مادەنيەت جانە سپورت مينيسترارىستانبەك مۇحامەديۇلى قولىما  2013 جىلى جارىق كورگەن «شاكارىم» دەگەن جۇقا كىتاپتى  ۇستاتىپ، «شاكارىمدەي بابالارىمىزدىڭ بارىنا شۇكىر» دەگەندى ۇقتىردى. «وقىپ شىق. وكىنبەيسىڭ!» دەدى سودان سوڭ. تانىستىم. وقىپ شىقتىم. بۇل بىردە وقىپ، بىردە ىسىرا سالاتىن كىتاپ ەمەس. ويتكەنى، اڭگىمەشى ايتقان اڭگىمە اقيقاتتان باستاۋ الادى دا، شىعارما جەلىسى وتە قاراپايىم تىلمەن ورىلەدى.

ادەتتە، جاڭا تۋىندىدان تىڭ دەرەكتەر الاسىڭ. زورلىق-زومبىلىقتى باستان وتكەرگەن  ۇلى تۇلعالارىمىزدى تاعى ءبىر قىرىنان تانىعانداي بولاسىڭ. ءسوز جوق،  شاكارىمنىڭ اتىن اتاۋعا ءداتىمىز بارا باستاعاندا عانا ونىڭ جات كوزىنەن جاسىرىن قالعان شىعارمالارى جارىق كورەدى ەمەس پە!

ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سىرىم بوكەيحانوۆ  - شاكارىم قۇدايبەرديەۆتىڭ ۇلى احاتپەن  جاقسى تانىس بولعان ادام.  لەنينگراد قۇرىلىس-ينجەنەرلىك ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ،  الماتى جانە ماسكەۋ قالالارىنىڭ عىلىمي مەكەمەلەرىندە، جوعارى وقۋ ورىندارىندا ابىرويلى  قىزمەت اتقارعان. الاش قايراتكەرى بۇل كىتابىن اقىن، اۋدارماشى، ويشىل شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ ومىرىنە ارناعان. كىتاپتا  شاكارىمنىڭ ۇلى احاتتىڭ بايانداۋىمەن اقىننىڭ جاقىندارىنىڭ، تۋىستارىنىڭ تاعدىرى جان-جاقتى ايتىلادى.

قاراپايىم تىلمەن، پاراساتتى ويمەن  جازىلعان بۇل شىعارمادا ەل دە، جەر دە كورگەن شاكارىم سياقتى ويشىلدىڭ تراگەديالى تاعدىرى رەپرەسسياعا جازىقسىز ۇشىراعانداردىڭ ومىرىنە باسقا تۇيسىكپەن، باسقا ءبىر كوزقاراسپەن قاراۋعا جەتەلەيدى ەكەن.

سونداي زۇلماتتى باستان وتكەرگەن شاكارىم زامانىنىڭ تەپەرىشىنە قاراماستان، بار سانالى عۇمىرىن بىلىمگە، فيلوسوفياعا عانا ەمەس، سونداي-اق ونەرگە دە  ارناي ءجۇرىپ، ءاربىر كۇندى،  ءاربىر ءساتتى ۇتىمدى پايدالانعىسى كەلەدى. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن؟

ءبىزدىڭ كەيىنگى ۇرپاققا جاقسىعا، ىزگىلىككە دەگەن قۇشتارلىق،  ەڭبەككە دەگەن ۇمتىلىس جەتپەيتىن سەكىلدى. ەرتەلى-كەش الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جەتەگىندە جۇرەتىن جەتكىنشەكتەن «شاكارىمدى بىلەسىڭ بە؟» دەسەك، يىعىن قيقاڭ ەتكىزىپ، نە بولماسا، «كورشىم عوي» دەي سالۋى مۇمكىن.

جۋىردا عانا  ونەر سالاسى بويىنشا مەملەكەتتىك سىيلىق «قۇنانباي» تولىق مەتراجدى كوركەم ءفيلمى ءۇشىن اۆتورلار ۇجىمى – دوسحان قاليۇلى جولجاقسىنوۆقا، رۋستام وديناەۆكە، ايدوس ءجۇمادىلدىۇلى بەكتەمىرگە جانە نۇرسيفات راحىمبايقىزى سالىقوۆاعا بەرىلگەن بولاتىن. وسى كينو توڭىرەگىندە اڭگىمە وربىتكەن مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى قۇنانبايدىڭ اعارتۋشىلىق قىزمەتىنە بەكەردەن بەكەر توقتالمايدى.

«قۇنانباي اعا سۇلتان عانا ەمەس، اعارتۋشى دا بولعان. اباي، شاكىرىم، اقىلباي تاعى باسقا اينالاسىنداعى بالالارى مەن تۋىستارىنا، سكريپكاشى مامانىن شاقىرتىپ، وقىتقان. اباي جاس كەزىندە سكريپكادا ويناعان»، – دەگەن-ءدى  ا. مۇحامەديۇلى. سونداي-اق، سول ءوڭىردىڭ بەتكەنبەي سەكىلدى اتاقتى دومبىراشىسى  شاكارىمدى كۇي شەرتۋگە دە باۋليدى دەگەندى ايتادى.

ماسەلە انتونيو ءستراديۆاريدىڭ اتىن جاھانعا ءماشھۇر ەتكەن اسپاپتىڭ نە ەكەنىن ۇققان ابايداي، شاكارىمدەي ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ  سول سكريپكاعا ءتانتى بولۋىندا، نەمەسە تابىنۋىندا ەمەس، ماسەلە قازاقتىڭ وزگەنىڭ ۇلىق ونەرىن، ءتىلى مەن مادەنيەتىن تەز يگەرە الۋىندا بولسا كەرەك. جاقسىسىن الىپ، جامانىن ىسىرىپ تاستاۋىندا بولسا كەرەك.

«شاكارىمدى» وقي وتىرىپ، ونىڭ ءبىز بىلمەيتىن باسقا دا قىرلارىن تاپقانداي ەدىك. ارينە، ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى حاقىندا ەرلان سىدىقوۆتاي تالعام تارازىسىنان وتكىزە وتىرىپ جازعان عالىمدارىمىز دا بار عوي، بىراق،  شاكارىمنىڭ ۇلى احاتپەن تەل ءوسىپ، جاي-جاپساردى سونىڭ اۋزىنان ەستىپ، قاعازعا مونشاقتاي تىزگەن، سونىڭ بىلگەن-تەرگەنىن، فيلوسوفتىڭ مۇراسىمەن سۋسىنداعان، جازعان-سىزعاندارىن قولىمەن ۇستاعان سىرىم بوكەيحانوۆتىڭ  سىرعا تولى تۋىندىسى راسىندا دا شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ  زامانىنا، سول تۇستىڭ جيدەبايىنا سۇيرەي جونەلەدى.

ال مەنىڭشە، كىتاپتىڭ تۇزدىعى شاكارىمنىڭ ءوز سوزىندە جاتسا كەرەك.

شاكارىمنىڭ پايىمداۋىنشا ومىردەگى جاقسىلىق تا، جاماندىق تا، جەكە ادامنىڭ بويىنداعى ارلىلىق پەن ارسىزدىقتان، قاسيەت-كەمشىلىكتەردەن باستاۋ الادى. جانە كەمشىلىكتىڭ ۇلكەن-كىشىسى بولمايدى، ونىڭ ءبارى ادامدىقتان ايرىلۋعا، اردان اتتاۋعا باستار جول.

ەرىنشەكتەن سالاقتىق،

سالاقتىقتان ناداندىق،

بىرىنەن-ءبىرى تۋادى،

جوعالار ءسويتىپ ادامدىق،- دەيدى اقىن.

فيلوسوف عاريفوللا ەسىمنىڭ ايتۋىنشا: «ارلى ادام، الدىمەن، قۇدايىنا قاراعان، قۇداي ماقۇلدامايتىن ىسكە بارمايتىن ادام. ار - ءار ادامنىڭ ءوز ءىسىنىڭ تورەشىسى».

دەمەك، بوگدەنىڭ  بىلاپىتىمەن بىلعانباعان، جاتتىڭ ىعىنا قۇلاماعان شاكارىمدەي ۇلىلارىمىزعا وقتىن-وقتىن ورالىپ وتىرساق، دانادان شىققان اسىل سوزدەرىن، ۇتىمدى ويلارىن بويعا ءسىڭىرىپ وتىرساق، قۇبا-قۇپ بولار ەدى. وقىپ شىققان كىتابىمىز وسىنى مەڭزەسە كەرەك.

عالىم سارسەنۇلى

Abai.kz