الەمدىك ەكونوميكانىڭ بۇگىنگى ءمانىن - ەكونوميكا ورلەۋىنىڭ بەلگىلى ءبىر بۋىنى ءبىتىپ، كەلەسى جاڭا سيپاتىن كۇتۋدەگى داعدارىسى دەۋدە. ايتالىق، بۇعان دەيىنگى ەكونوميكا الۋان قۋات كوزدەرى مەن اقپاراتتىڭ تۇتىنىسىنا تىكەلەي قاتىستى بولسا، ەندىگى ەكونوميكا ادام مەن ماتەريالدىق يگىلىكتەردىڭ جەر بەتىندەگى ورىن اۋىسۋىنا تىكەلەي تاۋەلدى بولماق.

ءبىز تانىستىرعالى وتىرعان تاقىرىپ الەمدىك ەكونوميكانىڭ باسقا سيپاتقا وتۋىنە ۇلەسى قوسارلىق تەحنولوگيانىڭ بىرىنە قاتىستى. ول  تەحنولوگيا - Sky Way  ىشەكتى اسپاجول  اتالادى.

بۇگىنگى ادام مەن جۇك تاسىمالى ۋاقىت ۇدەسىنە توتەپ بەرە الماۋدا.  بۇگىندە جىل سايىن 1,5 ملن ادام اۆتواپاتتان كوز جۇمىپ، 15 ملن ادام جاراقات الادى. ال اسكەري قاقتىعىستاردا جىل سايىن 500 مىڭداي ادام عانا قازا تاباتىنىن ەسكەرسەك، ادامزاتقا قارسى شايقاس كىمنىڭ پايداسىندا ەەنىنە كوز جەتەدى. اۆتوجولداردىڭ تابانىنداعى جەر كولەمى  5 انگليانىڭ اۋماعىن الىپ جاتىر، ءىرى قالالاردى قۇرساعان كەپتەلىستەردى ايتۋ ءوز الدىنا. تەمىرجولداردىڭ تابانى دا ودان قالىسپايدى، ەۋروپالىق ءىرى ەكى مەملەكەتتىڭ اۋماعىنداي جەردى قولدانىستان شىعارۋدا.

اتالمىش تەحنولوگياعا توقتالىپ وتىرۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى، بۇنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى عىلىمي يدەيا مەن تەحنولوگيا ساتىسىنان ءوتىپ، ناقتى ىسكە اسۋ جولىنداعى جوبا ەكەندىگىندە. سالىستىرمالى تۇردە ايتقاندا، الەمگە ماشكۇر نەمىستىڭ سيمەنس كومپانياسى  JR-Maglev اتاۋىمەن ءمالىم ماگنيتتىك كوپشىك تەحنولوگياسىنا 66 جىل ارناپ، 6,5 ملرد اقش دوللارىن جۇمساپ، اقىرى ناتيجەسىز قالىپ، جوبانى دوعارىپ قويدى. ازىرگە جولى بولماعان بۇل كولىكتىڭ شاپشاڭدىعى ساعاتىنا 600 شاقىرىم ەكەن. دەگەنمەن، مۇنىڭ كەيبىر نۇسقاسى جاپونيا مەن قىتايدا، تاعى بىرقاتار ەلدەردە ىسكە اسىپ جاتىر. دەگەنمەن، جۇزەگە اسۋى دوعارىلعان بۇل جوبالار مەن كەيبىر ىسكە اسا باستاعان ماگنيت جولداردىڭ تيىمسىزدىگى ا.يۋنيتسكيدىڭ ايتۋى بويىنشا، ولاردىڭ وراسان قىمباتتىعىندا كورىنەدى. ايتالىق، JR-Maglev كولىكتى جىلجىتۋعا كەتەتىن ماگنيت ءورىسىن تۋعىزۋ ءۇشىن قىرۋار قۋات جۇمسالادى، ال قاۋىپسىزدىگىنىڭ تومەندىگى ءوز الدىنا، سەبەبى، ماگنيت ءورىسىن قۇيىنداتاتىن پويىزدىڭ ەتەگىندەگى قۋىسقا الدەبىر قۇمالاق ءتۇسىپ كەتسە دە ونى شايقالتاتىنداي جايت تۋىندايدى ەكەن.

سونداي-اق، Hyperloop – «گيپەرىلمەك» اتالعان، 2012—2013 جىلدارى امەريكالىق ۆەنچۋر-كاپيتاليست يلون ماسك ۇسىنعان ۆاكۋمدىق پويىز جوباسىنىڭ جولى بولماعان سىڭايلى. بۇل كولىك ساعاتىنا 1200 شاقىرىمنان ارتىق جۇيتكۋى ءتيىس ەدى. ۆاكۋمدىق قۇبىرجولعا قاتىستى ا.يۋنيتسكي ونىڭ ءتىپتى دە ادام تاسۋعا قابىلەتىن جوققا شىعارادى، ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل جول عارىشقا ادام ۇشىرعانمەن بىردەي ءارى ادامدى تۇتىكتىڭ ىشىمەن «اتىپ جىبەرۋ» ونى ولتىرۋمەن تەڭ دەيدى. سەبەبى، ادام قانى اۋاسىز كەڭىس جاعدايىندا قايناپ كەتەتىن كورىنەدى، كەيبىر عارىشكەرلەر وسىندايعا ۇشىراپ قازا تاپقان. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ساعاتىنا 300 كيلومەتر جىلدامدىقتان شاپشاڭ جۇيتكيتىن كولىكتىڭ قاي-قايسىسىنا دا باستى دۇشپان – وتىننىڭ 90 پايىزىن شىعىندايتىن اەروديناميكالىق كەدەرگى، ياعني اۋا اعىنىنىڭ قارسى كۇشى كورىنەدى. مىنە وسى كەدەرگىنى اينالىپ ءوتۋ ءۇشىن يلون ماسك يدەياسى بويىنشا ءىرى قۇبىردىڭ ىشىنەن اۋا سورىلىپ الىنىپ، سونىڭ ىشىنە ورنالاسقان كاپسۋل-كولىك ارزان ءارى شاپشاڭ جۇيتكۋى ءتيىس بولاتىن...

ەندى يۋنيتسكيدىڭ ىشەكتى كولىگىنە توقتالساق، بۇنىڭ اتالمىش كولىكتەر شەشە الماعان نەمەسە قاراستىرماعان بارلىق ماسەلەلەردى كەشەندى تۇردە شەشىپ كەلە جاتقاندىعىنا كۋا بولامىز.

ال، ا.ە.يۋنيتسكي بۇل ماسەلەنىڭ باسقا شەشىمىن تاۋىپ وتىرعان كورىنەدى: ونىڭ بۇگىندە 120-دان اسا  ماماندارىنان قۇرىلعان كونسترۋكتورلىق بيۋروسى كولىكتىڭ اۋا اعىنىنا توتەپ بەرەتىن سىرتقى تۇرپاتىن ويلاپ شىعارىپ، ونى پاتەنتتەپ ۇلگەرىپتى. بۇگىنگى ەڭ وزات اۋە لاينەرى سانالاتىن بوينگ ۇشاقتارىنىڭ  اەروديناميكالىق كەدەرگى كوەفيتسيەنتى – 0,1 بولسا، الەمدەگى  ەڭ جۇيرىك اۆتوكولىك Bugatti Veyron كورسەتكىشى – 0,38, ال يۋنيبۋستاردىڭ ەكسپەريمەنت جۇزىندەگى بۇل كوەفيتسيەنتى مەيلىنشە تومەن – 0,03, الەمدە ازىرگە بۇعان جەتكەن كورسەتكىش جوق! Bugatti اۋامەن «الىسۋعا» مىڭداعان ات كۇشىن جۇمسايتىن كورىنەدى، ويتكەنى ونىڭ اەروديناميكالىق تۇرپاتى ءتيىمسىز – دەيدى  SkyWay باس كونسترۋكتورى.

SkyWay كولىك جۇيەسىنىڭ تەحنيكالىق سيپاتتاماسى.

SkyWay كولىك كەشەنى (يۋنيتسكيدىڭ ىشەكتى كولىگى) بولات دوعالاقتى اۆتوموبيل بولىپ تابىلادى، جولاۋشىلارعا  — «يۋنيبۋس»، جۇك تاسۋعا — «يۋنيتراك»، تەپكىنشەگى بار جەڭىل سەرۋەندىك-ساياحاتتىق ءتۇرى – «يۋنيبايك» اتالادى. بۇلاردىڭ ءبارى ىشەكتى رەلستەرگە جايعاسقان، ال رەلستەردىڭ ءوزى جەردىڭ بەدەرى مەن جاعدايىنا قاراي ءتۇرلى بيىكتىكتەگى جەرگە قادالعان تىگىڭكى بەتون قادالارعا بەكىتىلەدى.  كولىك كەشەنىنە  بارلىق ينفراقۇرىلىمدار – بەكەتتەر، ۆوكزالدار، تەرمينالدار، جوندەۋ شەبەرحانالارى، باعىتتاۋشى اۋىستىرعىشتار، باسقارۋ مەن قاۋىپسىزدىكتىڭ اۆتوماتتى جۇيەسى، قۋات پەن بايلانىس كىرەدى. SkyWay قۇرىلىمىنىڭ مەيلىنشە تەگىس ءارى سىمداي تارتىلعان قاتتى ىشەك-رەلستەرىنىڭ ارقاسىندا ساعاتىنا 500 كم   جىلدامدىق ەڭسەرىلمەك. ىشەكتى-رەلس تراساسى ءبىرجولدى دا، كوپجولدى دا بولماق. سونداي-اق كولىكتەر — باسپالى/ناۆەسنىمي (اۆتوكولىك قوس ىشەكتى باسىپ جۇرەتىن رەلسكە جايعاستىرىلادى) جانە اسپالى/پودۆەسنىمي (كولىك ءبىر نەمەسە قوس ىشەكتى رەلسكە اسىلعان كۇيى جىلجيدى).

اتالمىش SkyWay كولىك جۇيەسى تاسىمالدىق قابىلەتى مەن سىيىمدىلىعىنا قاراي: اسا جەڭىل، جەڭىل، ورتاشا، اۋىر جانە اسا اۋىر تۇرلەرگە بولىنەدى. جىلدامدىق رەجيمى بويىنشا – باياۋ (100 كم/س-قا دەيىنگى), جىلدام (200 كم/س-قا دەيىنگى), جۇيرىك (300 كم/س-قا دەيىنگى), اسا جۇيرىك (400 كم/چس-قا دەيىنگى) جانە گيپەرجۇيرىك (500 كم/س-قا دەيىنگى). ءسويتىپ بۇل كولىك جۇيەسى مىناداي كولىك سالالارىن قامتيتىن بولادى: 

• اسا جىلدام قالاارالىق جولاۋشى تاسىمالى;
• قالاىشىلىك جولاۋشى تاسىمالى;

• كەز كەلگەن كاسىپورىننىڭ كەز كەلگەن جۇگىن تاسىمالداۋ.

كولىك جۇيەسى تاۋ-تاس، شاتقال، ماڭگى توڭ، تەڭىز-كول بەتىمەن جانە باسقا دا بۇگىنگى قول جەتكىزۋ قيىن ءارى كۇردەلى جەرلەردى وڭاي ءارى ارزان جول قاتىناسىمەن قامتىماق.

SkyWay تەحنولوگياسىن حالىقارالىق ساراپتاۋ مەن سەرتيفيكاتتاۋ  جۇمىسى بىتكەن سوڭ، ونى ەنگىزۋ 2017 جىلدىڭ مامىر ايىنا جوسپارلانىپ وتىر. بيىلعى قازان ايىندا اسا جۇيرىك جولدان باسقاسى تەحنوپاركتە ءازىر بولىپ، سەرتيفيكاتسيالانباق. بۇل تەحنولوگيانى الەمگە رەسمي تۇردە  تانىستىرۋ  بارىسىندا 140 ملرد دوللاردان استام تۇراتىن تاپسىرىسقا العاشقى ساتىدا قول جەتكىزبەك. قازىرگى كەزدە قۇنى 300 ملن فۋنت-ستەرلينگ تۇراتىن تەحنوپارك سالىنۋدا.

تەحنولوگيانىڭ باستى سايمانى سانالاتىن ىشەكتى رەلس قۇراستىرىلعان تەمىرجول رەلسىنەن دە ارزان - 1 كم قۇنى 10 مىڭ اقش دوللار تۇراتىن ارنايى كەرمە رەلس بولىپ  تابىلادى.  SkyWay اسپالى ىشەكتى-رەلسى: رەلس-تابان; ىشەكتەر شوعى; ىشەكتەردى رەلس قورابىنا بەكىتۋ ەلەمەنتى; تولتىرعىش (ارنايى بەتون); رەلستىڭ كورپۋسى، بۇلاردىڭ ءبارى  SkyWay تەحنولوگياسىنىڭ پاتەنتتەلگەن ونەرتابىسى.

بۇل ءونىمدى تەك قانا اسپاجول ءۇشىن عانا ەمەس، كوپىرلەر مەن پارومدارعا دا قولدانۋ مۇمكىندىگى زور. ىشەكتى رەلستە تىگىس بولمايدى، ءبىرتۇتاس ۇزىنا بويىنا سوزىلعان اسپالى بولات جولدىڭ قاجالۋىنا بولماسا دىبىس شىعارۋىنا سەبەپ جوقتىڭ قاسى كورىنەدى.

ويتكەنى، ادەتتەگى تەمىرجول رەلىسىنىڭ ىشكى جاعىن ۆاگوننىڭ كەرتىش دوعالاعى قاجاۋعا ءماجبۇر، بۇدان جول دا، دوعالاق تا قاجالىپ، جولدىڭ ساپاسى مەن كولىك جۇرىسىنە، زالالى مول ەكەنى ءمالىم. ال، يۋنيتسكي رەلىسىنىڭ ناق بەتىندە ەشبىر كەرتىشى جوق دوعالاق پەن رەلستىڭ ىشكى بەتىن الا كولىكتى رەلستەن شىعارمايتىنداي مىندەتى بار دوعالاقتار زىرلاماق. بۇنىڭ ءبارى بولات تەمىردىڭ ءبىر بىرىنە ۇيكەلىسىن بولدىرمايدى. 

يۋنيبۋستاردى جۇرگىزۋگە كەلتىرەتىن اگرەگاتتىڭ بەس ءتۇرى قاراستىرىلعان:  ا), گ) — سايكەس تۇردە دوعالاقتاردى اينالدىراتىن جىلجىتقىش (قوزعالتقىش) پەن اۋا قاڭعالاعى; ب) — موتور-دوعالاق; ۆ) — ەلەكتر جەلىسىنە قوسىلعان جىلجىتقىش; د) — گاز تۋربيناسى.

SkyWay تەحنولوگياسىنىڭ ءبىر قيتۇرقىسى سوندا – ونىڭ جەر بەتىنەن اسىلعان ىشەكتى جولعا نەگىزدەلۋىندە، بۇل اەروديناميكالىق كەدەرگىنى مەيلىنشە ازايتادى. ا.ە.يۋنيتسكيدىڭ دايەكتەۋىنشە، ىشەكتى كولىك كادىمگى اۆتوكولىككە قاراعاندا 20-25 ەسە ءتيىمدى. Sky Way — تىرەۋلەر اراسىنا كەرىلگەن رەلستەردىڭ كومەگىمەن جىلجىيتىن جەرۇستىلىك (جەربەتىلىك ەمەس) كولىك جۇيەسى.  مۇنداي كولىك ساعاتىنا 500 كم  جىلدامدىقپەن جۇيتكىپ، ونىڭ قوزعالىسى اۆتوماتتى تۇردە رەتتەلىپ وتىرماق.

اسپاجول جۇيەسىنىڭ اۆتورى قازىرگى تەمىرجول ۆاگونى جولاۋشىنى ەمەس، ءوزىن دە الىپ جۇرە الماي، ونى لوكوموتيۆ تارتاتىنىن ايتا كەلىپ، ءار جولاۋشىعا 3 توننا جۇك كەلەتىنىن جانە سول ارتىق جۇكتى جىلجىتۋعا جۇمسالاتىن وتىندى، قۋاتتى كەلتىرە وتىرىپ،سىنايدى. اسپاجولدا ءار جولاۋشىعا ءارى كەتكەندە 120-150 كگ جۇك قانا تيەتىنىن سالىستىرىپ، ءوز تەحنولوگياسىنىڭ ءتيىمىن دالەلدەپ وتىر. ىشەكتى جولدا جۇيكيتىن يۋنيبۋستار مەن يۋنيكارلاردا ەشبىر الىپ موتور نە ديزەل جوق، دوعالاقتارعا بەكىتىلگەن شاعىن عانا جىلجىتقىش/دۆيجوك بار. اتالمىش كولىكتىڭ جۇمسايتىن شىعىنى راس بولسا، بىرنەشە ەسە از كورىنەدى.  Sky Way  تەمىرجولمەن سالىستىرعاندا مەيلىنشە از شيكىزات تالاپ ەتەدى، پايدالانىس بارىسىندا ارنايى قىزمەت پەن باپ تالعامايدى، اۋا رايىنا تاۋەلسىز جانە جۇكتىڭ بارىنشا قاۋىپسىزدىگىن اقتايدى.

جاڭا كولىك اۆتورى بۇل - تەحنولوگيا عانا ەمەس، بارلىق ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن قاراستىرعان كولىكتىك جۇيە دەپ ەسەپتەيدى. سالىستىرماعا كولىكتىڭ جىلجۋ ءتاسىلى – اسفالتتاعى  رەزينا دوعالاق پەن رەلستەگى بولات دوعالاق، كولىك جۇيەلەرى، اەروديناميكا، تاسىلاتىن جولاۋشى سانى مەن وعان كەتەتىن قۋات مولشەرىن قاراستىرىپ، عىلىمي  تۇردە دايەكتەپ يۋنيتسكي ءوز كولىگىنە شاڭ جۋىتار ەمەس. تەمىرجولدىڭ ءاربىر شاقىرىمىنا 20 ملن دوللارعا دەيىن قارجى جۇمسالسا، اسپانجولدىڭ ءبىر شاقىرىمى 1-5 ملن دوللاردان اسپايدى جانە ونى جىل سايىن جوندەۋ مەن كۇندەلىكتى قوسىمشا باپتاۋ كەرەك ەمەس. اسپاجول كولىكتەرىنىڭ ۇنەمدىلىگى سونشا، ونىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى مەشكەي كولىكتەر ازايىپ، ميللاردتاعان توننا وتىن ۇنەمدەلىپ، اۋا مەن جەر تازارماق.

ءداستۇرلى تەمىرجولدار مەن تاسجولدار ەكولوگيانى بۇزۋدا، سۋ مەن اۋا اعىنى تابيعي اينالىستان شىعىپ، بوگەلىپ، جەر بەتىندەگى تابيعي اپاتتارعا سەپتىك ەتۋدە كورىنەدى. ايتالىق، جولدارمەن بوگەلگەن القاپتىڭ ءبىر جاعى قۇرعاسا، ەندى ءبىر جاعىن سۋ باسۋعا بەيىم بولادى. ال اتالمىش كولىك جۇيەسى كەرىسىنشە ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋگە ارنالعان جوبا بولىپ تابىلادى. تەمىرجولدار مەن تاسجولداردىڭ تابانىنا ەزىلگەن ميللونداعان گەكتار جەر بوسايدى.

اسپاجول نەگە ۇزاققا سوزىلۋدا؟ جالپى ادامزات تاريحىندا كولىك جۇيەسىن ەنگىزۋ بارىنشا كەرىتارتپا تەحنولوگيا كورىنەدى: اتتىڭ ەر-تۇرمانىن ەنگىزۋگە 1000 جىل، ال ءمىنىس اتتى جۇگەندەۋگە 7 عاسىر جۇمسالىپتى... ال جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋگە ەشكىم دە قۇمارتپايدى، قارجى شىعارمايتىن كورىنەدى. سوندىقتان بۇعان 10 جىل بويى اقشالى الپاۋىتتار مەن شەندىلەردىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ، ءتۇرلى قارجى كوزدەرىنە جۇگىنگەن يۋنيتسكي كومانداسى اقشا تابا الماعاسىن، اقىرى قولدى ءبىر سىلتەپ، مينسك تۇبىندەگى مارينا گوركا دەگەن بۇرىنعى تانك پوليگونىنان 36 گا جەر الىپ، وعان حالىق قارجىسىن تارتىپ، كراۋدينۆەستينگ تاسىلىمەن قاراپايىم ازاماتتاردى ينۆەستور رەتىندە جۇمىلدىرىپ تەحنوپارك سالۋعا كىرىسكەن. بيىلعى قازان ايىندا بۇل ەكوتەحنوپاركتە قالالىق جانە جۇك تاسىمالعا ارنالعان ىشەكتى اسپاجول ۇلگىسى دايىن بولماق. كەلەسى جىلى 15 شاقىرىمدى قامتيتىن ساعاتىنا 500 كم-گە جۇيتكيتىن شاپشاڭ كولىككە ارنالعان اسپاجول ءبىتىپ، الەمدى جاڭا كولىك جۇيەسىنە جۇگىندىرۋدى قولعا الۋ جوسپارى جۇزەگە اسپاق.

بيىلدىڭ وزىندە بۇعان دەيىن توڭتەرىس بولىپ كەلگەن رەسەيلىك رەسمي كولىك ۆەدوموستۆوسى 70-كە تارتا ساراپشىلارى بار ارنايى كوميسسيامەن بۇل تەحنولوگيانى يننوۆاتسيا رەتىندە مويىنداپتى. ەندەشە كەلەسى جىلى رەسەي مەملەكەتى بۇعان بيۋدجەتتەن ارنايى قارجى ءبولىپ، كەزىندە الەمدى مەندەلەەۆ كەستەسىمەن، عارىشقا جونەلگەن گاگارين ساپارىمەن تەڭدەسەتىن، دۇرىسى ودان دا  وراسان كولىك جۇيەسىن شىنداپ قولعا الاتىنى ءمالىم  بولا باستادى.

ال ازىرگە قارجىگەر ساراپشىلاردىڭ پەسسيميستىك بولجامى جۋىرداعى بۇل جوبانىڭ قورجىنىنا 250 ملرد دوللار تارتىلاتىنىنا كۇمان كەلتىرمەيدى. قازىردىڭ وزىندە Euroasian Rail Skyway Systems Ltd كومپانياسى ءتۇرلى تاپسىرىسشىلارمەن 180 ملرد دوللارعا الدىن الا شارتتاسىپ، ولارمەن كەلەسى  جىلى بىتەتىن ەكوتەحنوپارككە كوزدەرىن جەتكىزگەن بويدا اسپاجولدىڭ جەرگىلىكتى جوبالارىن سالۋعا كىرىسپەك.

اكادەميك ا.يۋنيتسكيدىڭ ءىزباسارلارىنىڭ ءبىرى - جوبانىڭ جوسپارلاۋ جانە ستراتەگيالىق دامۋ جونىندەگى ديرەكتورى رەتىندەگى سيبيرياكوۆ سەرگەي اناتولەۆيچتىڭ پايىمىنا سەنسەك، الەمدى اقپارات جەلىسى ينتەرنەت تۇرىندە شىرمادى، ەندى الداعى 10-20 جىل ىشىندە ادام مەن جۇكتىڭ اعىنىن كەدەرگىسىز قامتيتىن ترانسنەت جەلىسى شىرمايتىن بولادى. ايتپاقشى، س.سيبيرياكوۆ 90-جىلدارى كەمەر وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى، باۋىرىمىز امان تولەەۆتىڭ جاقىن ساراپشىلارىنىڭ ءبىرى بولعانىن ايتا كەتكەن ابزال. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل تەك قانا كولىك جۇيەسى ەمەس، بولاشاقتا ادام اياعى بارمايتىن اۋماقتاردى يگەرۋدىڭ باستى قۇرالىنا اينالماق، ويتكەنى، اسپاجول جۇيەسى تاۋ مەن تاستى دا، شاتقالدى دا، ارالدى دا، تەڭىز ءۇستىن دە شىرماپ، الەمدىك جولدار جەلىسىنە اينالادى. سيبيرياكوۆ بۇل كولىك جۇيەسى بولاشاقتا قالالاردىڭ الپەتىن دە وزگەرتپەك، ويتكەنى قالالىقتارعا كەرەك ماتەريالدىق يگىلىكتى تاسىپ جەتكىزۋ مەيلىنشە ىڭعايلى بولۋى ءۇشىن قالالار وسىنداي جولداردىڭ بويىندا ۇزىنا بويى سالىنۋى ابدەن مۇمكىن. بۇعان قوسا، اتالمىش جول جەلىسى كوپ ۇزاماي بايلانىس پەن قۋات جەلىسىن دە وزىمەن بىرگە تاسىمالدايتىن امبەباپ جەلىگە اينالماق. دەمەك، بۇگىنگى وركەنيەتتى وزگەرتۋ دەگەنىمىز - وسى شىعار.

Skyway تەحنولوگياسىنىڭ مىندەتى جاڭا جول جۇيەسىن ەنگىزۋ عانا ەمەس، جەردىڭ ەكولوگياسىن تازارتۋ، قالپىنا كەلتىرۋ. قيالعا بەرگىسىز ونىڭ بەكەتتەرىندە الما اعاشى مەن كوكونىستەر وسەتىن باۋ-باقتار قولعا الىنباق. قالالارداعى اسپاجولدىڭ بەكەت-توراپتارى بۇگىنگى سۋپەرماركەتتەر مەن  بازارلارعا بەرگىسىز ساۋدا، سايران ورىندارىن قامتيتىن بولادى. قازىردىڭ وزىندە مارينا گوركادا سالىنىپ جاتقان ەكوتەحنوپاركتا ەكولوگيالىق تازا كوكونىستەر جايقالۋدا، ءتىپتى ورتكە ارنالعان سۋ بوگەتىندە بالىق ءوسىرىپ، اۋلانۋدا. شاماسى، تەحنولوگيانىڭ ەكولوگيالىق سيپاتىنا چەرنوبىل اپاتىندا يۋنيتسكيدىڭ تۋعان اۋىلىنان ايىرىلۋى سەبەپ بولعان سەكىلدى.

جوبا جۇزەگە اسىپ، مىڭداعان اسپاجولدار تارتىلا باستاعاندا ميلليونداعان توننا مۇناي جاعىلمايتىن، جەر بەتى قوپارىلىپ، جول ءۇشىن ءۇيىندى جاسالمايتىنداي، ادام بالاسى تابيعاتقا كەسەل كەلتىرمەي كوشىپ-قوناتىنداي جاعدايعا جەتىپ، ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىن كەسىپ وتەتىن جول جەلىنىڭ ادامزات ءۇشىن قانشالىقتى قاجەتتىگىن ەلەپ-ەسكەرۋگە دە ۋاقىت از قالعان سەكىلدى...

اتالمىش يننوۆاتسيا عىلىمي يدەيادان يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيا رەتىندە مويىندالىپ، تاجىريبەدەن وتكەن. ەندىگى مىندەت ونىڭ كوممەرتسيالىق ۇلگىسىن جاساپ، تاپسىرىسشىلار الدىندا ايگىلەۋ ارقىلى جەر بەتىنە بولاشاق ونداعان جىلدار بويى سالىنباقشى 100 ملن كم جولدى باستاپ كەتۋ.

قازاقستانعا قانشالىقتى ءتيىمدى؟

بۇرىنعى قازاقستاندىق ونەرتاپقىش ينجەنەر-تەحنولوگ اناتولي يۋنيتسكي اۋماعى جاعىنان الەمدە 9-ورىن الاتىن قازاقستان  ەكونوميكاسى مەن حالقىنىڭ دامۋىنا قاجەت كەمىندە 25 مىڭ كم تەمىرجول سالۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى، ال ونى سالۋ اسا قىمبات ءارى جۋىق ارادا مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ويىنشا، مۇنشا ۇزىن تەمىرجول سالۋ ەل ەكونوميكاسىن ورنىقسىز ەتەدى. بۇل جولدى سالۋعا 1 ترلن 250 ملرد دوللار كەرەك، ال 25 مىڭ كم-گە اسپاجولعا 100 ملردتان از قارجى جۇمسالماق. پايدالانۋ كەزىندە بۇل تەمىرجولعا ءبىر جىلدا 15 ملن كيلوۆات قۋات كەتسە، اسپاجولعا – 3 ملن كيلوۆات تا كوپ بولماق. ەكسپلۋاتاتسيا بويىنشا جالپى ۇنەم جىلىنا  50 ملرد دوللار ەكەن. اتالمىش جولعا 100 ملن بولات، 500 ملن كۋب/م-دەن اسا بەتون، 250 ملن كۋب/م توپىراق جۇمىستارى، ءتۇرلى توگىندى قۇرىلىس ماتەريالدارى 1 ترلن توننادان اسىپ كەتپەك. ءداستۇرلى شاپشاڭ تەمىرجولعا قازاقستاندىق جولاۋشى 1000 شاقىرىمعا 10000 تەڭگە جۇمساسا، اسپاجولعا 1000 تەڭگەگە بيلەت الماق. تەحنولوگ-عالىم قازاقستان جاعى ىنتا بىلدىرسە، وراسان بۇل اۋماققا ءتيىمدى ستراتەگيالىق كولىك جۇيەسى مەن جوسپارىن جاساپ بەرەتىندىگىن دە جاسىرمايدى.

قىسقارتىپ ايتقاندا، سۋ جولى ەنگەلى جولى بولعان ەلدەر ءۇشىن تۇيىقتالعان اۋماقتارداعى ەلدەردىڭ كورپەسىن تاۋىپ بەرەتىندەي تەحنولوگيا بولسا، الەمدىك بازارعا شىعاتىن جولدىڭ ءتيىمدىسى وسى بولسا، ەكسپو-2017 الەمدىك كورمەسىندە كورسەتىپ، كەلۋشىلەردىڭ نازارىن نەگە اۋدارماسقا؟ ساناۋلى قالالارعا شۇبىرعان حالىقتى وسى جولدىڭ جۇيەسىمەن ءاپايتوس دالانى كوكتەي وتەتىن ناعىز جىبەك جول ەتپەسكە دەگەن ساۋالدارعا بالكىم، بىرىگە جاۋاپ ىزدەرمىز.

س.ەرعالي

Abai.kz