سوتتىڭ شەشىمىمەن جابىلعان ADAM bol جۋرنالىنىڭ توڭىرەگىندەگى ماسەلە ءالى دە تولاستار ەمەس. جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك قوعام وكىلدەرى تىيىم سالىنعان جۋرنالدى قولداۋ ءىسىن جالعاستىرۋدا. بۇل جاعدايعا بايلانىستى جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى گۇلجان ەرعاليەۆا سۇحبات بەرگەن ەدى.

- گۇلجان حاميتقىزى، جۋىردا قازاقستانداعى بىرقاتار تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ باس رەداكتورلارى ءسىزدى قولداپ ءباسپاسوز ماجىلىسىنە شىقتى. ولار ADAM bol عا قاتىستى سوتتى ەلدەگى تاۋەلسىز بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن جويۋ ساياساتىنىڭ كورسەتكىشى رەتىندە باعالادى. سونىمەن قاتار، ەلدەگى تاۋەلسىز باق - تى قورعاۋ ۇيىمىن قۇرۋ ۇسىنىسى ايتىلدى. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ بۇل باستاماسىنا قاتىستى ءسىز نە ويلايسىز؟

- مەنىڭ ويىمشا، جىل سايىن ءبىر تاۋەلسىز باق-تان ايرىلىپ، قىسىمدى باستارىنان وتكەرىپ جۇرگەن ارىپتەستەر مەن وقىرماندارىمىزدىڭ بۇل الاڭداۋشىلىعى ورىندى. جاعداي شىنىمەن ۋشىعىپ بارادى. ەگەر شىندىقتىڭ بەتىنە تۋرا قارايتىن بولساق، كوپ جىلدان بەرى ەلىمىزدە تاۋەلسىز باق جۇقپالى اۋرۋ سىندى جويىلدى - بيلىك ونى توتالدى جانە جۇيەلى تۇردە، زاڭدىلىققا ەش نازار اۋدارماستان اياۋسىز جانشىدى. بارلىعى دا مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى تۋرالى ۇمىتقانداي، ونىڭ ىشىندە، ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيامىزدا بەكىتىلگەن دەموكراتيالىق نورمالار تۋرالى كەپىلدىكتى، سونىمەن بىرگە ءسوز بوستاندىعىنا قۇقىق پەن تسەنزۋراعا تىيىم سالۋ تۋرالى تۇسىنىكتى جايىنا قالدىردى.

بۇل جاعداي تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ، ونىڭ وقىرماندارى مەن تانىمال ءارى تارتىمدى باق جاساي الاتىن مەديامەنەدجەرلەردى قۇرتۋدى كونۆەيەرگە قويعان بيلىك اراسىنداعى تارتىسقا اكەلدى.

وسىنداي كەزەڭدە ADAM bol-عا قارسى ۇيىمداستىرىلعان قۋدالاۋ شىدامنىڭ شەگى بولعانداي. قوعام مەن تاۋەلسىز ارىپتەستەر جۋرنالدىڭ جاعىنا شىعىپ، ونى قورعاۋ ناۋقانىن باستادى. قاشانعى شىداۋعا بولادى؟ تاۋەلسىز باق – قوعام قۇندىلىعى، كەرەك بولسا، مەملەكەتىمىزدىڭ كەلبەتى ەمەس پە؟! سوندىقتان، ول قۇندىلىقتىڭ جويىلۋى، تاپتالۋى بايقاۋسىز ءارى قارسىلىقسىز ءوتۋى مۇمكىن ەمەس. وسىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە ەلدە تاۋەلسىز باق قۇقىعىن قورعاۋ ۇيىمىن قۇرۋ تۋرالى وي پايدا بولدى. بۇل باستاما ۇلكەن قولداۋ تابادى دەگەن سەنىمدەمىن. سەبەبى، شىنايى اقپارات العىسى كەلەتىن قالىڭ وقىرماننىڭ ساياسي جانە زاڭدى قۇقىعىن قورعايتىن كۇش بولۋى كەرەك ەمەس پە؟ ياعني، كوپ جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان ەڭ الدىڭعى قاتارلى باق-قا قارسى اياۋسىز كۇرەس ەندى عانا سوعان سايكەس جاۋاپ الدى.

- تاۋەلسىز باق-تى جويۋ ەلدىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قالاي اسەر ەتپەك؟

- ارينە، تەرىس اسەر ەتەدى. بيلىكشىل باق-تىڭ تايىز ساياساتى وقىرماننىڭ بۇگىنگى تالاپتارىنا ساي كەلمەيدى. ازاماتتار كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە تىكەلەي قاتىسى بار الەمدىك جانە ەلدەگى اقپاراتتىڭ انىعىن، شىنايى باعاسىن بىلگىسى كەلەدى. قازىرگى زاماندا ادامدار ءتۇرلى ارانداتۋشىلىق پەن قاتەرلى ىقپالعا ءتۇسىپ كەتپەس ءۇشىن دۇرىس اقپاراتتانعان ءارى ساۋاتتى بولۋى شارت. مۇنداي سەنىم ساياساتىن (الداۋ ساياساتى ەمەس) ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە باق قالىپتاستىرا الادى. بىراق، ءبىزدىڭ ەلدە بارلىق باق-قا سەنىم جوق ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. حالىق كوبىنە ءبىراز جىلدان بەرى قانداي دا قيىندىقتارعا قاراماستان، شىندىقتى ايتۋدان تايماعان ساناۋلى تاۋەلسىز، وپپوزيتسيالىق باسىلىمدارعا سەنەدى. اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ باستى نەگىزى دە وسى – ەلدە حالىق سەنەتىن، ونىڭ سوزىنە قۇلاق اساتىن باق بولۋى ءتيىس. بىراق ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ساياساتى كەرىسىنشە، حالىق سەنىمىنە يە باق جوقتىڭ قاسى، ال شىندىقتى ايتۋعا تىرىساتىن ساناۋلى باسىلىمدار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن قۋدالانىپ كەلەدى.

- سوڭعى ۋاقىتتا ەڭ كوپ تالقىلانىپ جاتقان ماسەلە - كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى. ەگەر ءسىزدىڭ جۋرنال جارىق كورىپ تۇرعاندا بۇل ماسەلەنى قاي تۇرعىدان جازار ەدىڭىز؟

- ADAM bol-دىڭ 21 قاراشا كۇنى شىعۋى ءتيىس سانى ءدال وسى ماسەلەگە ارنالعان ەدى. سول جەردە بۇل سايلاۋدىڭ ناعىز سەبەپتەرى مەن سالدارى، ونىڭ وتۋىنە مۇددەلى ىشكى، سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى، پرەزيدەنتتىڭ مۇمكىن قارسىلاستارى مەن كلاندار اراسىنداعى ىشكى تارتىس تۋرالى زەرتتەۋلەرىمىزدى باستاعان ەدىك. سوڭعى ءۇش اي ىشىندە ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى بۇل ناۋقان جايلى انىق ءارى شىنايى اقپاراتتىڭ ءبىرازىن ايتىپ تا ۇلگەرەر ەدىك ءبىز. سەبەبى، بۇل جولعى سايلاۋعا ادەتتەگى ناۋقان سياقتى قاراۋعا بولمايدى.

الدا كەلە جاتقان سايلاۋدىڭ وبەكتيۆتى زاڭدىلىقتارىن ءبىز تەرەڭ تۇسىنگەن ەدىك، بۇل ناۋقاننىڭ ساياسي ومىرگە ۇلكەن وزگەرىستەر اكەلەتىنىن دە ساراپتادىق. ءبىز ارينە ۇيرەنشىكتى، ەشكىم دە سەنبەيتىن، قوعام قابىلدامايتىن «نۇروتاندىق» جاتتاندى ۇرانداردى جازۋدان اۋلاق بولار ەدىك، ارينە.

قازىر نازارباەۆتىڭ ەلباسى، ياعني كوسەم مەن كونستانتا رەتىندە ءرولىن ەمەس، بۇگىنگىدەي الماعايىپ كەزەڭدە - سىرتقى جانە ىشكى قيىن جاعدايلارعا، ءىرى دەرجاۆالار اراسىنداعى گەوساياسي قاقتىعىستارعا، ەلدە ساياسي، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق سالالاردا جىبەرىلگەن قاتەلىكتەردىڭ سالدارىنان تۋىنداعان داعدارىسقا بايلانىستى - ەلىمىزدى جاڭا ساپالى دەڭگەيگە كوتەرە الاتىن ناعىز ساياساتكەر ءارى ستراتەگ رەتىندەگى بەينەسىن تارازىلايتىن ءارى تۇسىنەتىن ۋاقىت كەلدى.

ءدال قازىرگى جاعدايدا قازاقستان مەن نازارباەۆ – تولىق ادەكۆاتتى تۇسىنىك، باسقا تاڭداۋ بىزدە جوق، دايىن ەمەس جانە بۇعان دەيىن سىننان وتپەدى. قازىر «2050» سياقتى ستراتەگيا ەمەس، 2015; 2016; 2017 جىلدارعا ارنالعان تاكتيكا ماڭىزدى. ءبىز ءۇشىن بۇل رەسەي سياقتى ساياسي تەكەتىرەسكە ۇرىنىپ، وقشاۋلانۋعا ءتۇسىپ، ەكونوميكالىق داعدارىسقا ۇشىراماس ءۇشىن، قوعامىمىزدىڭ مورالدىق جانە پسيحولوگيالىق احۋالىن ساۋىقتىرۋ ءۇشىن قاجەت. مىنە، سايلاۋ ناۋقانى تۋرالى وسى تۇرعىدان جازىپ، پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر نازارباەۆقا بەلگىلى دەڭگەيدە ءۇمىت ارتىپ وتىرعان قوعامنىڭ بۇل پىكىرىن دە جەتكىزۋگە تىرىسار ەدىك.

ەلدىڭ كوشباسشىسىن تەرەڭ ساراپتان وتكىزىپ سايلايتىن ۋاقىت جەتتى – ادرەستى تۇردە، ويلانىپ، تولعانىپ، ۇنەمى كەڭەسىپ، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ نومينالدى تىزىمدەرى ەمەس، شىنايى داۋىس بەرۋشىلەر قولدايتىن ادال ءارى قاجەتتى يدەيالاردى ايتا الاتىن قوعامنىڭ ينتەللەكتۋالدى مۇمكىندىگىن پايدالانىپ. ءدال بۇگىن، بۇرىنعىعا قاراعاندا، شىنايى سايلاۋ وتكىزەتىن جانە ونى زاڭدى، لەگيتيمدى دەپ تانيتىنداي جاعداي تۋىندادى.

سۇحباتتاسقان ينگا يمانباي.

اباي.kz

دەرەككوز: «اشىق الاڭ» گازەتى.