«وڭتۇستىك فيلم» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى، "ساق-دالا" كينوستۋدياسىنىڭ رەجيسسەر-ستسەناريسى باتىرحان داۋرەنبەكوۆپەن سۇحبات.

- باتىرحان اعا، جاقىندا «قازاق ەلى» اتتى تولىقمەتراجدى تۋىندىڭىز جارىق كوردى. بۇل ءمۋلتفيلمدى ءتۇسىرۋ يدەياسى قالاي دۇنيەگە كەلدى؟ 

- ارينە، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارناپ تۇسىرىلگەندىكتەن يدەياسىن ويلاستىرۋ اسا قيىن بولمادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ءتۇسىرىلدى. جالپى بۇل تۋىندىنى  جاساۋ ءۇشىن 8 ايعا جۋىق  ۋاقىت كەتتى. ارينە، ۋاقىت تاپشى بولدى.ءدال وسىنداي فيلمگە  رەسەيدە، شەت مەملەكەتتە 2-2,5 جىل ۋاقىت كەتەدى. ۋاقىت تىعىز بولعاندىقتان ءبىز كۇندىز-ءتۇنى ەكى اۋىسىمدا جۇمىس جاسادىق.ء بىر ساعاتتىق مۋلتيحيكايانى جاساۋ ءۇشىن 60-قا جۋىق انيماتور مامان جۇمىلدىرىلدى.

- تۋىندى قانشالىقتى تاريحي شىندىققا نەگىزدەلگەن؟ 

- ستسەناريدى تالقىلاۋ، بەكىتۋ بارىسىندا مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلىنىڭ قابىلداۋىندا ەكى رەت بولدىم. اڭگىمە بارىسىندا ول كىسى بۇل جۇمىستىڭ ۇلكەن ساياسي سالماعى بار ەكەنىن ايتىپ، تاريحي شىندىققا نەگىزدەلۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىردى. ستسەناريدە ادەبي-كوركەمدىك جاعىنان ولقىلىقتار بولماۋ ءۇشىن بەلگىلى دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆكە كورسەتىپ، كەڭەس الۋىمىزدى دا ەسكەرتتى.  

ءسويتىپ، ءمينيستردىڭ نۇسقاۋىمەن  جامبىل ارتىقباەۆ اعامىز تاريحي تۇرعىدا كەيىپكەرلەردىڭ ءسوزىن قاداعالاپ، قالامگەر دۋلات يسابەكوۆ سوزدەردىڭ كوركەمدىك جاعى، سول زامانعى قولدانىستاعى ۇعىمداردىڭ بايلانىسىن جاسادى.  ءمۋلتفيلمنىڭ سيۋجەتى -  قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى، كەرەي مەن جانىبەكتىڭ  بيلىك قۇرىپ،  ءابىلحايىر حان ورداسىنان ءبولىنىپ شىعۋى تۋراسىندا.

بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ءارتتىرۋ  ۇشىن باتىرلاردىڭ ساداق اتۋ، قىلىشتاسۋ، اتپەن شابۋ، جاۋىنگەرلىك ونەردىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرىن  ۇيرەنۋى كەڭىنەن كورسەتىلەدى. ەل باسقارۋدا ءبىلىمنىڭ دە ماڭىزى زور ەكەنىن ۇعىندىرۋ ءۇشىن كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ وتىرار قالاسىنا اتتانۋى، وتىرار كىتاپحاناسىن ارالاپ، عۇلاما ۇستازداردان ءتۇرلى ءدارىس الىپ، ەلگە ورالعاندا ءتۇرلى ەرلىگىمەن كوزگە تۇسە باستاۋى دا ءساتتى ويلاستىرىلعان. ەل تاريحى مەن بولاشاعى  ءۇشىن ءمانى زور فيلم ءتۇسىرۋدىڭ «ساق» كينوستۋدياسىنا جۇكتەلۋى بەكەر ەمەس. ويتكەنى شىعارماشىلىق ۇجىم- تاريحي فاكتىلىرگە سۇيەنە وتىرىپ، دايىندالعىن كوركەم تۋىندىنى بالالارعا تۇسىنىكتى تىلدە جەڭىل ءارى قىزىقتى وقيعالارمەن جەتكىزۋدىڭ شەبەرى.  

- «قازاق ەلىن» ەلباسىنىڭ ءوزى تاماشالادى دەگەن ءسوز بار. راس پا؟

- ءيا، دۇرىc ايتاسىز. جاقىندا عانا ەلباسىمىز ن.ءا. نازارباەۆ «قازاق ەلى» تولىقمەتراجدى ءفيلمىن ارنايى كورىپ، وڭ باعاسىن بەردى. بۇل ارينە، ءبىز ءۇشىن جەمىستى ناتيجە.

- تابيعاتتىڭ كورىنىسىن 3D فورماتى ارقىلى كورسەتىپ، قولمەن سالىنعان سۋرەتپەن قوسىپ، قولدانعان ەكەنسىزدەر. ەكسپەريمەنتتەرىڭىز اقتادى ما؟

- ءيا، اقتادى. بۇل جاڭا تەحنولوگيامەن، وزگەشە ادىسپەن جاسالعان كارتينا. كەيىپكەرلەردىڭ قيمىلدارى 2D ۇلگىسىندە جاسالدى. ال ونداعى كورىنىستەر مەن ارتقى فوندارى ء3D ادىسى ارقىلى دايىندالدى. مۇنى قازاق انيماتسياسى سالاسىنداعى العاشقى قادام دەۋگە بولادى.انيماتسيامەن اينالىسۋ  كينو تۇسىرۋدەن قيىن ەكەنىن ايتا الامىن. انيماتسيادا 1 سەكۋندتا 24 كادر جاسالادى دەلىك. جانە تەك ءبىر عانا كەيىپكەردىڭ قيمىل-قوزعالىسى. ال «قازاق ەلى» فيلمىندە قاناشاما كەيىپكەرلەر، اتتى اسكەرلەر بار. ءبىزدىڭ انيماتورلار تاپجىلماي وتىرىپ، قانشاما كۇش-قۋاتىن وسى كارتيناعا جۇمساعانىن بىلە بەرىڭىزدەر.

- شىعارماشىلىق توپتىڭ جۇمىس بارىسى قالاي بولدى؟ قانداي دا ءبىر كەدەرگىلەر بولمادى ما؟

- العاشقىدا ءبىزدىڭ سۋرەتشى-انيماتورلارىمىز قازاق باتىرىنىڭ ەسكيزدەرىن جاساعان كەزدە رەسەيدىڭ «تري بوگاتىريا» سياقتى انيماتسيالىق تۋىندىلارىنا سۇيەنگەن بولاتىن. ال ونداعىلاردىڭ ءبارى - باستارى مەن مەن دەنەلەرى ۇلكەن، اياقتارى كىشكەنتاي انيماتسيالىق كەيىپكەرلەر. بۇنىمىزدى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى قۇپتاماي،  ۇسىنعان ەسكيزدەردى وزگەرتۋگە تاپسىرما بەردى. ءبىر اپتادان سوڭ، قازاقتىڭ باتىرلارىن دا، استىنداعى سايگۇلىگىن دە  الىپ دەنەلى، سۇلۋ تۇلعالى ەتىپ سالعانىمىزدا عانا، ەسكيزدەردى بەكىتىپ، رۇقساتىن بەردى. جانە سول كەزدەگى حان سارايلارىن، ەجەلگى وتىرار قالاسىن، باسقا دا جىبەك جولى بويىنداعى يسفيدجاب (سايرام), تۇركىستان، تاراز قالالارىنىڭ كورىنىستەرىن سول زامانداعى ساۋلەت ونەرىنىڭ تالاپتارىنا ساي زەرتتەي وتىرىپ، جاساۋىمىزدى ەسكەرتتى.  

- ءوز تاراپىڭىزدان قانداي ۇسىنىستار بولدى؟  

- بۇل فيلم بالالارعا ارنالادى عوي. سوندىقتان  كەرەي مەن جانىبەكتىڭ بالا كەزىنەن باستاپ كورسەتۋدى ۇسىندىم. ويتكەنى باتىرلار دا، بيلەر دە، حاندارىمىز دا كەزىندە بالا بولعان. ولار دا ويناعان، كۇلگەن، جىلاعان دەگەن سياقتى. ال كەيىن وسە كەلە، تاربيە، ءبىلىم الىپ، ەلىن قورعايتىن باتىرلارعا اينالعان. جالپى، مەنىڭشە، بۇل ءفيلمدى كورگەن بالالار ەكى سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرە الادى دەپ ويلايمىن. ءبىرىنشىسى: «قازاق حاندىعىن كىمدەر قۇردى؟» دەگەن سۇراققا: - كەرەي مەن جانىبەك،- دەپ، ەكىنشىسى: كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ بالالىق شاعىنان ەر جەتىپ، ەل باسقارعانعا دەيىنگى كەزەڭدى، قازاق حاندىعىن قالاي قۇرعانىن، ءبىلىمدى ادام عانا ەل باسقارا الاتىندىعىن تولىقمەتراجدى ءفيلمدى كورۋ ارقىلى مۇدىرمەستەن ايتىپ بەرە الادى.  

- "ساق-دالا" كينوستۋدياسىنىڭ الداعى جوسپارلارى تۋرالى دا ايتا وتىرساڭىز...

- نەگىزى يدەولوگيالىق سالماعى بار تولىقمەتراجدى انيماتسيالىق شىعارمالار بىزگە كوپتەپ كەرەك. ەگەر مەملەكەت قولداۋ ءبىلدىرىپ، قارجى ءبولىپ جاتسا، قازاق حاندارىنىڭ ءومىرىن، باتىرلىعىن نەگىزگە الا وتىرىپ،  تولىقمەتراجدى انيماتسيالىق فيلمدەر ءتۇسىرۋ ويدا بار. «قوشقار مەن تەكە»، انيماتسيالىق ءفيلمىنىڭ،  «تومپاق» تەلەسەريالىنىڭ جالعاسىن تۇسىرسەك دەگەن دە نيەت بار. 

العا قويعان ماقساتتار مەن جوسپارلار جەتەرلىك، ارينە. بىراق سولاردىڭ بىرەگەيى  -  شىمكەنتتە ارنايى كينوستۋديا سالىنسا دەگەن تىلەك.  

- راحمەت!

 اڭگىمەلەسكەن: شەرحان تالاپ

 دەرەككوز: ۇلت پورتالى