بيلىك تارماقتارىنىڭ وكىلەتتىلىگىن بولۋگە وراي كونستيتۋتسياعا كەزەكتى رەت وزگەرىستەر جاسالماق ەكەنى ءمالىم. بيلىك اتا زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر جوباسىن 26 قاڭتاردا جاريا ەتىپ، 26 اقپانعا دەيىن جالپىحالىقتىق تالقىلاۋعا شىعارعان. جوباداعى كونستيتۋتسيانىڭ 26 بابى الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى اراسىندا ۇلكەن قارسىلىققا تاپ بولىپ، جۇزدەگەن ادام «مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 26-بابىنا وزگەرتۋ ەنگىزۋىنە قارسىمىن!» دەپ ءوز پاراقشالارىنا جازىپ، ازاماتتىق كوزقاراستارىن ءبىلدىرىپ جاتىر. الەۋمەتتىك جەلىدەگى الەۋمەتتىڭ قارسىلىعى ەسكەرىلە مە، جوق پا ول جاعى ازىرگە بەلگىسىز.

ەسكە سالا كەتەيىك، كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر جوباسىندا 26 باپتاعى ازاماتتاردىڭ مەنشىك قۇقىنا بايلانىستى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى» دەپ ناقتى جازىلعان ءسوزدى «اركىم» دەگەن سوزبەن اۋىستىرۋ ۇسىنىلعان.

ءبىز ءوز تاراپىمىزدان 1 اقپان كۇنى بۇل ماسەلەدە «اتا زاڭعا ەنەتىن وزگەرىستەر: اركىم – ول كىم؟» دەگەن تاقىرىپتا ماتەريال جازىپ، تاۋەلسىز ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆتىڭ پىكىرىمەن بىرگە جاريا ەتكەنبىز. ال، 26 باپ توڭىرەگىندەگى الەۋمەتتىك جەلىدەگى قارسىلىق رەاكتسياسى ارادا ەكى كۇن وتكەننەن كەيىن باستالدى.

وسى رەتتە ەل ىشىندە قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جاتقان 26 باپقا قاتىستى زاڭگەر ابزال قۇسپاننىڭ پىكىرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

ابزال قۇسپان، زاڭگەر: 

- سوڭعى كەزدەگى مەنشىك قۇقىعى، جەر ماسەلەسىندە ۋشىققان تاقىرىپ بويىنشا شەتەل تاجىريبەسىن زەرتتەپ جاتىرمىن. ازىرگە تومەندە ايتىلاتىن ەلدەردىڭ كونستيتۋتسيالارىن  قاراپ شىقتىم. يسلانديا، ليحتەنشتەين، دانيا، پورتۋگاليا مەملەكەتتەرىندە شەتەل ازاماتتارى جانە ازاماتتىعى جوق ادامدار مەنشىك قۇقىعىنا يە بولا الاتىنى، الايدا ولاردىڭ قۇقىعى ارنايى زاڭدارمەن شەكتەلۋى مۇمكىن ەكەندىگى بەكىتىلگەن. ال، رۋمىنيا، ەستونيا، سلوۆاكيا، ليتۆا جانە ءبىر كەزدەگى كسرو قۇرامىندا بولعان ەلدەردىڭ باسىم بولىگى شەتەل ازاماتتارى جانە ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ ءوز ەلدەرىندە مەنشىك قۇقىعىنا يە بولا المايتىنىن كونستيتۋتسيامەن بەكىتىپ تاستاعان. سونىمەن قاتار، ەۆروپانىڭ بىرقاتار ەلدەرى شەتەل ازاماتتارى جانە ازاماتتىعى جوق ادامدار مەنشىك قۇقىعىنا يە بولا الاتىن مەنشىكتەر قاتارىنان جەردى الىپ تاستاعان. جەرگە بايلانىستى قىتاي بيلىگى بولسا جەكەمەنشىك قۇقىعىن ەنگىزبەي، تەك قانا مەملەكەتتىك مەنشىكتى قالدىرعان. بىراق، جەر يەلەنۋشىلەر تولىقتاي جەكە شارۋالار مەن شارۋا قوجالىقتارى بولىپ تابىلادى.  

كسرو ەلدەرى قاتارىندا رەسەي مەملەكەتى ءوز كونستيتۋتسياسىندا «اركىم مەنشىك قۇقىعىنا يە بولا الادى» دەپ كورسەتكەن. ءبىزدىڭ ەنگىزبەكشى بولىپ وتىرعان نۇسقامىز, ادەتتەگىدەي رەسەيدىڭ كونستيتۋتسياسىنان الىنعالى وتىر. الايدا، رەسەي مەن قازاقستاندى سالىستىرۋعا مۇلدەم كەلمەيدى. رەسەي شىن مانىندە كوپۇلتتى، فەدەراتيۆتىك قۇرىلىمداعى مەملەكەت. ال، قازاقستان بولسا، ۋنيتارلى مەملەكەت. رەسەي دۇنيەجۇزىندەگى كەز-كەلگەن ەلگە قارسىلىق كورسەتە الاتىن، ارمياسى كۇشتى، اسكەري قۋاتتى، يمپەريالىق امبيتسياسى بار ەل.  قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن باياندى ەتۋ جولىندا اتقارىلار شارۋا ءالى كوپ. مەنىڭ زاڭگەر رەتىندەگى پىكىرىم، بىزگە مەنشىك قۇقىعى، ونىڭ ىشىندە جەرگە بايلانىستى قولايلى ساياسات، ول - قىتاي ۇستانعان ساياسات! 

رەداكتسيادان: قر كونستيتۋتسياسى 1995 جىلى 30 تامىزدا حالىقتىق رەفەرەندۋمدا قابىلداندى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن كونستيتۋتسيانىڭ 98 بابىنىڭ 34-ءى پۋنكتى، 341 تارماقتىڭ 91-ءى پۋنكتى وزگەرتىلگەن. ەندى تاعى دا كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ ۇسىنىلىپ وتىر.

كونستيتۋتسيانىڭ تۇراقتىلىعى – مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى بولىپ ەسەپتەلەدى. ونىڭ ءجيى وزگەرىسكە ۇشىراۋى مەملەكەتتىڭ قۇقىقتىق قۇرىلىمىنا اسەر ەتەدى.

نۇرا ماتاي

Abai.kz