جالعاسى. باسى مىنا سىلتەمەلەردە. ءبىرىنشى سىلتەمە. ەكىنشى سىلتەمە.

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگياسى مەن قوعامدىق عىلىمى مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق پاتريوتيزمگە بەرىلەتىن انىقتامانىڭ عىلىمي دايەكتەلگەن ۇلتتىق تۇجىرىمداماسىن، مودەلى مەن امبەباپ ولشەمشارتتارىن جاساپ شىعارۋعا ءتيىس. مىسالى، ءبىز پاتريوت قازاقتار جونىندە كوپ ايتامىز، بىراق قازاقستاننىڭ باسقا ۇلتتان شىققان پاتريوتتارى جونىندە ەشتەڭە ايتپايمىز نە بولماسا از ايتامىز. بۇل بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىڭ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى باسشىلارىنىڭ يدەولوگيالىق، اقپاراتتىق-ناسيحات جۇمىسىنداعى ءالسىز تۇس بولىپ وتىر.

ءبىز ءوز تاريحىمىز بەن كوپۇلتتى جانە كوپكونفەسسيالى قازاقستان حالقىنىڭ جادىندا باسقا مەملەكەتتەر مەن حالىقتاردىڭ جاۋلاپ الۋشىلارى مەن تيراندارىن، ءدىني اپوستولدارىن ەمەس، قازاق حالقىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كۇرەسىن ءتۇسىنىپ، قولداعان، قۋدالاۋ مەن قۋعىن-سۇرگىننىڭ اۋىر كەزەڭىندە بىزگە كومەك قولىن سوزعان ۇلى دەموكراتتارى مەن گۋمانيستەرىن ماڭگى ەستە قالدىرۋعا ءتيىسپىز. مىسالى، رەسەيدىڭ پروگرەسشىل جانە دەموكراتيالىق كۇشتەرى مەن ادامدارى ءاردايىم ءوز ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن قازاقتاردىڭ جاعىندا بولدى. ولار بيلىككە كەلگەن كەزدە قازاقستان ءوز ازاتتىعىن الدى.

ورىس حالقىنىڭ كورنەكتى ۇلى گريگوري پوتانين (رەسەيدىڭ قۇرىلتاي جينالىسىنا «الاش» پارتياسىنىڭ اتىنان سايلانعان دەپۋتات), تيموفەي سيدەلنيكوۆ (مەملەكەتتىك دۋمانىڭ مۇشەسى), ورەست شكاپسكي (ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ كوميسسارى), سەرگەي شۆەتسوۆ (پەتەربۋرگتىك پروفەسسور-ەتنوگراف) جانە باسقا دا كوپتەگەن ادامدار «الاش» ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ يدەيالارىن قولداپ، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەتتىك اۆتونومياسىن جاقتاپ ارەكەت ەتتى، قازاقتاردىڭ مۇددەسى مەن ءوز جەرلەرىن ساقتاپ قالۋىن قورعادى.

تاريحي قۇجاتتار قازاقستاننىڭ ازاتتىعى، تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعى جولىندا كۇرەسكەندەر اراسىندا، مىسالى، ورىس ۇلتىنىڭ عانا ەمەس، ۋكراين، قاراقالپاق، وزبەك، قىرعىز، بالقار ۇلتى مەن باسقا دا ۇلتتاردىڭ وكىلدەرى از بولماعانىن كورسەتەدى، ولار قازاقستاننىڭ مۇددەسى، ءبىزدىڭ ورتاق وتانىمىز ءۇشىن قولىنا قارۋ الىپ تا، ساياسي جانە يدەولوگيالىق مايداندا دا كۇرەسكەن. بۇعان جۇزدەگەن جانە مىڭداعان مىسال كەلتىرۋگە بولادى. قازاقستاندا وسى ادامداردىڭ ەرلىگىن قايتا جاڭعىرتىپ، ەسىمدەرىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ اسا ماڭىزدى ءارى قاجەتتى ءىس. بۇل قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازارباەۆتىڭ ء«بىز – ءبىر وتباسىمىز جانە ءبىزدىڭ ءبىر عانا وتانىمىز بار. ارقايسىمىزدىڭ تاعدىرىمىز – قازاقستان تاعدىرىندا» دەگەن سوزدەرىن تاعى دا ءبىر رەت ايعاقتاي تۇسەدى.

ماسەلەن، قازاقتاردىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى وتان سوعىسىندا قىرعىزداردان، قاراقالپاقتاردان، وزبەكتەر مەن باشقۇرتتاردان قۇرالعان جاساقتار از بولماعان. پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى كەنەسارى حان باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسكە ورىستار، پولياكتار، بەلورۋستار، وزبەكتەر، تاتارلار، قىرعىزدار، قاراقالپاقتار بەلسەنە قاتىسقان. ءارى ولاردىڭ كوبىسى قايتا شاڭىراق كوتەرگەن قازاق حاندىعىندا ءجۇزباسى، حاتشى، اديۋتانت جانە ۆەدومستۆو باسشىسى رەتىندە باسشى جانە جاۋاپتى لاۋازىمدار اتقارعان. 1916 جىلعى حالىق كوتەرىلىسى كەزىندە اقمولاداعى كوتەرىلىس ورتالىعى باسشىلارىنىڭ ءبىرى ۋكراين افاناسي لاتۋتا بولدى. ونىڭ قول استىندا 30 مىڭعا جۋىق كوتەرىلىسشى بولدى. ايتپاقشى، ول قىسقا ۋاقىت ىشىندە قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ العان.

نە بولماسا، اتا-بابالارىمىزدىڭ پاتشا بيلىگىنىڭ وتارشىل ساياساتىنا قارسى كۇرەسىن قازاق حالقىنىڭ ءوز ازاتتىعى مەن قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى ءۇشىن ۇلت-ازاتتىق كۇرەسى رەتىندە تانۋدى تابان تىرەپ قورعاعان اكادەميك اننا پانكراتوۆانىڭ يدەولوگيالىق مايداندا كورسەتكەن ينتەرناتسيونالدىق ەرلىگىن قالايشا ۇمىتۋعا جانە ەستە قالدىرماۋعا بولادى، كەيبىر ماڭگۇرت قازاق عالىمدار قارسى شىقسا دا، ول ەڭ كورنەكتى قازاق تاريحشىسى ەرمۇحان بەكماحانوۆتى تۇرمەدەن بوساتۋعا تىكەلەي اتسالىستى. مۇنداي فاكتىلەر، قايتالاپ ايتايىق، مىڭداپ سانالادى، بىراق ونى كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى.

ءتىپتى، ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا جانە ءبىزدىڭ قاتىسۋىمىزبەن وتكەن ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى جىلدارىندا ورىس ءتىلدى قازاقستاندىق باۋىرلارىمىز تانىتقان شىنايى پاتريوتيزم ۇلگىسى دە از بولمادى. قازاق حالقىنىڭ قوناقجايلىلىعى مەن ينتەرناتسيوناليزمىنە ءتانتى بولعان ولار قازاق حالقىن قۇرمەتتەپ، ونىڭ ەل ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ساياسي جانە يدەولوگيالىق كۇرەسىن جان-جاقتى قولداپ وتىردى.

مىسالى، بۇل رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيانى دايىنداۋ جانە قابىلداۋ (1990 جىلعى 25 قازان), «قر مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭدى تالقىلاۋ جانە قابىلداۋ (1991 جىلعى 16 جەلتوقسان), تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كونستيتۋتسياسىن تالقىلاۋ جانە قابىلداۋ (1993 جىلعى 24 قاڭتار) كەزىندە قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى دەپۋتاتتارىنىڭ ارەكەتتەرىنەن انىق بايقالدى. دەپۋتاتتار زينايدا فەدوتوۆا، الەكساندر كنياگينين جانە بىرقاتار باسقا دا ادامدار وزدەرىن قازاقستاننىڭ شىنايى پاتريوتتارى رەتىندە كورسەتتى.

بۇرىنعى وتارشىل-توتاليتارلىق رەجيمدەردىڭ ماقساتتى تۇردە جۇرگىزگەن مەملەكەتتىك ساياساتى مەن قاساقانا بۇرمالاپ باعالاۋى، ناسيحاتتاۋى سالدارىنان ءبىز ولاردىڭ ەرلىگى مەن ءپاتريوتيزمى تۋرالى ءبىلۋ، حالقىمىزدىڭ مۇددەسى مەن قۇقىعىن ءۇشىن كۇرەسكەن، ەرلىك جاساپ، جەكە باسىن قۇرباندىققا تىگىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاقىنداتقان، ۇلان-بايتاق اۋماعىمىزدى قورعاپ قالعان، ناعىز ءارى شىنايى قاھارمان-باتىرلارىمىزدى ماقتان تۇتۋ قۇقىعىنان ايىرىلدىق.

وسىنداي اۋقىمدى، قاجەتتى ءارى قايىرىمدى جۇمىسقا بارلىق دەڭگەيدەگى وكىلدى جانە اتقارۋشى ورگاندار عانا ەمەس، قوعامدىق ۇيىمدار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، بيزنەس وكىلدەرى دە قاتىسىپ، اتسالىسۋعا ءتيىس. ءبىز وسى ءبىر اسا ماڭىزدى پروبلەماعا بەت بۇرىپ، ويلانىپ-تولعانىپ، وزىمىزگە-ءوزىمىز: قازاق حالقىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن عاسىرلار بويى كىم كۇرەستى؟ مەندەلەەۆ كەستەسىندەگى بارلىق ەلەمەنتتەر تابىلاتىن ءبىزدىڭ ۇلان-بايتاق ءارى اسا باي جەرىمىزدى كىم قورعاپ، ساقتاپ قالدى؟ ءبىزدىڭ رۋحاني تانىمىمىز بەن مەملەكەتتىگىمىزدىڭ، مادەنيەتىمىز بەن ءتىلىمىزدىڭ تەوريالىق نەگىزدەرىن كىم قورعاپ قالدى؟ وتانىمىزدىڭ مۇددەسى ءۇشىن كىم قولىنا قارۋ الىپ سوعىس شايقاستارىندا نەمەسە ساياسي، عىلىمي نەمەسە يدەولوگيالىق مايداندار مەن ايقاستاردا ناقتىلى تۇردە شايقاستى، كىم بىزدەن تارتىپ الىنعان جەرلەردى كەرى قايتارىپ الدى؟ كىم ءوز ونەگەسىمەن ۇلت رۋحىن قايتا تۇلەتىپ، ساقتاپ قالا الدى؟ ءبىز كۇنىەرتەڭ ءوزىمىزدىڭ ورنىمىزدى باساتىن بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىزدى كىمنىڭ، قانداي تۇلعالاردىڭ (ەگەر قازاقستاننىڭ ازاتتىعى، تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعى ءۇشىن كۇرەسكەن كۇرەسكەرلەردىڭ بولماسا) ەرلىكتەرىنىڭ ونەگەسىندە تاربيەلەي الامىز؟ ءبىز بۇگىنگى كۇنى ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز تۋعان مەملەكەتىمىزدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىز، باعا جەتپەس بايلىعى بار كەڭ-بايتاق اۋماققا يە ەكەنىمىز، ءبىزدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى كوپتەگەن حالىقارالىق بەدەلدى ۇيىمداردىڭ تولىق قۇقىقتى مۇشەسى بولىپ قانا قويماي، الەمدە تانىمال، لايىقتى قۇرمەتكە يە مەملەكەت دەپ ماقتاناتىنىمىز ءۇشىن كىمگە كوبىرەك مىندەتتىمىز؟ – دەگەن سۇراقتار قويىپ، ولارعا جاۋاپ تابۋعا ءتيىسپىز.

ءبىز وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز جانە دەموكراتيالىق مەملەكەت رەتىندە دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا، قوعامنىڭ رۋحاني-يماندىلىق بىرلىگىنىڭ باستى نەگىزدەرىنىڭ ءبىرى، ماڭىزدى قۇندىلىعى رەتىندە قازاقستاندىقتاردىڭ بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاقتارىن پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ جۇيەسىن جاساپ شىعارامىز، ازاماتتارىمىزدىڭ بويىندا جوعارى پاتريوتتىق سانا-سەزىم قالىپتاستىرامىز.

اتالعان ماسەلەلەردى ۇزاق ۋاقىت بويى زەردەلەۋ، شەت ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن، وسى پروبلەمامەن اينالىسىپ كەلە جاتقان باسقا دا عالىمدارىمىزدىڭ، قۇقىق قورعاۋشىلارىمىز بەن ماماندارىمىزدىڭ ۇسىنىستارىن تالداۋ ءبىزدى قازاقستاننىڭ قازىرگى ناقتى جاعدايىندا قوعام مەن جەكەلەگەن ازاماتتارىمىزدىڭ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن قوردالانعان پروبلەمالاردى دايىنداۋ مەن دايەكتى تۇردە شەشۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءتاسىلى قوعامدىق قور قۇرۋ بولىپ تابىلادى دەگەن تۇجىرىمعا الىپ كەلدى. بۇل قور باستاپقى كەزدە ۇيىمداستىرۋ-ىزدەستىرۋ، اقپارات-ناسيحات جانە باسقا دا قاجەتتى جۇمىستى ءوز كۇشىمەن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزۋگە كىرىسەر ەدى. ال مەملەكەت باسشىلارى مەن قوعام بۇل تاقىرىپتىڭ قاجەتتىلىگى مەن ماڭىزدىلىعىن جەتە ۇعىنىپ-سەزىنگەن كەزدە اتالعان پروبلەمالاردى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە شەشەتىن ءسات تە جەتەدى دەپ سەنەمىز. ءوز وتانىن قورعاۋشىلاردى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قالايشا لايىقتى تۇردە باعالاۋ قاجەت ەكەندىگىن ءبىلۋ ءۇشىن رەسەيدەن – رەسەيلىك جۇرتشىلىق پەن بيلىكتەن ۇلگى الۋ كەرەك.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا قاجەت بولىپ وتىرعان، كوممەرتسيالىق ەمەس قوعامدىق ۇيىم «قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەستە زارداپ شەككەن ادامداردى اقتاۋ جانە ماڭگى ەستە قالدىرۋ جونىندەگى «قاھارماندار» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قورى» (بۇدان ءارى – قور) دەگەن اتپەن قۇرىلدى. قوردىڭ اتى تۋرالى ۇسىنىلعان ونداعان نۇسقا مەن ۇسىنىستان ءبىز تۇجىرىمدامادا باياندالعان ۋاجدەرگە سۇيەنە وتىرىپ، «قاھارماندار» دەگەن ماعىناسى كەڭ، ناقتى ءارى كيەلى ۇعىمعا توقتالدىق.

قوردىڭ نەگىزگى قىزمەت نىساناسى جانە ماقساتتارى:

- ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەستە زارداپ شەككەن ادامداردىڭ ەسىمى مەن ەرلىكتەرىن ءبىلۋ كوكجيەگىن كەڭەيتە تۇسەتىن تاربيەلەۋشى، ءبىلىم بەرۋشى-وقىتۋشى باعدارلامالاردى ازىرلەۋ مەن ىسكە اسىرۋدا مەملەكەتتىك ورگاندارمەن، عىلىمي مەكەمەلەرمەن، ساياسي پارتيالارمەن جانە باسقا دا قوعامدىق ۇيىمدارمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساسۋ;

- قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەس بارىسىندا زارداپ شەككەن ادامداردىڭ ءارتۇرلى (ساياسي، اسكەري،  قىزمەتتىك، يدەولوگيالىق، شىعارماشىلىق، عىلىمي، مادەني سالالار مەن باسقا دا سالالارداعى) ساناتتارىنىڭ عىلىمي تۇجىرىمدامالارىن ازىرلەۋ;

- قازاقستاننىڭ مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسكەندەردىڭ بۇرىن بەلگىلى بولماعان نەمەسە باعالانباعان ەرلىكتەرىنە وبەكتيۆتى باعا بەرۋ بويىنشا ىزدەستىرۋ، تالداۋ، ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدە ازاماتتارعا، زاڭدى تۇلعالارعا، عىلىمي مەكەمەلەرگە، قوعامدىق جانە مەملەكەتتىك ۇيىمدارعا قولداۋ جانە كومەك كورسەتۋ، وسى كۇرەسكەرلەردىڭ ارداقتى اتىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە ەرلىك ىستەرىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ;

- ورتالىقتا، سونداي-اق وڭىرلەردە قازاقستاننىڭ ازاتتىعى، تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعى ءۇشىن كۇرەستە زارداپ شەككەن ادامداردى اقتاۋعا ارنالعان عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيالارعا، دوڭگەلەك ۇستەلدەرگە، ءباسپاسوز كونفەرەنتسيالارىنا باستاما جاساۋ، وسى شارالارعا قاتىسۋ جانە ولاردى وتكىزۋ;

- قوردىڭ ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن زەرتتەۋ باعىتتارى جانە فاكتىلەر بويىنشا توپتار قۇرىپ، ولاردى عىلىمي-ىزدەستىرۋ ءىسساپارلارىنا جىبەرۋ;  

- ءاربىر پاتريوتتىڭ بۇرىن ساياسي جانە يدەولوگيالىق ۋاجدەر بويىنشا تىيىم سالىنعان ەرلىگىن انىقتاۋ جانە وعان ادىلەتتى باعا بەرۋ ماقساتىندا قوردىڭ ىزدەستىرۋ، تالداۋ جانە ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىن، ەڭ الدىمەن، قوعامنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن جانە قازاقستاننىڭ وڭىرلەرىندەگى (اۋداندارىنداعى، كەنتتەرى مەن اۋىلدارىنداعى) ازاماتتاردىڭ، زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتاۋ;

- قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەستە زارداپ شەككەن قۇربانداردىڭ بارلىق ساناتتارىن اقتاۋ جانە ولاردىڭ ەسىمى مەن ەرلىكتەرىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ جونىندە زاڭنامالىق، نورماتيۆتىك جانە جەكە-دارا اكتىلەر ازىرلەۋ مەن قابىلداۋدا، سونداي-اق اتقارۋشى جانە وكىلدى بيلىك ورگاندارىنىڭ، سوتتاردىڭ، پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ وسىنداي شەشىمدەر قابىلداۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭنامالىق اكتىلەر قابىلداۋدا زاڭ شىعارۋ باستاماسى جانە قۇقىقتىق باستاما سۋبەكتىلەرىنە كومەك كورسەتۋ;

- ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدىڭ وتىنىشتەرىن حالىقارالىق قۇقىق پەن حالىقارالىق كەلىسىمدەردىڭ نورمالارىن ساقتاي وتىرىپ قاراۋ جانە ولاردىڭ اتا-بابالارىن ۇلتتىق، تاپتىق جانە ءدىني سەبەپتەر بويىنشا قۋدالاۋعا، قۋعىن-سۇرگىنگە سالۋعا جانە قازاقستان اۋماعىنان قۋعا بايلانىستى ماسەلەلەر بويىنشا قولدان كەلەر كومەك كورسەتۋ;

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىن تاۋەلسىز جانە دەموكراتيالىق مەملەكەت رەتىندە دامىتۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ كوپۇلتتى قوعامىمىزدىڭ اسا ماڭىزدى قۇندىلىعى، ونى بىرىكتىرەتىن باستى نەگىزدەردىڭ ءبىرى رەتىندە قازاقستاندىقتاردى ءبىرتۇتاس پاتريوتتىق تاربيەلەۋ جۇيەسىن دامىتۋ مەن جەتىلدىرۋگە قاتىسۋ، ازاماتتارىمىزدىڭ بويىندا جوعارى پاتريوتتىق سانا-سەزىم مەن تاعدىرلاردىڭ ورتاقتىعى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ;

- ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ قازىرگى جانە بولاشاق ۇرپاعىن قازاقستاننىڭ ءارتۇرلى ۇلتتان شىققان پاتريوتتارىنىڭ تاعدىرى مەن ەرلىكتەرىنىڭ ناقتى ونەگەسى نەگىزىندە، وتاندى كىرشىكسىز ءسۇيۋ مەن وعان قىزمەت ەتۋ تۇرعىسىنان پاتريوتتىق تاربيەلەۋگە جاردەمدەسۋ;

- قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەستە پاتريوتتار جاساعان ەرلىكتەردى كلاسسيكالىق حالىقارالىق ستاندارتتار مەن عىلىمي جانە قوعامدىق وي-پىكىردىڭ وزىق جەتىستىكتەرى نەگىزىندە باعالاۋ ءۇشىن يمپەريالىق، تاپتىق دوگمالار مەن ستەرەوتيپتەردەن ارىلۋعا جانە قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ قازاقستاندىق ۇلتتىق عىلىمي ادىستەمەسى مەن ولشەمشارتتارىن، سونداي-اق ءبىرتۇتاس قاعيداتتارى مەن قۇندىلىقتارىن جاساۋعا جاردەمدەسۋ بولىپ تابىلادى (مۇنداي جۇمىستىڭ بارلىعى 21 باعىتى بار).

بۇل جۇمىستاردىڭ بارلىعى حالىقارالىق ستاندارتتار مەن نورمالار شەڭبەرىندە، باسقا حالىقتار وكىلدەرىنىڭ قادىر-قاسيەتى مەن قۇقىقتارىن قوزعاماي، قازاقستانداعى ساياسي جانە ۇلتارالىق كەلىسىمنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرمەي، وركەنيەتتى تۇردە جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. ءبىز وتارشىل جانە ديكتاتورلىق ساياسات قاراپايىم حالىقتىڭ پىكىرى ەسكەرىلمەي ازىرلەنىپ، ىسكە اسىرىلدى دەگەن پىكىردى نەگىزگە الامىز، سوندىقتان دا وسى حالىقتاردىڭ وكىلدەرى – قازاقستاندىقتار بۇرىنعى بيلىكتەردىڭ ءىس-ارەكەتى ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيدى.  

وسى قوردى مەن جانە ايگىلى تاريحشى-عالىم م. قويگەلديەۆ، سونداي-اق باسقا دا مۇددەلى ماماندار قۇردى. قوردىڭ قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى – بارشاعا بەلگىلى ءارى سىيلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى و. ابدىكارىموۆ. ءبىز وسى تاريحي جانە مەملەكەتتىك ماڭىزى بار، قوعامدىق پايدالى ءارى قايىرىمدى جۇمىستا حالىقتىڭ زيالىلىق دەڭگەيىن ايقىندايتىن جانە زيالى قاۋىمىن قۇرايتىن ءوزىمىزدىڭ بەلگىلى قوعام جانە ساياسات قايراتكەرلەرىنىڭ، عالىمدار مەن جازۋشىلاردىڭ كومەگىنە يەك ارتامىز. ءدال وسى ادامدار بۇرىن كوپشىلىككە بەلگىلى بولماعان جانە اتىن اتاۋعا تىيىم سالىنعان رۋحاني جانە زيالى تۇلعالاردىڭ، قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەسكەرلەردىڭ ۇلگى-ونەگەلەرىن تانىتۋعا ءتيىس.

بىزدە وسى پروبلەما بويىنشا وڭىرلىك بيلىكپەن جانە ەليتامەن (جۇرتشىلىقپەن) سىندارلى تۇردە ءوزارا ءىس-قيمىل جاساسۋ تاجىريبەسى بار. ماسەلەن، 2010 جىلى م. قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (قىزىلجار قالاسى) بازاسىندا وبلىس اكىمدىگىنىڭ، «جەتى جارعى جانە قوجابەرگەن جىراۋ» قوعامىنىڭ، باسقا دا ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ، سونداي-اق جەرگىلىكتى زەرتتەۋشىلەردى، عالىمدار مەن ولكەتانۋشىلاردى بەلسەندى تۇردە تارتا وتىرىپ، «سولتۇستىك قازاقستان: ءوڭىردىڭ تاريحى، تۇلعالاردىڭ تاعدىرلارى» دەگەن تاقىرىپتا ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعى جولىنداعى كۇرەس تاريحىنا ارنالعان حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدىك.

كونفەرەنتسيانىڭ جۇمىسىنا كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرلەرى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى، ايگىلى وتاندىق جانە شەتەلدىك عالىمدار – قازاقستان مەن رەسەيدىڭ 13 جوعارى وقۋ ورنى مەن 14 ۇيىمىنان كەلگەن، 49 بايانداما جاساعان 48 زەرتتەۋشى، ونىڭ ىشىندە 2 اكادەميك، 18 عىلىم دوكتورى مەن 21 عىلىم كانديداتى قاتىستى.

عالىمدار مەن ولكەتانۋشى-زەرتتەۋشىلەردىڭ باياندامالارىندا قوعام ءۇشىن مۇلدەم جاڭا، بۇرىن بەلگىلى بولماعان فاكتىلەر مەن قۇبىلىستار كوپتەپ كەلتىرىلدى، ولكەنىڭ ناعىز پاتريوتتارىنىڭ، ونىڭ ىشىندە ءوز كەزىندە قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىندا كۇرەسكەن، سوڭىنان ونداعان مىڭ ادام ىلەسكەن كورنەكى رۋحاني جانە زيالى كۇرەسكەرلەردىڭ عىلىمنىڭ شۇعىلدانۋىنا تىيىم سالىنعان تاعدىرى مەن ەرلىگى بۇرىنعى دوگمالار مەن ستەرەوتيپتەرسىز، جاڭاشا جانە وبەكتيۆتى تۇردە جازىپ-كورسەتىلدى.

ءبىز مۇنداي فورۋمداردى ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىندە دە ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاعان ەدىك. بىراق، وكىنىشكە وراي، وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى سەبەپتەر بويىنشا بۇل جوسپاردى ىسكە اسىرا المادىق. ەندى ءبىز «قاھارماندار» قوعامدىق قورى قىزمەتىنىڭ اياسىندا، ونىڭ جۇمىس نىساندارىنىڭ ءبىرى رەتىندە، وسى پراكتيكانى جالعاستىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

ءبىز قوردىڭ ىزدەستىرۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ، ۇيىمداستىرۋ-دەمەۋشىلىك ەتۋ جۇمىسىنا استانا مەن الماتىنىڭ عالىمدارى مەن ماماندارىن بەلسەندى تۇردە تارتۋمەن قاتار، ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ ازاتتىعى، تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن پاتريوتتار تۇرعان جانە تۇرىپ جاتقان قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىندەگى قوعامدىق، عىلىمي، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا، ولكەتانۋشىلارعا، دەمەۋشىلەرگە، دەپۋتاتتار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە، سونداي-اق قازاقستان پاتريوتتارىنىڭ – ءبىزدىڭ ەلىمىز وتانىنا اينالعان ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ بەلسەندى تۇردە اتسالىسۋىنا ءۇمىت ارتامىز.

ء بىز وتانىمىزدىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى جولىندا كۇرەسكەن ناعىز پاتريوتتاردىڭ بارلىق ساناتتارىنىڭ ەرلىگى مەن ەسىمىن قايتا جاڭعىرتقاندا عانا وتانىمىزدىڭ بۇگىنگى جانە بولاشاق قورعاۋشىلارىن تاربيەلەيتىن، قاجەتتى مورالدىق-يماندىلىق ىرگەتاس (رەسۋرس) جاساي الاتىنىمىزعا كامىل سەنەمىز.

الدىمىزدا بۇرالاڭ-بۇلتارىسى كوپ، ماشاقاتى مول، اسا قيىن جول تۇر، ءبىزدى، اسىرەسە ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە ماتەريالدىق تۇرعىدان اۋقىمدى قيىندىقتار كۇتىپ تۇر. دەگەنمەن ءبىز قور قىزمەتىنىڭ نەگىزىن قۇرايتىن ىزگىلىك پەن پاتريوتتىق الەۋەت، يماندىلىق رەسۋرستارى، سونداي-اق قازىرگى قازاقستاندىق ۇرپاققا اتا-بابالارىمىز جولداعان قاسيەتتى ۇندەۋ مەن ارتقان ءۇمىت بۇل قيىندىقتاردى دا ەڭسەرىپ شىعاتىنىمىزعا كومەكتەسەدى دەپ سەنەمىز.

ءبىز ءوزىمىزدىڭ كوپۇلتتى حالقىمىز الدىندا وسى جولدان، بۇرىنعىسىنشا، تاباندى تۇردە، رياسىز، ادال نيەتپەن سوڭىنا دەيىن وتەمىز دەپ ۋادە ەتىپ، سەرت بەرەمىز.

بارلىق ۇسىنىستاردى، كەڭەستەر مەن ۇسىنىمداردى، سونداي-اق «قاھارماندار» قورى اينالىسا الاتىن فاكتىلەر مەن تۇلعالار تۋرالى وزدەرىڭىزگە ءمالىم مالىمەتتەردى ءبىزدىڭ kaharmani@mail.ru ەلەكتروندىق مەكەنجايىمىزعا جولداۋدى وتىنەمىز.

(سوڭى)

سابىر قاسىموۆ، قازاقستاننىڭ ازاتتىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەستە زارداپ شەككەن ادامداردى اقتاۋ جانە ماڭگى ەستە قالدىرۋ جونىندەگى «قاھارماندار» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى

Abai.kz