن شىقپاي، وزگەگە تيتىمدەي بولسىن زارارىن تيگىزبەي، قوعامدا وعاش قىلىق كورسەتپەي جۇرۋىنە، ال دىننەن الىستاۋ ادامدار اراققا سالىنباي، سالاۋاتتى، سالماقتى ءومىر سۇرسە دەگەن تىلەگىمىزدى ىشتەي ايتۋمەن شەكتەلدىك.

كوزبەن كورگەنىمىزدى ايتار بولساق، كەيبىر ادامدار ۇستانىمدارى ءۇشىن ءبىر-ءبىرىن تۇسىنبەي، ءتىپتى تۇسىنگىسى كەلمەي، كەلىسۋ بىلاي تۇرسىن، ءوزارا سويلەسۋدەن قالىپ بارادى. بۇل ءۇردىس اكە مەن بالا اراسىنداعى وتباسىلىق تراگەدياعا اينالۋدا. بالا اراققا تىم اۋەس اكەسىن ايىپتايدى، ال اكە بالاسىن «سەن اعىمدا ءجۇرسىڭ» دەپ كىنالايدى. ونىڭ تۇسىنىگىندە ناماز وقىعان بالا – «اعىمدا». ال بالانىڭ ويىنشا، اراق ىشكەندەر مۇسىلمان ەمەس ەكەن. ەكەۋى ءبىر جولدىڭ ەكى شەتىندە كەتىپ بارا جاتقان جولاۋشىعا ۇقسايدى...

اراققۇماردىڭ: «ادام قانىن توگىپ، ء«دىندار» بوپ جۇرگەننەن گورى ىشەتىنىمدى ءىشىپ، «تىنىش» جۇرگەنىم جاقسى»، – دەگەن ءۋاجى دە جوق ەمەس. ال اسىرەدىنشىلدىڭ بايلامى بولسا: «اراقتى اۋىزعا الاتىندارمەن ارالاسۋعا بولمايدى». ەكەۋىنىكى دە راديكالدى ۇستانىم. اقتاپ الۋعا كەلمەيتىن ءىس. 

وسىلاردى تابىستىرىپ، تاتۋلاستىرىپ، تورەلىگىن ايتاتىن داناگوي اقساقالدار، ەل اعالارى بولسا، شىركىن؟!

ايگىلى عالىم حاسان باسري: «ادەبى جوقتىڭ ءبىلىمى جوق، سابىرى جوقتىڭ ءدىنى جوق، تاقۋالىعى جوقتىڭ مەيىرىمى جوق»، – دەگەن ەكەن. قازىر ءبىزدىڭ قوعامعا ءسوزى مەن ءىسى ءتۇزۋ سالماقتى اكەلەر مەن سوزۇعار سابىرلى ۇل مەن قىزدار، جاستاردىڭ ساناسىن وياتار ساليقالى عالىمدار، زيالىلار كوبىرەك كەرەك.

بالا قاشاندا اكەنىڭ مەيىرىمى مەن تاربيەسىنە مۇقتاج. وكىنىشكە قاراي، كەيبىر اكەلەر ءوزىنىڭ قارشاداي بالاسىنىڭ اقىل-كەڭەسىنە مۇقتاج بوپ تۇر...

عالىم عالىمدىعىن كورسەتسە، اكە اكەلىگىن تانىتسا دەگەن تىلەك قوي، بىزدىكى!   

اعابەك قوناربايۇلى،

قمدب ءباسپاسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

abai.kz