قازاقستاننىڭ اقتوبە وبلىسىندا بىردە-ءبىر قازاق مەكتەبى جوق اۋدان بار ەكەن. ول قارعالى اۋدانى.

ەگەمەندىكتەن كەيىن تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ، ەس جيىپ، ەتەك جاپتىق دەسەك تە ەسكى وداقتىڭ ءتىلىنىڭ تاساسىندا جۇرگەن مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ ماڭدايى شىلقىمادى.  1989 جىلى ء«تىل تۋرالى» زاڭ قابىلدانعاندا اقتوبە وبلىسىندا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانى 50 پايىزعا دا جەتپەگەن ەكەن. ال قازىرگى كورسەتكىش — 64 پايىز. 

سول جىلدارى وڭىردە 185 ورىس مەكتەبى بولسا، سودان قالعانى — 27. بالاباقشالاردا دا سولاي ەكەن. 1991 جىلى بالاقايلاردىڭ نەبارى 26 پايىزى عانا قازاق توپتارىندا تاربيەلەنگەن بولسا، قازىر — 67,2 پايىز. 1991 جىلى وڭىردەگى 435 بالاباقشانىڭ 160-ى قازاق بالاباقشاسى بولسا، قازىر ولاردىڭ سانى 373-كە جەتىپتى. مىنە، وسىنداي  كورسەتكىش كورسەتىپ وتىرعان ايماق ءتىلدى دامىتۋعا، قازاق ءتىلدى مەكتەپتەردىڭ ارتۋىنا ءبىراز ۇلەس قوسقان. بۇل رەسمي ستاتيستيكا. ناقتى تسيفرلار.

سويتكەن اقتوبەنىڭ قارعالى اۋدانىندا 17 مىڭنان استام ادام تۇرادى ەكەن. ولاردىڭ 32 پايىزى وزگە ۇلت وكىلى. اۋدانداعى 17 مەكتەپتىڭ ۇشەۋى ورىس تىلىندە، وزگەسى ارالاس تىلدە ءبىلىم بەرەدى. قارعالى اۋدانىندا ءالى كۇنگە دەيىن بىردە-ءبىر تازا قازاق مەكتەبى جوق. بۇنى ء«بىلىم ال» دەيتىن پورتال جازدى.

اتالعان جايتتى قارعالى اۋدانىنىڭ اكىمى دە راستاپ وتىرعانعا ۇقسايدى. 

«اۋدانداعى ءۇش مەكتەپ ورىس تىلىندە، وزگەسى ارالاس. قارعالىنىڭ ورتالىعى بادامشا اۋىلىندا ءبىر مەكتەپ ورىس تىلىندە، بىرەۋى ارالاس بولىپ تۇر. ارالاس مەكتەپ ءتورت جىلدان كەيىن تۇگەلدەي قازاق تىلىنە اۋىستىرىلادى. وعان دەيىن، بۇرىن مەكتەپكە قابىلدانعان بالالاردىڭ ءبارى ءبىتىرىپ شىعادى. بالا سانى از بولعان سوڭ، اۋدان ورتالىعىنداعى ارالاس تىلدە ساباق بەرەتىن ءبىر مەكتەپتىڭ ءوزىن تولتىرا الماي وتىرمىز»،- دەيدى اۋدان اكىمى راحات سىدىقوۆ.

اكىمىنىڭ ايتۋىنشا، الداعى 2-3 جىلدا اۋدان مەكتەپتەرىنىڭ 60 پايىزى قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەدى دەگەن جوسپار بار. مۇنداي از مەرزىمگە ۇلكەن تالاپ قويىپ وتىرعان اۋدان باسشىسىنىڭ ۋادەسى قانشالىقتى نانىمدى؟ جوق، كۇمان كەلتىرىپ، كەلتە ويلماق نيەتىمىز جوق. تەك 25 جىلدا اشىلماعان مەكتەپتى 2 جىلدا اشا سالامىن دەگەن اقىلعا سىيىمسىز ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل جەردەگى تاعى ءبىر ماسەلە - جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ەتنيكالىق بالانسى. حالىقتىڭ 32 پايىزى وزگە ۇلتتاردان قۇرالعان دەسەك تە، قالعان 68 پايىزى قازاقتار ەمەس پە؟ سوندا 32 پايىز ۇلتقا مەكتەپ اشقان اۋدان، وبلىس باسشىلىعى، قالا بەردى وسى سالاعا جاۋاپتى بجعم 68 پايىز قازاقتىڭ قۇقىعىن بۇزىپ وتىرعان جوق پا؟

مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم العىسى كەلەتىن جاس ۇرپاقتىڭ قۇقىعى قارعالىدا عانا ەمەس، وزگە دە وڭىرلەردە اياققا تاپتالىپ جاتىر. دالەدەر كەلتىرەيىك، مىسالى: وزگە ۇلت وكىلدەرى، سونىڭ ىشىندە ورىس دياسپوراسى باق-قۋاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قوستانايدا 36 مەكتەپ بولسا، سونىڭ جەتەۋى (19,4%), پاۆلودارداعى 40 مەكتەپتىڭ تورتەۋى (10%) ، پەتروپاۆلوۆسكىدە 40 مەكتەپتىڭ جەتەۋى عانا قازاق تىلىندە وقىتادى. تەمىرتاۋداعى 30 مەكتەپتىڭ تورتەۋى عانا قازاق تىلىندە، ليساكوۆسك، ريددەر، شاحتينسك قالالارىندا ءبىر-بىردەن عانا قازاقتىلدى مەكتەپ بار.

سورلاعاندا اقتوبەنىڭ قارعالىسى قازاق مەكتەبىن اشپاعان جالعىز اۋدان ەمەس. قاراعاندى تۇبىندەگى ساران قالاسىندا دا بىردە-ءبىر قازاق مەكتەبى جوق ەكەن.

ەندى مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ ءتىل باعىتىنا كەلسەك، وتكەن جىلى تۇلەكتەردىڭ 74 % -ى قازاق تىلىندە، 26 %-ى ورىس تىلىندە ۇبت تاپسىردى، وسىلاي جالعاسا بەرسەە، 5 ارى كەتسە 10 جىلدا بۇل كورسەتكىش ورىس ءتىلدى كورسەتكىش 10% - عا تۇسەدى. ءدال وسى قارقىنمەن  بۇل ماسەلە وزدىگىنەن ەشقانداي قارجى توگۋسىز-اق شەشىلەدى دەگەن ءۇمىت بار.

ەلىمىز تىلگە بايلانىستى ماسەلەگە ءمان بەرمەسە، پرەزيدەنتتىڭ «2020 جىلعا دەيىن قازاقستاندىقتاردىڭ 95 پايىزى قازاق ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك» دەگەن مالىمدەمەسى بوس ءسوز بولىپ قالۋ قاۋپى بار. ونسىز دا باسى داۋ-دامايدان ارىلماي كەلە جاتقان ەرلان ساعاديەۆ مىرزا مۇنى بىلە مە ەكەن؟

ءمولدىر ءبايبورى

Abai.kz