«بولاشاقتىقتار» - پاتريوت، بىراق ەلگە كەلگىسى كەلمەيدى
مەملەكەتتىك «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، ەلگە ورالعان باۋىرىمنىڭ اڭگىمەسىنەن ...
مەكتەپ جاسىمىزدا كوپتەن ارمانداپ، جاقسى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن ساباعىمىزدىڭ ءبارىن ۇزدىك باعامەن بىتىرۋگە تىرىساتىنبىز. اتا-انام مەن وقىعان مەكتەپتە مۇعالىم بولىپ جۇمىس جاسايتىن. سوندىقتان، ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا بىلىمگە دەن قويۋ – كىشكەنتايىمىزدان قالىپتاسىپ ۇلگەرگەن دۇنيە. سودان مەكتەپتى بىتىردىك. ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋدەن جوعارى باعا العان سوڭ الماتى قالاسىنداعى قازۇۋ-عا وقۋعا ءتۇستىم. جوعارعى وقۋ ورنىندا دا تالابىمىز بەن وقۋعا دەگەن ىقىلاسىمىز جوعارى ەدى. وسىنداي وقۋ كۇندەرىنىڭ بىرىندە «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن تانىسۋ ءناسىپ بولدى. شەت ەلدە ءبىلىم الۋ ول دا ءبىر بەلەس بولاتىن. بۇنداي مۇمكىندىكتەر بار ەكەنىن بۇرىندارى بىرەن-ساران ادامداردان ەستيتىنبىز. ەندى ءوز كوزىمىزبەن كورىپ، قۇلاعىمىزبەن ەستىگەن كۇنگە دە جەتتىك. «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، ودان سوڭ ەلگە ورالىپ، وتانىمىزعا قىزمەت ەتۋدەن باسقا ارتىق وي بولعان جوق. وسى وي ءتۇندى ءتۇن كۇندىزدى كۇن ەتپەدى. جاتسام تۇرسام ويدان شىعار ەمەس. ساباقتا جۇرسەم دە، ۇيگە ورالسام دا ەسىل-دەرتىم شەت ەلدە وقۋ بولدى. بارلىق تالاپتارىمەن تانىسىپ شىقتىم. ءوز بويىمنان تابىلاتىن قاسيەتتەر تولىقتاي ساي كەلەتىندەي بولىپ كورىندى. ال، تاۋەكەل! قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم. سودان ەمتيحاندارعا دايىندالدىم. ەمتيحاننان جوعارى باعا الىپ، قىسقاسى شەت ەلدە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدىم.
ۇلىبريتانيا مەن گەرمانيا ەلدەرىندە وقىدىم. ءوزىم سياقتى قانشاما قازاق قىزدارى مەن جىگىتتەرىن كوردىم، تانىستىم، دوس بولدىق ارامىزدا ورتاق ءبىر نارسەمىز بولاتىن. ول ءبىزدىڭ تۋعان ەلىمىز – قازاق جەرى. ءبىر تاعدىردا، ءبىر قاندا، ءبىر تۋدىڭ استىنان شىققانىمىز ءبىزدى ءاردايىم جىگەرلەندىرەتىن. ەلگە بارىپ كەلگەن باۋىرلارىمىزدان ەلدىڭ جاعدايىن سۇراستىراتىنبىز. «شەتتە جۇرگەننىڭ نەسىبەسى ەرەكشە» دەگەندەي اتا-انالارىمىز ءاردايىم جيعان تەرگەنىن، ءتاتتىسى مەن جىلىسىن بىزگە جولداپ جىبەرەتىن. ەلدەن كەلگەن سالەمدەمە ءبىز ءۇشىن ەڭ قىزىق تا قىمبات نارسە بولاتىن. ءبىر-بىرىمىزدەن تۋعان جەرگە باراتىن ۋاقىتتارىمىزدى سۇراستىرىپ جۇرەتىنبىز. كوبىنە ەلگە كەتكەن باۋىرلارىمىزعا تۋىستارىمىزبەن جولىعۋىن ءوتىنىپ، سالەم ايتىپ جۇردىك. كەيدە ء«وز بالاسىن كورگەندەي» سەزىمدە بولعان اتا-انالاردىڭ دا جاعدايىن ەستيتىن ەدىك. وسىلايشا ءاربىر كۇن ءوز قىزىقتارىمەن ءوتىپ جاتتى.
وسىلايشا ماعان دا ءبىر ەلگە بارىپ قايتۋ كەزى كەلدى. كەتەرىمدە ءبىر-ەكى باۋىرىمىز ەلدەگى اتا-اناسىنا بارىپ قايتۋدى سۇرادى. وسىلاردىڭ ىشىندە «پاتريوت دەسە پاتريوت» ءبىر قىز بالاسى بولاتىن. ءوزىنىڭ بولمەسىنە قازاقستاننىڭ تۋىن ءىلىپ، ۇلتتىق ناقىشتاعى ءارتۇرلى بۇيىمدارمەن اشەكەيلەپ قوياتىن. بۇل ءىس ماعان قاتتى ۇنايتىن. قىزىقتىڭ ءبارى وسىدان باستالدى.
تۋعان ەلگە كەلگەننەن سوڭ تۋعان-تۋىستى، دوس-جاراندى تۇگەل قالدىرماي ىزدەپ، جولىعىپ شىعاسىڭ. ەلدەن تىسقارى كورگەن بىلگەنىڭمەن بولىسەسىڭ. بارىنەن دە وسى قىزىق بولاتىن. سودان سوڭ باۋىرلارىڭنىڭ امانات ەتىپ ايتقان ىستەرىنە كىرىسەتىنبىز. وسىلايشا الگى قىزدىڭ ۇيىنە بارۋ كەزى دە كەلدى. ءۇيىن سۇراستىرىپ، ايتىلعان مەكەن-جاي بويىنشا ىزدەپ تاپتىم. اتا-اناسىمەن كەزدەسىپ، قىزىنىڭ جاعدايىن ايتىپ ەدىم، كوڭىلدەرى ورنىنا كەلدى. مەنىڭ كەلەتىن ۋاقىتىمدى ءبىلىپ داستارحان دا دايىنداپ قويىپتى. بالاسىنىڭ حابارىن الىپ كەلگەن مەنى قۇداسىنداي كۇتتى. ۇستەل ۇتىندە ءبىراز اڭگىمە دۇكەن قۇردىق. مەن بىلەتىن قىزدىڭ اتا-اناسى دا تاربيەلى، ۇلتجاندى ازاماتتار ەكەن. ءسوز اراسىندا قىزىنىڭ وقۋدى بىتىرگەن سوڭ قايدا جۇمىس قاراستىراتىنىن سۇرادىم. اكەسى تابجىلماستان ءوز ماماندىعى بويىنشا ءىس قىلاتىنىن ايتتى. مەنىڭ ويىمداعى نارسە ول ەمەس-تۇعىن.
- ەلگە كەلگەننەن سوڭ قايدا جۇمىس جاسايدى؟ - دەپ سۇرادىم. وسى كەزدە بارلىق ماسەلەنىڭ شەشىمى تابىلعانداي بولدى.
قىزدىڭ اكەسى:
- وقىعان جەرىنەن دۇرىس جۇمىس تاپسا بولدى، سول جاقتا قالىپ جۇمىس جاساي بەرسىن، - دەگەن جاۋاپ الدىم.
- سوندا قالاي، ەلگە كەلمەيدى مە؟ - دەدىم.
- جوعا، بۇندا نە بار وعان؟! شەت ەلدە وقىعان سوڭ سول جاقتا قالعانى دۇرىس قوي. ول سوندا قالادى، - دەدى.
بۇنداي جاۋاپ الامىن دەپ مۇلدەم ويلاماپپىن. الگى قىزدىڭ بولمەسىن ۇلتتىق ناقىشتاعى بەزەندىرۋى كوز الدىما كەلە بەردى. بىراق، ول مەن ءۇشىن تۇككە تۇرماس ءىس بولىپ قالدى. وسىدان وزىمە وي ءتۇيدىم. «مەن وقۋدى ءبىتىرىپ كەلسەم مىندەتتى تۇردە ەلگە كەلىپ جيعان-تەرگەنىمدى تۋعان ەلىمنىڭ وركەندەۋ جولىنا جۇمسايمىن» دەپ ىشىمنەن بەلىمدى بەكەم بۋدىم.
وسىنداي شەت ەلدىڭ الدىڭعى قاتارلى وزىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ، بىراق العان بىلىمدەرىن ەلدىڭ مۇددەسى ءۇشىن ەمەس، ءوز باسىنىڭ ءوسۋى ءۇشىن قولداناتىن باۋىرلارىمىز قانشاما؟!
وسى ورايدا، احمەت بايتۇرسىنۇلى، ءاليحان بوكەيحانۇلى سىندى قازاقتىڭ تۇتقاسىن ۇستاعان ۇلدارى دا شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، قايتىپ ەلگە ورالىپ قىزمەت ەتكەن جوق پا؟! ايتپەسە، ەكەۋى دە قازاقتىڭ باي قۋاتتى وتباسىنان شىققان جىگىتتەرى ەمەس پە ەدى؟! رەسەيدىڭ كەز كەلگەن قالاسىندا ءوزىنىڭ دۇكەندەرىن اشىپ، كاسىپ ەتسە ەشكىمنىڭ دە ولارعا تاعاتىن ايىبى بولماس ەدى عوي. بىراق، ءاليحان ءبىر جولى وقۋدان ەلگە ورالعاندا وزىمەن بىرگە ەرىپ كەلگەن ورىس بالاسىنىڭ اياق كيىمىن قازاقتىڭ جىگىتى ءسۇرتىپ جاتقانىن كورگەندە جۇرەگى قان جىلاماپ پا ەدى؟. «مەنىڭ بۇلاي اق جاعالى كيىم كيىپ، ەلىمنىڭ جىگىتتەرى قاراڭعىلىقتان ولمەستىڭ كۇنىن كەشىپ جۇرگەنى ەلىن سۇيگەن ازامات ءۇشىن جاراماس» دەپ، ەلگە قىزمەت ەتۋ جولىندا ايانباي مالىمەن دە جانىمەن دە كۇرەسكەن جوق پا؟!
كوزىمىزدى تىرناپ اشقاننان بەرى قۇلاعىمىزدا قالىپ قويعان «كەل بالالار، وقىلىق»، «باي مەن جارلى بالاسى»، «ونەر ءبىلىم بار جۇرتتار» سىندى ەڭبەكتەرىمەن ەلدىڭ ساۋاتى ءۇشىن قالامىن تۇسىرمەي ەڭبەك ەتكەن ىبىراي اتالارىمىزدىڭ جولىن جالعاۋشى ەر ازاماتتارىمىز قايدا؟!
قازاقتىڭ تاعدىرى ءۇشىن ۇلكەن كومەك بولار دەگەن ويمەن تۇركىستان-ءسىبىر تەمىر جولىن سالدىرعان مۇحامەدجان تىنىشباەۆ سىندى الىستان وي جۇگىرتەر جىگىتتەر جوق پا ەدى؟!
ەلدەگى بولىپ جاتقان اشارشىلىقتان قىرىلىپ جاتقان حالىقتىڭ جاي-جاپسارىن جازعان «بەسەۋدىڭ حاتى» ەڭبەگىنىڭ اۆتورلارى ءوز ومىرلەرىن حالىق تاعدىرىنان بيىك قويدى ما؟! قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان قىزىل يمپەريانىڭ ساياساتىنان تايسالماي، قىزمەتىنەن ايرىلاتىنىنا قاراماستان «تۇرار رىسقۇلوۆ» دەپ قول قويىپ، ءستاليننىڭ الدىنا اپارىپ بەرگەن جىگىتتەر ناعىز باتىر ەمەس پە؟!
وسىنداي ىستەرىمەن تانىلعان ەلىمىزدىڭ جىگىتتەرى ءار كىتاپتىڭ ءبىرىنشى بەتتەرىنەن ورىن العاندىعى سونىڭ ايعاعى ەمەس پە؟!
اعالارىمىزدىڭ ءىسىن جالعاپ، العان بىلىمدەرىمىزدى قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن پايدالاناتىن بولساق، ءبىزدىڭ ەل قانداي جاۋ بولسا دا الدىرماس قامال بولاتىنى انىق دەپ ويلايمىن.
اققۋ قونىسباەۆا
Abai.kz
