*  *  *

كەشكىلىك،
اسپان جيەگىندە
جالعىز قالاتىن
ەسەكقىرعانداي
الاتاۋعا
بۇرىنداي توبەلەرىنەن
كوز سالىپ،
داڭقا الجىپ،
جانارى سولعان قارت جازۋشىداي
قايداعى ءبىر ەستەلىكتەر ايتىپ…
جەلتوقساننىڭ باسىندا
قىستاۋ ۇيشىكتەن شىققان
كوتەرەم توقتىلارداي
وڭ مەن سولى اۋىسقان
كوپ “اقىن” باسقوستىق.

باياعىاڭگىمەلەر…
بىلتەلى شام ساۋلەسىنەن
ەلەس بەرىپ،
ەلىنە وكپەلى كەيبىر “ەستى”
قاپتاۋىن قوپارىپ،
قاس جاۋىن قيراتىپ كەلگەندەي،
تالدىدان بارعان مەنىڭ الدىمدا
پاي-پاي، شىركىن!..
قۇرت-قابىنىڭ اۋىزىن سوگىپ،
اعىتىلا، اقتارىلىپ،
اتاسىنا قاۋىشقان كەزبەدەي،
ايلى تۇندە، ادەمى-اق ءبوستى –
اڭسارىم سول بولعانداي!..
ءاي، ولەرىن ۇمىتقان،
اقجۇرەك اقىندار-اي!..

*  *  *

مەن ۋاقىتتان وزاردا
نە بولار ەكەن
مىنا ءبىزدىڭ جۇپىنى اۋلادا؟!.

ادام سىيماي…
كولىك دەگەنىڭ،
كوك تۋلى پرەزيدەنتتىڭ
قورعاۋشىسىنداي قاۋمالاپ…
قالىڭ ەلىم توپىرلاپ…
مەن دەگەنىڭ ءبىر «سوپى»
قايقايا ۇشىپ بارا جاتپايىن!..

مەن كەتەردە،
نە بولار ەكەن
مىنا ءبىزدىڭ اۋلادا؟!.

كورگەن دە، كورمەگەن دە،
الىس، جاقىننان كۇيمەلەپ…
زەرەدەي كورىس ايتقان
سەنىڭ الدىڭا ۇيمەلەپ…
اكەسىمەن قوشتاسقان
شىق جانارلى ۇلدارىما
كوڭىل ايتا كيمەلەپ!…

مەن قايتقان كۇنى
نە بولار ەكەن
مىنا ءبىزدىڭ اۋلادا؟!.

مەن عوي سوندا،
مەزگىلسىز اقىلىم تاسىپ…
باياعى ادەتىمە باسىپ،
قايعىلى سەنىڭ الدىڭدا
كۇلىپ جىبەرمەسەم بولعانى!..

مەن كەتەتىن كۇنى،
نە بولار ەكەن
مىنا ءبىزدىڭ جامان اۋلادا؟!.

ۋاقىت

ءبىز ەككەن اقتەرەككە
ۇشقارعا ۇياسىن سالىپتى –
ءۇش وتاۋىمىز سياقتى!..

قاراتالدىڭ جۋسانىنا بوگىپ،
بىزدە ءبىراز جەرگە بارىپتىق!..

قاپالدىڭ قارى قالىڭداپ،
سارشاعاننىڭ مۇزى كەتپەيتىن
بولىپتى!..
مەن ساعان جاقىنداپ،
سەن ماعان ەنىپ،
ەكەۋىمىز ءبىر ادامداي تولىپتىق!

شايىڭدى قۇي،
كەمپىرىم!..
سارىمايىڭمەن ساپىرىپ،
تەرىمدى ءسۇرتىپ،
ءوزىم عانا بىلەتىن
سول ءبىر گۇلدى
ساعان ارناپ بەرەيىن!..

باتار كۇندە
ۋاقىتپەن تالاسىپ،
كوكجيەكككە جاقىنداپ بارادى!..
اسىقپا،
نەمەرەلەرىڭنىڭ
ورتاسىندا وينا،
سىرماعىڭدى كوپ سىرما،
كوزىڭ تالار
بەيۋاقتا!..

سونان شالىڭ كەلگەندە،
ەكەۋىمىز جۇپتاسىپ،
بۇرىنعىلار جولىمەن
قوڭىرعا قايتا ءبىر
بارارمىز!..
قوڭىرقازدىڭ
قاڭقىلىن،
سارالقازدىڭ
ساڭقىلىن
ەستىپ،
باياعىداي تاعى ءبىر كوڭىلدەنىپ
قايتارمىز!..

*  *  *

كۇزدە قوڭىر بەلدەن
ەل ەتەككە تۇسكەن تۇستا
جۇرتتا قالعان اقساق قوڭىر قوزىنىڭ
ماڭىراعانىن ەستىپ،
مەن ولەڭ جازعان بولۋىم مۇمكىن.

كوكتەمدە قارا ءۇيدىڭ ىرگەسى ءتۇرىلىپ،
قارا جەل اڭىراعان تۇستا
وشاق باسىندا وتىرعان
جەتىم قارا قىزدى كورىپ،
مەن ولەڭ جازعان بولۋىم مۇمكىن.

جازدا سارى شىركەي قاۋمالاپ،
سارى ۇلدىڭ بەتىن
ارلى-بەرلى تالاعان تۇستا
قاۋقارسىز ساۋساقتارىن ايالاپ،
مەن ولەڭ جازعان بولۋىم مۇمكىن.

سارى ىنگەن بوتاسىنان جەرىپ،
سارى دالاسىنا قاراي بوسقان تۇستا
قالىڭ ەل – قازاعىمدى ويلاپ،
مەن ولەڭ جازعان بولۋىم مۇمكىن.

قىرقادان ەكى سىڭار قارلىعاش
قايشىلاسا قارسى ۇشقان تۇستا
تاعدىرى توعىسار ما، دەپ قايمىعىپ،
مەن ولەڭ جازعان بولۋىم مۇمكىن.

كەشىرىڭدەر…

مەن كورگەن اي،
جۇلدىز،
اسپان – كوكالا
كەشىرىڭدەر، مەنى؟

مەن جۇلعان ءشوپ،
لاقتىرعان تاس،
ۇزگەن توشالا
كەشىرىڭدەر، مەنى؟

مەن ەركەلەگەن انا،
ويناعان بالا،
مىنگەن تاي-قۇلىن،
قوزى،..
جۇگىرتكەن تازى،
ۇشقانقۇس
كەشىرىڭدەر، مەنى؟

مەن جارعان
جۇمىرتقا،
جورعالاعان قۇمىرسقا،
تاۋ، قىرات،
كولبەگەن دالا،
ىشكەن بۇلاق،
اۋناعان قۇراق
كەشىرىڭدەر، مەنى؟

بارار جەر –
باسقان توپىراق،
مالتاعان قۇرت،
سەكىرگەن لاق،
وقىلعان كىتاپ،
ايتىلعان دۇعا،
اقىلدى ادامزات،
دۇنيە-عۇمىر
كەشىرىڭدەر، مەنى؟!.

*  *  *

كۇمىس جۋساننىڭ ءيسى اڭقىپ،
كوكشىل ساعىم مۇلگيدى.
سامايىمدى سامال تاراپ،
جارتاستان ەستىپ كۇلكىڭدى!..

سارى جايلاۋدىڭ سوڭعى كۇنى،
ات اعاشتى اينالا ۇشقان
ءساندى سارالا تورعايمەن بىرگە،
ۋاقىتتىڭ كۇمىس قوڭىراۋىنا ۇقساپ،
سىڭعىرلاتتىم ءبىر كۇيدى!..

جايلاۋدىڭ سول سوڭعى كۇنى
سەنىڭ كۇلكىڭ شوق قاراعايدان ەستىلىپ…
سولعان ءتۇرلى جاپىراقتار
شىت كويلەگىڭنىڭ بەدەرىندەي كورىنىپ…
كوكالا مارقا جۇلعان كوك گۇلدىڭ ساباعىن
كوڭىلدە قالارداي سونشا ءبىر ايادىم!..

*  *  *

تۇمان ەتەك سۇرى بۇلت
قاراتال بويىن تۇمشالاپ
توڭىرەك ۋاقسىز جاڭبىرعا
مالتىعىپ،
بۇلت ءۇستى:
كوك اسپان
كوك تۋدى جەلبىرەتىپ،
جەر استى:
ىنتىعىپ،
الدە كىمدەر تاۋەلسىزدىك
تويلاپ جاتقانداي
اۋىق-اۋىق
كونە قاندى قوڭىر ساۋلىق
تارلاۋ جۇلا ماڭىراپ،
بۇرالقى سارى كاندەندى
قاندى شۋىنا قىزىقتىرىپ
اق ماڭداي قىزىل تۇساق
ەگىز تۋدى…

*  *  *

ەسكى،
تىم ەسكى
جانە ۋاقىتتان جاڭىلعان
تاڭى ۋاقىتىندا اتپايتىن،
كۇنى ۋاقىتىندا باتپايتىن
مىنا ءبىر ەلدىڭ
ادامدارى نەتكەن قايعىلى
يتتەرى نەتكەن كوڭىلدى؟!.

قۇيىسقانعا ىلىنگەن قۇمالاقتاي
قۋ باقاندا قۋارعان
كونە مىس قوڭىراۋ:
“الىپتار تۋاتىن ەل
وسىنداي بولادى!” – دەگەندەي
قوڭىر جەلدىڭ ىرعاعىمەن
قوقاڭ-قوقاڭ ەتەدى!

پۋشكين

پۋشكين دەگەن
اقىن بولعان، دەيدى
مەنەن بۇرىن –
قىلىش، كارتا، قاتىنقۇمار –
گراف!..
جازعاندارى –
كەدىر-بۇدىر،
مىڭ پاراق!..
سايقال، سودىر…
پۋشكين دەگەن
اقىن بولعان، دەيدى!..

دۋەلدىڭ – “پاتشاسى”
اقپاتشا حاتشىسى –
پۋشكين دەگەن اقىن
ولگەن، دەيدى
ورالعا دەيىن كەلگەن،
دەيدى!..

ولەڭى جوق،
تاتىرلىق،
ءسوزى دە جوق
الارلىق!
پۋشكين دەگەن ءبىر اقىن
بولىپ كەتكەن دەيدى…
اباي اتام
قينالىپ،
قاتىنىنا جازعان حاتىن
ازەر اۋدارعان
دەيدى!..

تۇگەل جۇرت ونى –
پۋشكين دەيدى!

………………………………

 دەرەك كوزى: http://jetysunews.kz

اۆتور تۋرالى انىقتاما

جۇكەل قامايۇلى،

1958 جىلى 20 مامىردا مونعوليانىڭ قوبدا ايماعىنىڭ بۇلعىن سۇمىنىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1987 جىلى مونعوليا جازۋشىلار وداعىنىڭ جانىنداعى جوعارى ادەبيەت كافەدراسىنىڭ پوەزيا ءبولىمىن، 1995 جىلى دانيا-مونعوليا حالىقارالىق جۋرناليستيكا كۋرسىن اياقتاعان.1979-1984 جىلدارى مونعوليا جاستار وداعىنىڭ مادەنيەت-وقۋ ورتالىعىندا، 1987— 1990 جىلدارى مونعوليا ورتالىق راديوسىنىڭ رەداكتسياسىندا ارنايى ءتىلشى، رەداكتور، «رۋح» ۇنپاراعىنىڭ باس رەداكتورى، 1990—1991 جىلدارى «الەم» گازەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى، قازاق تىلىندەگى «شاراپات» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، 1995 — 2000 جىلدارى «قازاق ەلى»، «انا ءتىلى» اپتالىقتارى مەن «قازاقستان تاريحى»، «يسلام الەمى» جۋرنالدارىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، 2004 جىلدان «الاتاۋ» اپتالىعىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ەتكەن. ءباسپاسوز بەتىندە العاش رەت 1979 جىلى كورىنگەن. 80-جىلداردان باستاپ مونعول تىلىندە جازاتىن اقىن، اۋدارماشى رەتىندە تانىلادى. شىعارمالارىن مونعول، قازاق تىلدەرىندە جازادى. جەكەلەگەن تۋىندىلارى ورىس تىلىنە اۋدارىلعان. كوپتەگەن قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىن مونعول تىلىنە اۋدارعان. مونعوليانىڭ ەركىن جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. اباي قۇنانبايۇلىنىڭ تولىق شىعارمالارىن مونعول تىلىنە كوركەم اۋدارعانى ءۇشىن تۇرىك تىلدەس حالىقتار ءىى پوەزيا فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى بولعان. «شۋاقتى سەزىم» (1986), «جىلۋ، ساۋلە» (1987), «توپىراق-توزاڭ» (1989), «اقتىق ءسوز» (1992) ۇجىمدىق جيناقتارىنا ولەڭدەرى ەنگەن. قۇران سۇرەلەرىن، ابايدىڭ قارا سوزدەرى مەن ولەڭدەرىن، سەيىتحان ابىلقاسىمۇلىنىڭ «قارا بوران» رومانىن، م.ەگەۋحاننىڭ «ارۋ ارمانى» جيناعىن، ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ جىرلارىن، مۇحتار ماعاۋيننىڭ «شىڭعىس حاننىڭ شاراپاتى» شىعارماسىن، جامبىل جاباەۆ، اقىت ءۇلىمجىۇلى، ماعجان جۇماباەۆ، مۇقاعالي ماقاتاەۆ، تولەگەن ايبەرگەنوۆ، جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ شىعارمالارىن مونعول تىلىنە اۋدارعان. ح.پەرلەنىڭ «كوشپەندىلەر تاريحىن كونە تاڭبالار ارقىلى زەرتتەۋ»، ا.اماردىڭ «موڭعولدىڭ قىسقا تاريحى»، ءلۇبساندانزاننىڭ «ەجەلگى حاندار نەگىزىن سالعان تورەلىك جوسىعى» («التان توۆچ» تاريحي كىتابىنىڭ اۋدارماسى مەن تۇسىنىكتەمەلەرىن) تۋىندىلارىن، ۋ.ۋيتمەن، ا.ماچادو، و.داشبالبار، ج.بولد-ەردەنە، مەند-ووەو، ا.چاكراۆورتي، ي.ءحيستىڭ شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋدارعان

(اقىن تۋرالى مالىمەتتەر kk.wikipedia.org سايتىنان ىقشامدالىپ الىندى.)