تەلەجۋرناليستيكانىڭ قىر-سىرى جايىندا ءبىر اۋىز ءسوز

1958 جىلى قازاق تەلەۆيزياسى قۇرىلعاننان بەرى جارتى عاسىردان استام ۋاقىت ءوتتى. تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ءسات سانالاتىن وسى ارالىقتا  تەلەۆيزيا سالاسى قازاقستاندا ىقپالدى الەۋمەتتىك ينستيتۋتقا اينالدى. سان جۇزدەگەن تالانتتى تەلەجۋرناليستەر تۋىپ، حالىققا تانىلدى. سالا بويىنشا مامان دايارلايتىن جوعارى وقۋ ورىندارى پايدا بولدى. تەلەۆيزيا سالاسى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋمەن اينالىساتىن عالىمدار مەكتەبى دە بىرتىندەپ قالىپتاسىپ كەلەدى.   تەلەجۋرناليست مارات بارمانقۇلوۆ، قۇدايبەرگەن تۇرسىن سىندى پروفەسسورلار تەلەۆيزيا جۋرناليستيكاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تىڭعىلىقتى زەرتتەپ، عىلىم دوكتورى دارەجەسىن قورعادى. ايازبي بەيسەنقۇلوۆ، نازگۇل شىڭعىسوۆا جانە وزگە دە كەيىنگى بۋىن عالىمدارى سالانى زەرتتەۋمەن اينالىسىپ كەلەدى. سونداي-اق، بەلگىلى جۋرناليست قاينار ولجايدىڭ، سەرىك اباسشاحتىڭ، ماقات سادىقتىڭ كىتاپتارى جارىق كورسە، «قازاقپارات» باسپاسىنان «قازاق تەلەۆيزياسى» اتتى كوپ تومدىق ەنتسيكلوپەديانىڭ باستاپقى تومدارى شىعارىلا باستادى.

تەلەجۋرناليستيكانىڭ قىر-سىرى جايىندا ءبىر اۋىز ءسوز

1958 جىلى قازاق تەلەۆيزياسى قۇرىلعاننان بەرى جارتى عاسىردان استام ۋاقىت ءوتتى. تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ءسات سانالاتىن وسى ارالىقتا  تەلەۆيزيا سالاسى قازاقستاندا ىقپالدى الەۋمەتتىك ينستيتۋتقا اينالدى. سان جۇزدەگەن تالانتتى تەلەجۋرناليستەر تۋىپ، حالىققا تانىلدى. سالا بويىنشا مامان دايارلايتىن جوعارى وقۋ ورىندارى پايدا بولدى. تەلەۆيزيا سالاسى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋمەن اينالىساتىن عالىمدار مەكتەبى دە بىرتىندەپ قالىپتاسىپ كەلەدى.   تەلەجۋرناليست مارات بارمانقۇلوۆ، قۇدايبەرگەن تۇرسىن سىندى پروفەسسورلار تەلەۆيزيا جۋرناليستيكاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تىڭعىلىقتى زەرتتەپ، عىلىم دوكتورى دارەجەسىن قورعادى. ايازبي بەيسەنقۇلوۆ، نازگۇل شىڭعىسوۆا جانە وزگە دە كەيىنگى بۋىن عالىمدارى سالانى زەرتتەۋمەن اينالىسىپ كەلەدى. سونداي-اق، بەلگىلى جۋرناليست قاينار ولجايدىڭ، سەرىك اباسشاحتىڭ، ماقات سادىقتىڭ كىتاپتارى جارىق كورسە، «قازاقپارات» باسپاسىنان «قازاق تەلەۆيزياسى» اتتى كوپ تومدىق ەنتسيكلوپەديانىڭ باستاپقى تومدارى شىعارىلا باستادى.

سوڭعى جىلدارى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىمەن قاتار استاناداعى لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ-دە جانە قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە دە تەلەۆيزيا سالاسىنىڭ ماماندارىن دايارلاي باستادى. (سوڭعى اتالعان وقۋ ورنىندا تەلەوپەراتور ماماندىعىن دايارلاۋدى بيىل باستاسا، كەلەسى جىلى جۋرناليستەردى وقىتۋدى قولعا الماق) وتاندىق تەلەارنالاردىڭ سان جاعىنان وسە ءتۇسۋى وعان كەرەك مامانداردى دايارلاپ شىعارۋدى تالاپ ەتۋى بۇگىنگى قوعام ومىرىنەن تۋىپ وتىرعان قاجەتتىلىك بولسا كەرەك. ولاي بولسا، ساپالى مامان دايارلاۋدىڭ ەڭ نەگىزگى العىشارتىنىڭ ءبىرى ولاردىڭ سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەتىن وقۋلىقتاردىڭ كوپتەپ شىعارىلۋى بولماق.

ولاي بولسا، بۇگىنگە دەيىن دايىندالعان وقۋلىقتاردىڭ جايى تەڭىزگە قوسىلعان تامشىداي عانا دەۋگە بولادى. شەتەلدىك ءبىر ارىپتەسىمىز ايتقانداي، «تەلەۆيزيا ادامدى اتاققا دا شىعارادى، اپانعا دا قۇلاتادى». سەبەبى، تەلەجۋرناليستىڭ جۇمىسى ميلليونداردىڭ كوز الدىندا تىم جاريا تۇردە اشىق وتەدى. ءساتتى شىقسا - ماقتالاسىڭ، ساپاسىز جاسالسا - داتتالاسىڭ. ونىڭ ۇستىنە «بىتكەن ىسكە سىنشى كوبىن» تاعى ۇمىتۋعا بولماس.

بۇگىندە ەكىنىڭ ءبىرى، ەگىزدىڭ سىڭارى تەلەجۋرناليست بولۋعا ۇمتىلاتىن بولدى. ءجون-اق. جۋرناليست دوس، ءسىزدىڭ اتاققا شىعۋعا، تانىمال بولۋعا تولىق مۇمكىندىگىڭىز بار. ال، «اپانعا قۇلاپ» قالماۋ ءۇشىن جۇمىسىڭىزدى مەيلىنشە كاسىبي دەڭگەيدە اتقارۋىڭىزعا تۋرا كەلەدى. وسىعان ءسىزدى بەيىمدەي العاندا عانا عالىمدارىمىزدىڭ جازعان وقۋلىقتارى مەن اۋديتوريادا وقىعان دارىستەرى ءوزىنىڭ العا قويعان ماقساتىنا جەتپەك. الايدا، ونىڭ ءوزى كوڭىل كونىشىتپەي تۇرعان مىنا زاماندا نە ىستەمەك كەرەك؟!

تەلەۆيزيا تاريحىنان، ەرەكشەلىكتەرىنەن، جانرلارىنان، فۋنكتسيالارى مەن ۇستانىمدارىنان، تەلەحاباردىڭ قۇرىلىمىنان، ءتىل، ءستيلى مەن كوركەمدىك قۇرالدارىنان، تەلەستسەناري جازۋ، باعدارلاما دايارلاۋ، تەلەحابار جۇرگىزۋ - كوممەنتاتورلىق، مودەراتورلىق، شوۋمەندىك سىندى شەبەرلىكتىڭ الۋان قىرلارىنان ماعلۇمات بەرگەن وتاندىق وقۋلىق بۇگىندە جوققا ءتان. ارىپتەستەرىمىز بۇل جاعىنان كەلگەندە وزدەرىنىڭ قورعاعان تاقىرىپتارىنىڭ اياسىنان شىعا الماي مونوگرافيالارىن عانا جارىققا شىعارۋدان ارىعا بارا الماي وتىر.

قالاي دەسەك تە، تەلەۆيزيا بۇگىنگى قوعام ومىرىنە بەلسەندى ارالاسۋمەن قاتار الەۋمەتتىك ساياسي، ەكونوميكالىق مادەني ۇردىسكە اسەر ەتە الاتىن ىقپالدى قۇرالعا اينالدى. جالپى، دەموكراتيالىق ۇردىستە مەملەكەت ءوز ازاماتتارىنا قالاي قالتقىسىز قىزمەت كورسەتسە، تەلەۆيزياعا دا قالىڭ كورەرمەن الدىندا ءدال سونداي مىندەت جۇكتەلەدى. مۇنىڭ ءمانى قوعامدى دامىتۋ ىسىنە ەل ازاماتتارىن جاپپاي جۇمىلدىرۋعا، سول ارقىلى الەۋمەتتىك سانانىڭ قالىپتاسۋىنا ەلەۋلى ىقپال ەتەتىندىگىندە. سوندىقتان، تەلەۆيزيا دەگەنىمىز قوعامدىق، الەۋمەتتىك اسا ماڭىزدى قۇرال.  سونىمەن قاتار تەلەۆيزيا - ەڭ كۇشتى اقپارات قۇرالى جانە ادامزاتتىق، ۇلتتىق ونەر مەن مادەني قۇندىلىقتاردى تاراتۋشى، الەۋمەتتىك اينا، بۇقارالىق قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزدى قۇرالى ءارى ساياسي يدەيالىق اسا مىقتى قارۋ-جاراق.  ونى بۇگىندە تەك قانا اقپارات قۇرالى رەتىندە قاراستىرۋشىلىق بار. بۇل مۇلدە جەتكىلىكسىز. تەلەۆيزيانىڭ ونەر ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

تەلەۆيزيا ءۇشىن اقپارات پەن تانىم ءبىر-بىرىمەن تىعىز ساباقتاسا كورىنىس تابادى. تەلەۆيزيانىڭ وزگە اقپارات قۇرالدارىنان دارالانۋىنىڭ ءوزى ونىڭ سينتەزدىك سيپاتىندا جاتىر. وسى سەبەپتەن، تەلەۆيزيزيانى تازا جۋرناليستىك تۋىندى جاسايتىن باق رەتىندە تانۋ جەتكىلىكسىز. سەبەبى، ەفيرلىك ونەردىڭ سيپاتتارى تەلەۆيزيانىڭ ىشكى بولمىسىندا تولىقتاي ساقتالعان. كوركەم تۋىندىنى ۇسىنۋ فورماسى، قارىم-قاتىناستىق تەتىكتەرى تەلەۆيزيانى ونەر ەرتىندە العا شىعاردى. ال، ونەر دەگەنىمىز تانىمنىڭ ەرەكشە ءبىر ءتاسىلى بولسا كەرەك.

تەلەۆيزيا حابارلارىن قارجىلاندىرىلۋ كوزدەرى مەن مەنشىك تۇرىنە قاراي جانە قامتيتىن اۋماعى مەن ماقساتىنا ساي مەملەكتتىك، قوعامدىق، كوممەرتسيالىق دەگەن ءۇش توپقا بولۋگە بولادى. تەلەحابار ءوزىنىڭ قامتيتىن اۋماعىنا قاراي ۇلتتىق دەڭگەيدەگى، جەرگىلىكتى، قالالىق-اۋدىندىق جانە كومميۋنيتي (مۇددەلەس توپتاردىڭ) دەپ بولىنسە، فورماسىنا ساي كابەلدىك، رەلەلىك،  عارىشتىق ياعني، جاساندى سەرىكتىك دەپ جىكتەلەدى. ولاي بولسا، تەلەحابار دايىنداپ جۇرگىزەتىن تەلەۆيزيا جۋرناليستەرىنىڭ قىزمەتتىك ەرەكشەلىكتەرىن دە ءۇش باعىتتا قاراستىرۋعا بولادى.

بىرىنشىدەن, تەلەجۋرناليستىڭ ءسوزى اۋديتورياعا تىكەلەي ەمەس، اقپاراتتى تاراتاتىن بەلگىلى ءبىر ءتاسىل ارقىلى تاسمالدانىپ جەتكىزىلەدى. ەكىنشىدەن، تەلەكورەرمەندەردىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىمەن دە ساناسۋعا ءتيىسپىز. تەلەۆيزيا جۋرناليستيكاسى ءاردايىم ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ كەدەرگىلەرىن ازايتۋدىڭ، قىسقارتۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرەدى.   ۇشىنشىدەن، تەلەجۋرناليست جەتكىزىپ وتىرعان اقپاراتىنىڭ شىنايىلىعىنا ءوزى كوز جەتكىزىپ سەنگەن بولۋى ءتيىس. ونى جۋرناليست اڭگىمە اۋانىمەن، داۋىس ىرعاعىمەن نەمەسە ءۇنىنىڭ ەكپىنىمەن الماستىرا المايدى. سوندىقتان، تەلەۆيزيا اۆتورى، تەلەرەداكتور (پروديۋسەر), تەلەتىلشى، تەلەۆيزيا كوممەنتاتورى، تەلەشولۋشى، تەلەجۇرگىزۋشى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىن بىلمەيىنشە. قازىرگى پراكتيكاداعىداي بەتى جىلتىراعاننىڭ ءبارىن ەفيرگە شىعارا بەرۋ جۇگەنسىزدىك بولماق.

تەلەجۋرناليست دەگەن سۋبەكتىنىڭ ءوزى اينالىپ كەلگەندە «ەشكىمنىڭ ەسىگىن قاقپاي-اق، ءۇيىنىڭ تورىنە وزىپ الىپ، كوك جاشىكتىڭ ىشىنە جايعاساتىن شاقىرۋسىز قوناق» رەتىندە ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىندە ۇستاناتىن  12 ءتۇرلى پراكتيكالىق كەڭەستى جادىندا ساقتاۋى قاجەت ەكەنىن ەسكەرتە كەتۋدى ءجون سانادىق.

1. كورەرمەندى وزىڭىزگە تارتۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساڭىز. دارىن-قابىلەت، العىرلىق مۇمكىندىگىڭىز بولسا، ءبارىن پايدالانىز;

2. كورەرمەندى ءوزىڭىزدىڭ سۇحباتتاسۋشىڭىز دەپ ءبىلىڭىز. ەگەر كورەرمەننىڭ سەنىمىنەن شىعا المايتىنداي بولساڭىز، ەفيرگە شىقپاڭىز;

3. بەلگىلى ءبىر ماسەلە جونىندە تولىقتاي تەرەڭ بىلمەسەڭىز دە ونى سەزىنەتىن تۇيسىگىڭىز بولسىن;

4. وزىڭىزگە لايىق جەكە تاقىرىبىڭىز بولعانى ابزال. وڭ جامباسىنا كەلەتىن تاقىرىبىنىڭ جوقتىعىنان تالاي تاماشا جۋرناليست كورەرمەن الدىندا ابىرويدان ايىرىلعان اششى مىسال ومىردە كوپ. ءار ءشوپتىڭ باسىن ءبىر شالىپ كەتسەڭىز سەنىمنەن ايىرىلاسىز;

5. ۇنەمى قىزىقتى ءارى تارتىمدى كورىنە ءبىلىڭىز;

6. تەلەحاباردىڭ باس كەيىپكەرى كىم ەكەنىن ۇنەمى جادىڭىزدا ساقتاعايسىز;

7. مادەنيەتتى ءارى سىپايى بولىڭىز. كورەرمەندى دە، ءوزىڭىزدى دە قۇرمەتتەڭىز. ايتىپ وتىرعان اڭگىمەڭىزدەن بۇرىن كورەرمەننىڭ قۇلاعىنا تۇرپىدەي تيەتىن انايى سوزدەردەن اۋلاق بولىپ، ەبەدەيسىز قيمىل قوزعالىستان، جاراسىمسىز كيىم-كەشەكتەن اۋلاق بولىڭىز;

8. وزگەلەردىڭ سوزىنە زەيىن قويىپ تىڭداپ ۇيرەنىڭىز;

9. كورەرمەننىڭ پسيحولوگياسىن سەزىنە بىلگەن ابزال;

10. بايقاعىش، قىراعى ءارى قىزىقتاي بىلەتىن قابىلەتىڭىز بولسىن;

11. قيىن جاعدايدان تەز ءارى ىڭعايلى تاسىلمەن شىعا بىلەتىن شەبەرلىكتى يگەرۋ قاجەت;

12. مۇنىڭ ءبارى ماماندىعىڭىزدى شەبەرلىكپەن يگەرگەندە عانا مۇمكىن بولماق.

بۇعان ۇلى بريتانيا «بي-بي-سي» كورپوراتسياسىنىڭ تەلەحابارعا قاتىسۋشىلارعا «كوزدى اۋدارىپ-توڭكەرۋگە، ەرىندى سىلپىلداتۋعا، ساۋساقتى جۇلعىلاۋعا، قاباقتى تۇيۋگە، وتىرىك كۇلۋگە، ۇستەلگە باۋىرلاپ جاتىپ الۋعا تيىم سالىناتىندىعىن» ۇنەمى ەسكەرتۋدەن جالىقپايتىنىن تاعى قوسىپ قويۋدىڭ ەش ارتىقتىعى جوق دەپ بىلەمىز.

تەلەجۋرناليسكە ءتان ەڭ باستى قاسيەت جەدەلدىك بولسا كەرەك. ونىڭ ءوزى سىزدەن تەز ويلانۋدى، قيسىندى ءارى ءماندى سويلەۋدى تالاپ ەتەتىندىكتەن جوعارى دەڭگەيدە تىلدىك مادەنيەتتىڭ بولعانى ابزال.  كىممەن بولسىن، دەرەۋ ءتىل تابىسىپ كەتەتىن ونەردى يگەرىپ، كەز-كەلگەن تۇلعانىڭ كوڭىلىن باۋراپ الاتىن ەپتىلىكتى مەڭگەرگەن ابزال. العىرلىقتىڭ ورنى قاشان دا بولەك. قاجەتتى اقپارات كوزدەرىن ءاردايىم ءبىلىپ، تاۋىپ الاتىنداي مۇمكىندىكتىڭ بولعانى بەك جاقسى.
سيۋجەت، ءماتىن، ستۋديا دەكوراتسياسى، سۋبتيتر ءسوزى، كوممەنتاري، سۇحبات، سينحرون، سازدى اۋەن، داۋىس-دىبىس سەكىلدى تەلەجۋرناليستيكا «ءاسۇيىنىڭ» ۇساق-تۇيەك قۇرالدارى دا نازاردان تىس قالماۋعا ءتيىس دەپ بىلەمىز.  ايتالىق، تەلەۆيزيادا تىكەلەي سۇحبات نەمەسە توك-شوۋ سەكىلدى اڭگىمە-دۇكەننەن تۇراتىن باعدارلامالاردا بولماسا، بوس ءسوزدىڭ ازداۋى، ناقتى وقيعانىڭ كوبىرەك بولعانى جاقسى. ولاي بولسا، سوزبەن جەتكىزەتىن ەڭ نەگىزگى جايلار نە دەگەن سۇراق تۋىنداۋى زاڭدى. ولار مىنالار:

- بەينەبايان ارقىلى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بولماعان جاعدايدا;

-وقيعانى سول ادامنىڭ ءوزىنىڭ ءسوزى ارقىلى بەرگەندە عانا سەنىم تۋدىرارلىقتاي بولسا;

- داۋلى ماسەلەگە جەكە ادامنىڭ پايىمى، كوزقاراسى مىندەتتى تۇردە قاجەت ەتىلسە.

تەلەۆيزيا تۋىندىلارىنىڭ كوركەمدىك ساپاسىن ارتتىرۋدا تەلەوپەراتورلىق، تەلەرەجيسسۋرالىق جانە مونتاجداۋ ونەردىڭ دە الار ورنى ايىرىقشا. جەكەلەگەن بەينەلەردى لايىقتى ءارى كاسىبي جوعارى دەڭگەيدە ءتۇسىرۋدىڭ ءوزى كامەرانى  دۇرىس ورنالاستىرۋدان، سۋرەت نىسانى مەن كامەرا ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قاشىقتىقتى ءدال سايكەستىرۋدەن، ءتۇسىرۋ نۇكتەنى ناقتى بەلگىلەۋدەن باستالاتىن كۇردەلى ونەر.  كورەرمەن نازارىن ەفيرگە اۋدارۋ ءۇشىن، بەينەباياندى جانداندىرىپ، مازمۇنىن تەرەڭدەتۋ ءۇشىن جەكەلەگەن بەينەدەن باسقا پونارامالىق، راكۋرستىق، «ناەزد»، «وتەزد» تاسىلدەرى پايدالانىلادى.

پونارامالىق بەينە دەگەنىمىز ءبىر نۇكتەدەن نەمەسە بەلگىلى ءبىر نىساننان كەلەسى جاعىنا بارىپ بىتەتىن ءۇزىلىسسىز قوزعالىسقا نەگىزدەلگەن بەينە كورىنىستىڭ ءتۇرى. پونارامانى ءىشىنارا جوعارى-تومەن، كولبەۋ جانە اينالما دەپ بولەدى. ال، «ناەزد»-گە كەلسەك، تۇسىرىلەتىن نىسانعا جاقىنداپ باراتىن قوزعالىسقا نەگىزدەلگەن بەينە. ولاي بولسا، «وتەزد» نۇكتەدەن نەمەسە نىساننان شەگىنۋدى بىلدىرەتىن قوزعالىس.
سونداي-اق، راكۋرستىق بەينە دەگەنىمىز نىساندى ءبىر قىرىنان با نەمەسە تاس توبەسىنەن، الدە كولبەتىپ  تۇسىرۋدى ايتادى. ادىستەمەلىك تۇرعىدان وسىلاي تۇسىندىرۋگە بولادى.

تەلەۆيزيا ونەرىندە مونتاجداۋ ءىسىنىڭ دە الار ورنى ايتارلىقتاي. ول تۋرالى زەرتتەۋشى-عالىم كلارا قابىلعازينانىڭ وقۋلىعى عاسىر توعىسىندا قازاقستاندا جارىق كورگەن. مونتاجداۋدىڭ دا وزىندىك ساتىلارى مەن ادەتتەگى جالعاۋلارى، قاراڭعىلىق جاساۋ، ءسىڭىرۋ، پەردەلەۋ سەكىلدى ارنايى تاسىلدەرى بارشىلىق.

تەلەحابار دايارلاۋ ءىسىن نەگىزگى ءۇش ساتىعا بولۋگە بولادى. اتاپ ايتقاندا، وندىرىستەن بۇرىنعى، ءوندىرىس بارىسىنداعى جانە وندىرىستەن كەيىنگى. بۇل ۇشەۋىنىڭ اربىرىندە اتقارىلاتىن تەحنولوگيالىق جانە تەحنيكالىق، شىعارماشىلىق جانە ىزدەنىستىك قىرۋار شارۋالار بار.

وقيعانى ءوتىپ جاتقان ىستىق وشاعىنان دەر كەزىندە جەتكىزۋگە مىندەتتى تەلەۆيزيا جۋرناليستەرى ءۇشىن وزدەرىنىڭ ءار قادامدارىنا مۇقيات بولۋ تالاپ ەتىلەدى. كاسسەتا، باتارەيا جەتكىلىكتى مە، ميكروفون دۇرىس ىستەپ تۇر ما دەگەندى تەكسەرۋدەن باستاپ، تەلەحابار - ۇجىمدىق تۋىندى بولىپ تابىلاتىندىقتان ءتۇسىرۋ توبىنىڭ ءار مۇشەسى، اسىرەسە، وپەراتور ماقساتىن ناقتى تۇسىنگەن رەداكتورمەن اقىلداسقان بولۋى شارت. وقيعاعا ىسكەرلىكپەن، شىعارماشىلىقپەن، تىڭ باستامامەن بەلسەندى قاتىسۋ تالاپ ەتىلەدى. «كوڭىلدەگى كورىكتى ويدىڭ» ءبارى تەلەۆيزيادا تەحنيكالىق مۇمكىندىك ارقىلى عانا جۇزەگە اسپاق.  قىل اياعى ميكروفوندى دۇرىس ورنالاستىرۋدىڭ ءوزىنىڭ ايتارلىقتاي ءرولى بار. ءتىلشى مەن رەجيسسەر وقيعا ورنىنان ورالعان سوڭ مونتاجدىڭ ۇستەلىنە جايعاسقاندا ونىڭ «جاماۋ-جاسقاۋىنا» جاراتاتىن قوسىمشا بەينەلەرىنىڭ دە الدىن الا ءتۇسىرىلىپ الىنعان بولۋىن ۇمىتپاعان ابزال.

تەلەۆيزياعا ارنالىپ جازىلاتىن ءماتىننىڭ وزىندىك قۇرىلىمى، ەرەكشەلىگى، ارنايى فورماسى بولادى. جالپى، تەلەۆيزيا بەينەلىك قوزعالىستاردان، دىبىس-داۋىستاردان تۇراتىن جيىنتىق (سينتەز) ونەر بولعانىمەن ءبارىبىر الدىمەن قاعاز بەتىنە ءماتىن جازۋدان ءىس باستالادى.  بىراق، تەلەۆيزيا تۋىندىسىنىڭ ءتىلى مەن ستيلىندە مەرزىمدى ءباسپاسوز جازباسىنان ايتارلىقتاي وزگەشەلىك بار. سوندىقتان، گازەت-جۋرنالعا ءتان كەيبىر ۇزىن سونار اڭگىمەدەن، سالا قۇلاش قۇرامالاس ساباقتاس كۇردەلى سويلەمدەردەن بويدى اۋلاق سالۋ تەلەماتىنگە قويىلاتىن نەگىزگى تالاپ بولماق.  الايدا، سولاي ەكەن دەپ اۋىزەكى تۇرمىستىق سوزدەرمەن قارابايىرلاندىرۋعا بولمايدى. بوس ءارى تىم اسىرە قىزىل سوزدەردەن دە اۋلاق بولعان ءجون. قاراپايىم ءارى تۇسىنىكتى، ناقتى انىق جازۋ، ءسوز اتاۋلاردى قىسقارتپاۋ، تىرناقشا مەن سىلتەمەنى ءوز ماتىنىندە قولدانۋدان قاشۋ، ءۇتىر، نۇكتەلەردىڭ وزىنە ءمان بەرۋ، سانداردى قولدانعاندا شۇبىرتپاي قىسقارتىپ مازمۇنىن جويماي جەتكىزۋ، ادامداردىڭ اتى-جوندەرىن تولىقتاي دۇرىس اتاۋ،  ەسىمدىكتەردى جونىمەن قولدانۋ، مەيلىنشە كورەرمەندەرگە تىكەلەي قايىرىلۋ، قازاق ءتىلىنىڭ قۇنارلى ءنارىن تولىق پايدالانا ءبىلۋ تەلەجۋرناليستىڭ پارىزى.

تەلەۆيزياعا ارنالىپ جازىلاتىن تۋىندىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى - ءسوز بەن بەينەسيۋجەت ءبىر-ءبىرىن تولىقتىرادى جانە سول ارقىلى ەكەۋى ءوزارا ءسىڭىسىپ جاتاتىندىعى. مۇندايدا كوپ سوزدىلىكتىڭ سالدارىنان تاماشا بەينەسيۋجەتتىڭ قۇنى ءتۇسىپ قالاتىندىعىن دا ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز. ايتالىق، تەلەتۋىندىنىڭ قۇرىلىمىن لايىقتى ەتۋ ءۇشىن مىنا مىسالعا نازار اۋدارايىق. تەلەجۋرناليست ءسىز نەمەسە حابارىڭىزدىڭ كەيىپكەرى «باتىس وڭىردە اۋا رايى اپتاپ ىستىق» دەپ ەفيردە ايتتى دەلىك. وسى ساتتە كولەڭكە جەرگە جاتىپ الىپ، ءتىلىن سالاقتاتا ەنتىككەن ءيتتى «كرۋپنىي پلاندا» كورسەتكەنىڭىز ابزال. سوندا عانا بەينە مەن ءماتىن ۇيلەسىم تاپپاق.

ساۋلەتتى قۇرىلىس سالۋ ءۇشىن ونىڭ تاعانى مەن ەدەنى، توبەسى مەن قابىرعالارى قانداي ماڭىزدى بولسا، تەلەتۋىندىنىڭ دا وزىندىك قۇرىلىمدارى بار. شىعارما دەگەنىمىز ىشكى كوڭىل كۇيدىڭ، رۋحاني وي مەن قاجىرلى ەڭبەكتىڭ ساۋلەتتى قۇرىلىسى ىسپەتتى. تۋىندىنىڭ ىرگەتاسى اۆتوردىڭ يدەياسى ارقىلى قالانسا، ونىڭ قابىرعاسى كىرپىشپەن ەمەس، اينالىپ كەلگەندە، قۇدىرەتتى سوزبەن عانا تۇرعىزىلماق.  ولاي بولسا، «ءسوز ونەرى دەرتپەن تەڭ» دەپ ۇلى اباي تەگىن ايتپاسا كەرەك.

قۋاندىق شاماحايۇلى،

قر مادەنيەت قايراتكەرى،

حالىقارالىق جۋرناليست.

استانا.