بۇگىن «قازاق گاگارينى» جەتپىسكە تولدى.  بۇگىن حالىق قاھارمانى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، قازاقتان شىققان تۇڭعىش عارىشكەر، اسكەري ۇشقىش توقتار وڭعاربايۇلى اۋباكىروۆتىڭ تۋعان كۇنى.

ءوز ءىسىنىڭ تۇڭعىشى توقتار وڭعاربايۇلى قازاق قوعامداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەرگە كەلگەندە دە تاسادا قالماي، ءوز پىكىر-ۇسىنىسىن اشىق تالقىعا سالىپ كەلەدى. بەلگىلى ءبىر كەزەڭدە ول ەلىمىزدىڭ بيلىك قۇرىلىمىندا دا، وپپوزيتسياسىندا دا بولدى. «ەشقانداي پارتياعا كىرمەيمىن» ءۇزىلدى-كەسىلدى شەشىمگە كەلىپ، ساياسي جاعدايلارعا بەيتاراپ باقىلاۋشىعا اينالدى. ول (توقتار اۋباكىروۆ) بيلىك «بايقوىڭىردى» جالعا بەرۋ تۋرالى شەشىمگە كەلگەندە قارسى شىققان ادام. سول ءۇشىن دە ونىڭ ومىرىندە ءتۇرلى قيىندىقتار ورىن العانى راس.

ول 1946 جىلى 27 شىلدەدە قاراعاندى وبلىسى قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۇشقىشقا 1988 جىلى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلگەن. تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى (1998), پروفەسسور (1997), قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى.

عارىشكەر-ۇشقىش 1969 جىلى رەسەيدەگى ارماۆير جوعارى اسكەري ۇشقىشتار ۋچيليششەسىن، 1979 جىلى اۆياتسيا ينستيتۋتىن بىتىرگەن.

1988 جىلى كەڭەس وداعىندا تۇڭعىش رەت اۋەدە ۇشاققا 2 رەت جانارماي قۇيدىرۋ ارقىلى سولتۇستىك پوليۋسكە ۇشۋ ساپارىن ەرلىكپەن ورىندادى.

1989 جىلى العاشقى رەت اۆياتاسۋشى كرەيسەردىڭ الاڭقايشاسىنا «ميگ-29ك» رەاكتيۆتى ۇشاعىن ۇلكەن شەبەرلىكپەن قوندىردى. سونداي-اق، ول رەاكتيۆتى ۇشاقتىڭ 50-دەن اسا جاڭا ءتۇرىن سىناقتان وتكىزدى.

1990 جىلى عارىشكەرلەر قۇرامىنا الىنىپ، 1991 جىلى ءساۋىردىڭ 2-سىندە كەڭەس وداعى عارىشكەرلەر دايارلاۋ ورتالىعىندا عارىشقا ۇشۋ دايىندىعىنا كىرىسىپ، سول جىلى قازاننىڭ 2-سىندە بايقوڭىردان «سويۋزتم-13» كەمەسىمەن ۇشقان. 
عارىشقا الەكساندر الەكساندروۆيچ ۆولكوۆپەن جانە اۆستريالىق عارىشكەر فرانتس فيبەكپەن بىرگە «سويۋز تم-13» عارىش كەمەسىنىڭ عارىشكەر-زەرتتەۋشىسى رەتىندە عارىشقا اتتاندى. قازاقستان مەن اۆسترياعا عارىشقا جول اشقان بۇل تاريحي وقيعانى قازاق كسر-نىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن اۆستريا رەسپۋبليكاسىنىڭ كانتسلەرى فرانتس ۆرانيتسكي باقىلادى.

وسى كۇنى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بايقوڭىر عارىش ايلاعىندا رەسپۋبليكانىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى قۇرىلاتىندىعى تۋرالى ءمالىم ەتتى.

عارىشتا ول وزگە سەرىكتەستەرىمىن بىرگە بيوتەحنولوگيا، مەتاللۋرگيا، مەديتسينا سالالارى جانە ارال ايماعى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. زەرتتەۋ ناتيجەسىندە ارال ۇستىندەگى تۇزدى شاڭ بوراماسىنىڭ پايدا بولۋ پروتسەسى، سول زياندى اەروزولداردىڭ قازاقستان مەن رەسەي ايماقتارىنا تارالۋىنىڭ عارىشتىق سۋرەتتەرى الىنعان. سونىمەن قاتار قازاقستان اۋماعىنداعى اتموسفەرانى جانە جەر بەتىن زەرتتەۋ، جۇلدىزدى، اسپاندى استروفيزيكالىق باقىلاۋ جۇمىستارى دا ويداعىداي وتكەن. ول قازاقستانداعى عارىشتىق زەرتتەۋلەردىڭ نەگىزىن قالاۋعا، وتاندىق قارۋلى كۇشتەردىڭ اسكەري دايارلىعىن جەتىلدىرۋگە، اسكەري پارتريوتتىق تاربيە جۇمىستارىن جولعا قويۋعا بەلسەنە ارالاستى.

1992-1993 جىلدارى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى. 1993-1994 جىلدارى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اەروعارىشتىق اگەنتتىگىنىڭ باس ديرەكتورى، عىلىم جانە جاڭا تەحنولوگيا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى.

1994-1995 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى.

1996-2000 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى، كەڭەسشىسى. 2000-2001 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى.

2002-2003 جىلدارى - «يسپات-قارمەت» ااق-ىنىڭ كورپوراتيۆتىك ىستەر جونىندەگى ورىنباسارى. 2004-2007 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق ءىس، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.

«پاراسات» وردەنىمەن، مەدالدارمەن، قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن «قۇرمەت بەلگىسى»، لەنين، قازان رەۆوليۋتسياسى، «التىن كرەست» وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان.

(مالىمەتتەر wikipedia.org تورابىنان الىندى)

Abai.kz