قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «حالىقتىق كوشى-قون تۋرالى» زاڭىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ وسى سالاداعى  ءبىراز وزەكتى ماسەلەلەردى  رەتكە كەلتىرگەنىن جۇرتشىلىق بىلەدى. الايدا بۇل ورالمانعا قاتىستى بارلىق تۇيتكىلدەر تولىق شەشىم تاپتى دەگەن ءسوز ەمەس. كوشى-قون  زاڭىنا سوڭعى 5 جىلدا بىرنەشە دۇركىن وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. قازىر ورالمان  قر-نىڭ ازاماتتىعىن الۋعا  3 ايدان 1 جىلعا دەيىن ۋاقىتتا  قول جەتكىزە الاتىن بولدى.  ورالمانداردىڭ قونىستانۋ وڭىرلەرى بەلگىلەندى، ولارعا ۇكىمەت، جەرگىلىكتى بيلىك تاراپىنان كورسەتىلەتىن الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر پاكەتىن ناقتىلاندى.

2011 جىلى قر-نىڭ ۇكىمەتى كوشتى رەسمي توقتاتقاننان سوڭ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن  شەت ەلدەردەن اتامەكەنگە  30 مىڭنان استام وتباسى كوشىپ كەلگەن كورىنەدى.  بيىل سونىڭ 1259 -نا كۆوتا بەرىلمەكشى. بۇل تەك سىرتقى كوشى-قونعا  بولىنگەن سان.  وتە از، ارينە. دەگەنمەن بارعا قاناعات  ەتۋگە بولار ەدى، ەگەر وسى وتباسىلارى دا  جوعارىدا كورسەتىلگەن جەڭىلدىكتەرگە تولىق قول جەتكىزىپ وتىرسا. بىراق جاعداي ولاي ەمەس. بيىلعى  رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتەن 1259 وتباسىنا تەك كولىك شىعىندارىن وتەۋ ءۇشىن عانا قاراجات ءبولىنىپ وتىر. بۇل شامامەن وتاعاسىنا  100 مىڭنان استام، وتباسىنىڭ ءار مۇشەسىنە 70 مىڭ توڭىرەگىندە بەرىلەتىن اقشالاي قاراجات. بۇعان سۇزگىدەن وتكەن ورالمان وتباسىلارى عانا قول جەتكىزە الادى.  

وسى ماسەلەگە قاتىستى  كۆوتا توقتاعاننان سوڭ، ياعني، 2011 جىلدان  كەيىن كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ اراسىندا نارازىلىق، رەنىش-وكپە تۋىنداۋدا. ءبىر كەزدەرى زاڭعا ەنگەن وزگەرىس بويىنشا  ورالماندارعا ازاماتتىق 4 جىلدا بەرىلەدى دەلىنگەن.  كوشىپ-كەلگەن اعايىن كوشى-قون توقتاپ قالعان سوڭ كوبىسى قر-نىڭ ازاماتتىعىن قابىلداپ العان-دى. كەيىن زاڭ قايتا وزگەرىپ، كۆوتا بەرىلە باستادى. قيىن -قىستاۋ كەزدە قينالسا دا قر-نىڭ ازاماتتىعىن العان  قانداستارىمىز بۇگىندەر ەشكىمگە ەلەۋسىز بولىپ قالدى. سەبەبى ولار ازاماتتىق الىپ قويعان، بار كىناسى وسى. جەرگىلىكتى  اكىمشىلىك ولاردى ەسىگىنەن سىعالاتپايدى، ايتاتىن ءۋاجى «سەن ازاماتتىق الىپ قويعانسىڭ» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز.  شىندىعىندا   ازدى-كوپتى كومەك ەڭ اۋەلى ازاماتتىق العاندارعا بەرىلسە قازاقستاننىڭ ازاماتى  اتانۋدىڭ  قادىر-قاسيەتىن   قانداستارىمىز دا، وتانداستارىمىز دا   تەرەڭ سەزىنەر ەدى عوي. قىسقاسى ازاماتتىق العانداردىڭ شەشىلمەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى شاش ەتەكتەن.

بىراق كۆوتاعا قول جەتكىزگەندەردىڭ  دە شەكەسى-شىلقىپ تۇرعان جوق، ارينە. جەرگىلىكتى اكىمشىلىك ءوز حالقىنا جۇمىس، باسپانا تاۋىپ بەرە الماي وتىرعاندا  ورالمانداردى قالاي جارىلقايدى؟!  ءۇي كەزەگىندە ولاردان بۇرىن تۇرعان  مىڭداعان ادام بار. سوندىقتان ولارعا كەزەكسىز ءۇي بەرىلمەيتىنى بەلگىلى. وسى ماقساتتا جاڭالاپ ءۇي سالۋعا، ەسكىنى جوندەۋگە دە  قىرۋار قارجى كەرەك، بىراق ول جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتە جوق. ال، جەر ماسەلەسىنە كەلسەك وندا دا ۇزىن- سونار كەزەك، بوس جاتقان جەرلەر جوقتىڭ قاسى. كەلگەن ورالماننىڭ  جەر الا قويۋى ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس.

ەلگە ورالعان اعايىن بىردەمە عىپ كۇنىن كورەر، ارينە. الايدا قازاقستانداعى  مىڭداعان كەدەيلەردىڭ قاتارىنا ەندى شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ  قوسىلىپ جاتقانى وكىنىشتى-اق.

ەلگە ورالعان قانداستارىمىزدى ءبىر رەت قولتىعىنان دەمەپ جىبەرسە ارى قاراي وزدەرى-اق الىپ كەتەر ەدى-اۋ. بۇل ەندى ەلدىڭ ەلدىگىنە قاتىستى اڭگىمە.

شەت ەلدەگى اۋقاتتى، جاعدايى بار اعايىندار اتامەكەنگە كوشىپ كەلۋگە اسىعىپ وتىرعان جوق، ويتكەنى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنداعى بۇگىنگى ۇستانىمى ولاردىڭ كوڭىلىنەن شىقپايدى. ەلگە ورالۋعا كوبىندە  كەدەيلەنگەن، كوپ بالالى وتباسىلار مۇددەلى. ولار اتامەكەنىنە ورالىپ، ءوسىپ ءونىپ، وركەندەيمىز دەگەن ءۇمىتتىڭ جەتەگىندە ءومىر كەشۋدە.  بىراق وعان قول جەتكىزۋ  ءدال بۇگىنگى تاڭدا مۇمكىن ەمەس.

قورتا ايتقاندا بۇگىنگى قازاقستان بيلىگى شەت ەلدەردەگى اتامەكەنگە ورالۋ ارمان بولىپ وتىرعان مىڭداعان وتباسىلارىن   قر-نا كوشىرىپ الۋعا  شىنايى مۇددەلى ەمەس. ۇكىمەتتىڭ  بۇگىنگى تىرلىگى «كوڭىلى قالماسىن، كويلەگى توزباسىن» دەگەن  شىلبىر قاشاعان ساياسات عانا.

ب.ساعىنتاەۆتىڭ ۇكىمەتى بۇل ماسەلەگە جاڭاشا بەتبۇرىس جاساسا دەگەن ارمانىمىز بار...

ءالحان امانتاي

Abai.kz