كەشە قازاقستاننىڭ ساياسي قۇرىلىمىنداعى «وپپوزيتسيالىق پارتيا» دەگەن دارداي اتتى اسىنىپ جۇرگەن جسدپ-نىڭ سەزى ءوتتى. جالپىۇلتتىق سوتسيال دەموكراتيالىق پارتيانىڭ بۇل جولعى سەزىندە نەندەي وزگەرىستەر بولدى؟ اۋەلى سوعان توقتالايىق.

پارتيا قۇرامىنان اتى شۋلى پەتر سۆويك كەتتى. پيعىلى جات پەتردىڭ شوۆينيستىك كوزقاراستارى ونسىز دا ەل ىشىندەگى گۋ-گۋ اڭگىمەنى قوزدىرىپ، جۇرتتىڭ جسدپ-عا دەگەن كۇمانىن كۇشەيتكەن-ءتىن. ەندى جارماحان تۇياقباي تىزگىنىن ۇستاپعان پارتيادا پەتر جوق. 

"بىردە بار دا، بىردە جوق" پارتيانىڭ باسشىلىق قۇرامىندا دا ايتارلىقتاي وزگەرىس بولدى. پرەزيديۋم تىزگىنىن زاۋرەش حانىم باتتالوۆا ۇستادى. زاۋرەش حانىم استانا جاقتان ەسكەن "كۇلىمسى" يىستەن دەمىككەن دەموكراتتاردىڭ ۇيىمىنا تىڭ سەرپىن اكەلە مە؟ زاۋرەش قابىلبەكقىزى بىلتىرعى «جەر داۋى» كەزىندە وزگەلەر سەكىلدى ءتىلىن تىستەپ جاتپادى. ۇكىمەتكە التەرناتيۆتى پىكىر ايتتى. قۋدالاندى، كوميسسيا قۇرامىنان ەرىكسىز شىعارىلدى. تاعىسىن تاعى بار. ءوستىپ جۇرگەن زاۋرەش حانىم ەندى جسدپ جۇمىسىن جانداندىرۋعا جاۋاپتى بولدى. 

بۇدان بولەك، جسدپ ساپىندا ايدار اليباەۆ، اسحات راقىمجانوۆ، سامبەتباي تازابەكتەر بار. جىگىتتەردىڭ جەلپىنىسى جامان ەمەس، دەسەك تە تەك سايلاۋ كەزىندە ءتىرىلىپ، قالعان كەزدە قالعىپ جۇرەتىن جارماحان تۇياقباي سوتسيال-دەموكراتتاردىڭ توراعاسى بولىپ قالدى.

جاكەڭنىڭ، امبيتسياسى مىقتى-اق. ول كەزىندە پرەزيدەنتتىكتەن دە ۇمىتكەر بولعان. ءيا، وعان مۇمكىندىك قايدان بولسىن. استانا قىسىمدى كۇشەيتكەن سوڭ با، ايتەۋىر جاكەڭنىڭ جۇمعان اۋىزىن سودان قايتا اشقانىن كورمەدىك.

وسى تۇستا ءبىز قوعام بەلسەندىسى عابيدەن جاكەيدەن جسدپ سەزى تۋرالى پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

- عابا اعا، ءسىز سەزدە بولدىڭىز. كوزىڭىزبەن كوردىڭىز. جسدپ-دا نە وزگەرىس؟ 

- ءيا، مەن سەزدە بولدىم. وزگەرىستەر بار. ءبىرىنشى كەزەكتە شوۆينيست پەتر سۆويكتىڭ پارتيا قۇرامىنان شىعارىلعانىن ايتقان ءجون. پەتردىڭ قياس پيعىلى تۋرالى جۇرت ونسىز دا بىلەتىن. سوندىقتان، جسدپ-عا جۇرت سەنىمى ازايعان. سوسىن زاۋرەش باتتالوۆانىڭ پرەزيديۋم تىزگىنىن ۇستاۋى دا پارتيا قۇرىلىمىنداعى اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق وزگەرىس. زاۋرەش حانىم پارتيادا ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە اتقارۋشىلىق مىندەتتەردى اتقارادى.

- جۇرت جسدپ-نى تەك سايلاۋدا عانا ءتىرىلىپ، قالعان كەزدە تاسادا جۇرەتىن پارتيا دەپ بىلەدى. ال جەكەلەگەن ازاماتتارعا كەلسەك، جارماحان تۇياقبايعا قاراعاندا زاۋرەش حانىمعا دەگەن جۇرتتىڭ كوزى ءتۇزۋ. زاۋرەش قابىلبەكقىزى جىعىلىپ جاتقان جسدپ-نى اياققا تۇرعىزا الا ما؟

- دۇرىس ايتاسىز، جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيانىڭ قازىرگى جاعدايى قيىن. سەبەبى، قارجى جوق. ال پارتيانىڭ اياققا تۇرىپ، بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزۋى ءۇشىن – ونىڭ بيۋدجەتى بولۋى كەرەك قوي. جسدپ قوعامدىق ومىردە دە اسى ءبىر بەلسەندىلىك كورسەتكەن جوق. بىلتىرعى جىلعى «جەر داۋى» كەزىندە جسدپ ءۇنسىز قالدى.  ودان تالعات پەن ماكس سوتتالىپ جاتقاندا دا ء«لام» دەمەدى.  كەشە جانبولات ماماي قامالعاندا سولاي... جوق، ارينە، جسدپ ءولى پارتيا دەگەننەن اۋلاقپىز، تەك جەكەلەگەن ازاماتتار عانا ءۇن شىعارىپ تۇردى. بۇل ولاردىڭ ازاماتتىق پارىزدارى ەدى عوي. نەگىزى جسدپ جۇمباق جاعدايدا قۇرىلعان پارتيا. التەكەڭ مەن زامانبەكتىڭ قازاسىنان كەيىن عانا ساياسي ساحناعا شىققان پارتيا. تەز تىركەلدى. بيۋدجەتى دە بولدى. بىراق، قازىر قاۋقارسىز ەكەنى راس.

- دەسە دە، جسدپ ساپىندا بالتاش تۇرسىنباەۆ، ءورازالى سابدەن، زاۋرەش باتتالوۆالار باردا وپپوزيتسياداعى جالعىز پارتيانى جەرگە جىققانداي بولمايىق... بۇل ءوز الدىنا باسقا تاقىرىپ. جاقسى راحمەت، سىزگە.

ايتپاقشى، ءبىزدىڭ جسدپ-نىڭ ماقتاۋىن اسىرىپ، جارماحانعا جارناما جاساماق نيەتىمىز جوق. تەك، سەزدەگى ءبىردى-ەكىلى وزگەرىستەرگە شولۋ جاساپ كورۋدى ءجون كوردىك.

وسى تۇستا ەلدەگى جسدپ – قازاقستاننىڭ ساياسي ءام قوعامدىق ومىرىندەگى بىردەن-ءبىر وپپوزيتسيالىق پارتيا دەيمىز. ساياسي مونوپوليست – نۇر وتاننىڭ شاڭىنا ىلەسەر پارتيا جوق-مىس. ارينە، بيلىك قۇرىلىمىنىڭ 90 پايىزدان استامى بيلەۋشى پارتيانىڭ مۇشەلەرى بولعاندىقتان، كەز-كەلگەن ساياسي ءىس-ارەكەت اۋەلى "نۇر وتاننىڭ" سۇزگىسىنەن وتەدى. پارلامەنتتە دە ايقىن باسىمدىلىق "نۇر وتان" مۇشەلەرىندە. دەمەك، قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءام ساياسي داعدارىسقا ۇشىراۋىنا كىمنىڭ جاۋاپ بەرەتىنى دە  ايقىن.

ال زاۋرەش باتتالوۆا حانىم تىزگىنىن ۇستاعان دەموكاتتار ەندى ساياسي مايدانعا ارالاسپاقشى ەكەن. قارقىندارى دا جامان ەمەس. وسى جولعى سەزدە قابىلدانعان رەزوليۋتسياسىنا قاراساق، ەكونوميكالىق جانە ساياسي داعدارىسقا قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەسىندەگى انتي-دەموكراتيالىق ارەكەتتەردى ايىپتايدى (http://www.osdp.info/rezolyutsiya-xiii-sezda-osdp/). دەگەنمەن، استانا اتىنا ءمىنىپ، قاھارىن توككەندە ىشكى ساياسي ارەناداعى كوپتەگەن پارتيالار قىناداي قىرىلىپ جاتتى. قازىر وپپوزيتسياداعى جالعىز قالعان جسدپ ەكەنى تاعى راس. "ماۋجىراپ جاتقان قازاق قوعامىن وياتا المادى" دەپ جسدپ-نى ايىپتاۋعا كەلمەس، دەسە دە بۇل جەردە پارتيا تىزگىنشىسى جارماحان تۇياقبايدىڭ دا بوستىعىن ايتقان ءجون. استانا ساياسي روكيروۆكا جاساۋدا. بيلىك قۇرىلىمىنا وزگەرىس جاساۋ تۋرالى اق وردا قوجايىنى ءوزى ايتتى. كوپتەن كولەڭكەلەپ جاتقان جارماحان تۇياقبايدىڭ تۇياق سەرپىلىسى مە، بۇل؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz