قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىنىڭ بىردەن مەملەكەتتىك تىلدە جارىققا شىعۋى - شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت ءوز جەرىندە وگەي بالاداي كۇي كەشكەن قازاق ۇلتى جانە ونىڭ انا ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كوپتەن بەرى ەڭسەسىن باسىپ كەلگەن اۋىر سالماقتى بىردەن سىلكىپ تاستاماسا دا، جىلت ەتكەن ءبىر ءۇمىت وتىن جاققانداي بولعانى راس دەر ەدىم.

وسى باعدارلامالىق ماقالاداعى لاتىن قارپىنە كوشۋ تۋرالى باستاما دا ۇلت كوڭىلىنەن شىعاتىن دۇنيە. ورتالىق ازياداعى تۇرىكتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ سوڭى بولىپ، لاتىنشاعى كوشسەك تە، سونى كوڭىلگە مەدەت سانايىق، اعايىن...

بۇگىندەرى وسى لاتىن قارپى توڭىرەگىندە قازاق جۇرتشىلىعى ەكى توپقا ءبولىنىپ العانداي اسەر ەتەتىنى دە راس. ونىڭ العاشقى ءارى كوپشىلىك توبىنا – قازاق تىلدىلەر جاتسا، ەكىنشى ءارى شاعىن توبىنا قازاقتاردىڭ ورىس تىلدىلەرىن جاتقىزۋعا بولادى. بۇل توپ – اسا قاۋىپتى توپ. بۇلار ءالى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ تۋعان ۇلتى قازاعىن – «ۇلت» دەپ، ونىڭ قازاق ءتىلىن «مەملەكەتتىك ءتىل» دەپ مويىنداعان ەمەس جانە مويىندامايدى دا. تۋراسىن ايتقاندا، بۇلار ءالى كۇنگە دەيىن ورىستىڭ بوداندىق قامىتىنان شىققىسى كەلمەي كەلە جاتقان قۇلدار ەكەنى وتىرىك ەمەس. ولار كۇنى بۇگىنگە دەيىن بالالارىن، نەمەرەلەرىن، شوبەرەلەرىن تەك ورىس مەكتەپتەرىندە وقىتىپ، وزدەرى قازاق ءتىلىن قاساقانا ۇيرەنبەي كەلە جاتقاندار. ولار جەتپىس جەتى اتاسىنان بەرى قۇل جانە سول قۇلداردىڭ تىكەلەي ۇرپاقتارى. بۇل – اششى دا بولسا اقيقات! سوناۋ 1917 جىلعى لەنيندىك قازان توڭكەرىسى، ۇلتىمىزدىڭ بەتكە شىعارلارىن اتىپ، اسىپ، قۇرتىپ، ولاردىڭ ورنىنا ەسىكتە جۇرگەن تەكسىز قۇلداردى اكەلگەنى تاريحتان بەلگىلى. ەندى تۇسىنىكتى بولار...

مەنىڭشە، قۇلدىڭ اتى – «قۇل» بولىپ قالا بەرەتىن سياقتى. بيلىكتە جۇرگەن قۇلدار ءالى كۇنگە ماسكەۋگە قاراپ ءموليىپ وتىر. ولار ىشتەي كيريلل قارىپىنەن قازاقتىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشىۋنە ولەردەي قارسى. سونىڭ ءىرى مەنشە بولعاندا ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ساعاديەۆ دەيتىن ءمينيسترىمىز بولسا كەرەك.

ورتا مەكتەپتەرگە «ءۇش تىلدىلىكتى» زورلاپ بىردەن ەنگىزىپ جىبەرگەن، تۇلا بويى قازاققا قارسى مينيستر ە. ساعاديەۆ لاتىنشاعا كەلگەندە بىلعاڭداپ قالعان سىڭاي تانىتادى. ويتكەنى، ونىڭ كەشەگى قىزىل كوممۋنيست، بولششەۆيك اكەسى دە، ونىڭ تاربيەسىن العان لەنينشىل كومسومولدىڭ ءوزى دە، قۇداي بىلەدى ۇرپاعىن باياعىشا ورىس تىلىندە تاربيەلەپ جاتسا كەرەك. ەگەر، مەن قاتەلەسىپ جاتسام، كەشىرىم سۇراۋعا دايىنمىن. سول «قازاق ادەبيەتى»، «قازاق ءتىلى»، «قازاق تاريحى» دەگەندەرگە جانىمەن قارسى پەندەنىڭ قازاق قارپىن لاتىنشاعا كوشىرۋ جونىندەگى پرەزيدەنت باعدارلاماسىن مويىنداعىسى كەلمەيتىندەي سىڭاي تانىتقانى، مەنى ەرىكسىز وسىنداي ويلارعا قالدىرعانى راس بولاتىن...

جاسىراتىن ەشتەڭە جوق، ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەردىڭ 90 پايىزى ءالى كۇنگە دەيىن ورىس ءتىلىن قۇرمەتتەپ، ماسكەۋگە موليە قاراپ جۇرگەن قۇلدار ەكەنى وتىرىك ەمەس. سوندىقتان ەندى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ماڭىنا تۋعان ۇلتى قازاعىن شەكسىز سۇيەتىن ۇلت پاتريوتتارى كوپتەپ توپتاستىرىلۋى كەرەك. انا ماسكەۋشىل شالاقازاقتاردان بىرتىندەپ قۇتىلماسا بولمايدى. ولار بيلىكتە سىعىلىسىپ وتىرعاندا قازاق قارپىن لاتىنشاعا اۋدارۋ جۇمىسى جۇزەگە اسپايدى. «باردى – بار، جوقتى – «جوق»» دەپ ايتاتىن ۋاقىت جەتتى!

قازاقتىڭ وسى مەملەكەتتىڭ شىنايى يەسى ەكەنىن مويىنداتۋ ءۇشىن ءالى كوپ كۇش كەرەك. الدىمەن قۇلدىق سانا-سەزىمنەن قۇتىلۋ كەرەك، قازاقتى قۇلدىقتان قۇتقارۋ كەرەك!

مەملەكەتتە «وتارسىزداندىرۋ ساياساتىن» تەزدەپ قولعا الماي، بولمايدى. سودان كەيىن «حالىقارالىق ليۋستراتسيا» زاڭىن قابىلداسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ءيا، قازاق قارپىن لاتىنشاعا اۋدارۋ ءۇشىن ءالى جۇمىستار ءجۇرزىزىلۋى كەرەك.

ەڭ باستىسى، قۇلدىق قامىتىن تەزدەپ لاقتىرىپ، ءناتى قۇلدار مەن قۇلدىق سانادان قۇتىلماي ءىسىمىزدىڭ العا باسۋى قيىن!

جۇماش كوكبورى، اقىن

Abai.kz