قوي جىلى قانداي جاڭالىقتارمەن باستالدى – مۇنى ءبارىمىز بىلەمىز. بىرىنشىدەن – ەڭ تومەنگى ەڭبەكاقى، زەينەتاقى جانە مەملەكەتتىك جاردەماقى ءوستى. شامالى عانا. ەكىنشىدەن – بۇلار وسكەننەن كەيىن... باسقاسى دا ءوستى. ءتۇرلى-ءتۇرلى تاۋارلار باعاسى، ءتۇرلى-ءتۇرلى تولەماقىلار دەگەن سياقتى. بۇلار ەندى شامالى عانا ەمەس، كادىمگىدەي... كوپ-كورىم ءوستى.

قىسقاسى، قاڭتار ايىندا وزگەرگەن، ءوزىمىز بىلەمىز-اۋ دەيتىن كەرەك دەرەك مىنانداي: ەڭ تومەنگى ەڭبەكاقى 21364 تەڭگەگە دەيىن، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى 23692 تەڭگەگە دەيىن ءوستى. شارۋا قوجالىقتارى مەن سەرىكتەستىكتەرگە تيەسىلى جەر سالىعى 5 ەسەگە كوبەيدى. بىرقاتار ايماقتاردا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ باعاسى ءوستى. وڭتۇستىك استانادا مۇنىڭ باعاسى ءار كيلوۆاتىنا 15,43 تەڭگەنى قۇرادى. جەمىس-جيدەك تە «قاتاردان قالعان» جوق – كارتوپ 2 پايىزعا، كاپۋستا 8,7 پايىزعا، ال قاراقۇمىق 2 پايىزعا ءوستى. وسى قاڭتار ايىندا. ءارتۇرلى ايىپپۇلدار دا «جاڭبىردان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي» قاپتاپ كەتتى. جول ەرەجەسىنە جانە اكىمشىلىق قۇقىق بۇزۋشىلىققا قاتىستى ايىپپۇلدار تۋرالى اڭگىمە مۇلدە بولەك – ول تۋرالى جىل باستالماي جاتىپ-اق جازعان بولاتىنبىز. «قىزىعىن» ەندى كورىپ جاتىرمىز. قارا حالىق ءالى جىر عىپ ايتىپ ءجۇر – "ەكسپوعا، ۋنيۆەرسياداعا، وليمپياداعا كەرەك اقشانى الدەن جيناستىرىپ جاتىر" دەپ. قىسقاسى، قوي جىلى «شەكپەنىمىزدى شەشىپ» الۋدان باستالىپ جاتىر. بىرەۋ ەستىپ، بىرەۋ ەستىمەگەن تاعى ءبىر جاڭالىق – قاڭتاردىڭ تۇپ-تۋرا ورتاسىنان باستاپ «كاز» جانە «KZ» دەپ اتالاتىن ۇلتتىق دومەندەردىڭ باعاسى ەكى ەسەگە ءوستى. ەندى بۇدان بىلاي ينتەرنەتتەگى ەسىمى ءۇشىن كاسىپكەرلەر جىلىنا ءۇش مىڭ تەڭگە سالاتىن بولادى. قازاقستانداعى IT-كومپانيالار قاۋىمداستىعىنىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، بۇعان دەيىن ەلىمىزدەگى دومەندى ەسىمدەردى قولداۋ مەن ولاردى تىركەۋ باعاسى وزگە ەلدەرمەن سالىستىرمالى تۇردە الىپ قاراعاندا وتە تومەن – نەبارى 1400 تەڭگە عانا بولعان بولسا، ەندى بۇل ەكى ەسەگە دەيىن ءوستى دەگەن ءسوز. ماسەلەن، رەسەيدەگى «RU» مەن «Pف» جانە اقشتاعى «US» باعاسى ءبىزدىڭ تەڭگەمەن ەسەپتەگەندە 2500 تەڭگە، قىتايدا «CN» باعاسى – 6500 تەڭگە... وسىلايشا تاعىسىن تاعىلار بولىپ كەتە بەرەدى. مامانداردىڭ ايتۋلارىنا سەنەتىن بولساق، مۇنداي اركەلكىلىك دومەننىڭ تىركەۋ باعاسىنىڭ ونى جەتكىزۋدىڭ وزىندىك قۇنىنان دا تومەن ءتۇسىپ كەتكەنىن بايقاتادى ەكەن. مۇنىڭ سوندا پايداسى قايسى، زيانى قايسى؟

«دومەن قۇنىنىڭ كوتەرىلۋى ستارت-اپ ءۇشىن سونشالىقتى ءبىر ماڭىزدى ەمەس، - دەيدى بۇل جونىندە جاس كاسىپكەر راۋان سەرىكۇلى، - ارينە، مۇنداي جاعدايدا جۇمىستارىن ەندى باستاعان كەيبىر ۆەب-ستۋديالار مەن باعدارلاماشىلار ازداپ قيىندىق كورۋى مۇمكىن، ويتكەنى، ولاردىڭ جۇمىستارىنىڭ قۇنىنا دومەن دە قوسىلىپ قويىلعان عوي. سونىمەن بىرگە، ءۇش نەمەسە ءتورت سايتى عانا بار شاعىن كومپانيالار ءۇشىن دە ءۇش مىڭ تەڭگە دەگەنىڭىز اجەپتاۋىر اقشا سانالادى. ال ەندى ءارتۇرلى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋمەن اينالىساتىن ۇلكەن كومپانيالاردىڭ البەتتە، جوق دەگەندە الپىس-جەتپىس دومەنى بار دەسەك، بۇلار ءسوز جوق، ۇلتتىق دومەن باعاسىنىڭ بىردەن كوتەرىلگەنىن ايتارلىقتاي سەزىنىپ، ءتىپتى ازداپ قينالۋى دا مۇمكىن...»

مىنە، IT-كومپانيالار الەمى دە وسىلايشا وزگەرىستەرگە ۇشىراپ جاتىر. ءبىر قىزىعى – قايداعى ءبىر قاۋىمداستىق نەگە رىنوك الەمىنە ءوز ءتارتىبىن ەنگىزۋگە ءتيىس؟ ءتىپتى ەشكىمگە ەسكەرتۋ دە جاساماستان؟ وسى ماسەلەنى ونشا تۇسىنبەگەن سالا كاسىپكەرلەرى... ازداپ ساقتانۋعا دا كىرىسكەن سياقتى. سوزدەرىنە قاراعاندا. بىراق كىمنەن؟ مۇنى وزدەرى دە بىلمەيدى.

بۇل دا سوندا ەكسپو ءۇشىن بە؟

ءتارىزى، سولاي سياقتى...

مارات ماداليموۆ.

اباي.kz