- ەرەكە، شوقان ءۋاليحانوۆ ەڭبەكتەرىنىڭ 6-تومدىعىن جارىققا شىعارۋدا داۋ تۋىنداعان دەسەدى. ءتىپتى، قارجى پوليتسياسى تەكسەرىپتى دەپ تە ەستىدىك. نەندەي ماسەلە؟ ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك.

- ەرەكە، شوقان ءۋاليحانوۆ ەڭبەكتەرىنىڭ 6-تومدىعىن جارىققا شىعارۋدا داۋ تۋىنداعان دەسەدى. ءتىپتى، قارجى پوليتسياسى تەكسەرىپتى دەپ تە ەستىدىك. نەندەي ماسەلە؟ ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك.

- شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ التى تومدىعىن شىعارعان كەزدە، بىزگە قارجى پوليتسياسىنىڭ بەلگىلى ءبىر سۇراقتارى تۋىندادى. التى تومدىقتى ءبىز ءبىر جىلدىڭ ىشىندە شىعارۋىمىز كەرەك ەكەن، ال ول 3 جىلعا سوزىلدى. نەگە؟ الكەي مارعۇلاننىڭ ءوزى شوقاننىڭ بۇكىل ماتەريالدارىن وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارىنان باستاپ، 60-شى جىلدارىنا دەيىن جيناعان. شوقاننىڭ بەس تومدىعىنا 40 جىل ارناعان. ال ءبىز وسى ەڭبەكتەردى 3 جىل ىشىندە اۋداردىق، تاريح بەلەسىنەن قاراعاندا قايتا جىلدام بىتىردىك بۇل ەڭبەكتى. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە شىعارساق، زاڭ الدىندا تازا بولىپ، ال تاريحتىڭ الدىندا ۇياتقا قالاتىن ەدىك. ءبىر-اق رەت اۋدارىلاتىن دۇنيە بولعاننان كەيىن، ساپالى اۋدارعانىمىز دۇرىس قوي. ءبىزدىڭ زاڭداردىڭ تىلسىمدىعى سوندا، كەيدە كوپتەگەن سانالى، ءبىلىمدى ازاماتتارىمىزدىڭ ءوزى قىلمىستىق كودەكستىڭ بابىمەن جۇرگەنىن بىلمەيدى. مىسالى، ءبىز كىتاپتى اۋدارىپ جاتقاندا، قىلمىستىق كودەكستىڭ باپتارىن بۇزىپ جاتقانىمىزدى بىلمەدىك. ال، ول جۇمىسقا ءمۇيىزى قاراعايداي عالىمدار جۇمىلدىرىلدى. بۇل  جەردە ايتارىم، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا قارسى تاس لاقتىرۋ ەمەس. مەنىڭ ويىمشا، ءاربىر ادام ءوزىنىڭ ىستەگەنىنە جاۋاپ بەرە ءبىلۋ قاجەت. ءبىزدى قاراستىرىپ جاتقان قارجى پوليتسياسىندا شىن مانىندە ءوز كاسىبىن سۇيەتىن، ادال، پاتريوت ازاماتتار جۇمىس ىستەيدى. ەگەر، ءبىز وسى ماسەلەلەر بويىنشا، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا قارسى شىعا بەرەتىن بولساق، وندا ءبىز مەملەكەتتىڭ نەگىزگى تەتىكتەرىنىڭ ءبىرى - قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىنىڭ نيگيليزمىنە الىپ كەلەمىز. بۇلاي بولماۋى ءتيىس. اركىم ءوز جۇمىسىن ىستەيدى. وسى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا، مەنىڭ قارجى پوليتسياسىنا ارتار كىنام جوق، كەرىسىنشە مەن ول جەردە ادال، مەملەكەتشىل ادامداردىڭ ەڭبەك ەتەتىندىگىنە كوزىم جەتتى. بۇل جەردە ماسەلە ءبىزدىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتتە. وسىنى باسقا ءبىر دەڭگەيگە كوشىرۋىمىز كەرەك. سوندىقتان، مەكتەپ، ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنان باستاپ، نەگىزگى دەگەن نورماتيۆتىك زاڭنامالاردىڭ بۇگە-شۇگەسىن ازاماتتارىمىزعا ءتۇسىندىرۋ كەرەك. سەبەبى، قىلمىستىڭ الدىن-الۋ مەملەكەتكە دە، ازاماتقا دا پايدالى ءىس. مەن وسى جوبانىڭ جەتەكشىسى رەتىندە بۇكىل جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىما الدىم. قازىر وسى ماسەلە بويىنشا تەرگەۋ امالدارى اياقتالدى. سونداعى بىزگە ارتىپ وتىرعان كىنا - كەلىسىم-شارت ءبىر جىلعا ۇزارتىلماعان. ال، كەلىسىمدى ۇزارتۋ ءۇشىن بيۋدجەتتىك كودەكستى وزگەرتۋ كەرەك. ويتكەنى، كودەكس بويىنشا، تۇسكەن قارجى ءبىر جىل ىشىندە يگەرىلۋى ءتيىس. ال شىعارماشىلىق پروتسەسس كەيبىر زاڭدىلىقتارعا باعىنبايدى. مىسالى، شوقاننىڭ ەڭبەكتەرى ەسكى رەسمي ورىس تىلىندە جازىلعان. كوپتەگەن تەرميندەردىڭ قازاقشا بالاما سوزدەرى جوق. ول سوزدەرگە بالاما تەرميندەر تابۋ قاجەت، ونىڭ بارلىعى ءبىراز ۋاقىت الادى دەگەن ءتارىزدى. سونىمەن بىرگە بۇل كىتاپتىڭ 30-40 پايىزى عىلىمي تۇسىنىكتەمەلەردەن تۇرادى. ياكي، شوقان ەڭبەكتەرىندەگى قازىر ۇشىراسپاي كەتكەن، ۇعىمى وزگەرگەن سوزدەرگە تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كوزقاراسىمەن انىقتامالار جازىلۋى كەرەك، ول دا ءبىراز ۋاقىت الدى. وسى سەبەپتەرمەن كىتاپ شىعارۋ پروتسەسى سوزىلدى. قازىر مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا 3000 داناسى شىعارىلىپ، ەلىمىزدىڭ كىتاپحانالارى مەن عىلىمي ورىندارىنا جەتكىزىلدى.

-  «ارى تارتساڭ - اربا سىنادى، بەرى تارتساڭ - وگىز ولەدىنىڭ» كەرى بولىپتى عوي. ال ەندى قاراشا ايىندا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولادى ەكەن. بىراق بۇل ايتۋلى داتانى ەلەپ-ەسكەرىپ جاتقان ەشكىم كورىنبەيدى. باق  بەتتەرىندە دە ماتەريالدار ءنوپىرى بايقالمايدى. سوندا، شوقانداي ازاماتقا لايىقتى قۇرمەت كورسەتە الماعانىمىز با؟

- شوقاننىڭ فەنومەنى  تەك قازاق ۇلتىنا  قىزمەت ەتۋ دەگەن ۇعىمنان شىعىپ كەتەدى. ويتكەنى، شوقان بار-جوعى وتىز جىل ءومىر سۇرگەن. سول بوزبالا كەزىندە-اق ول، بىرىنشىدەن،  قازاق حالقىن حالىقارالىق دارەجەگە شىعاراتىن وشپەس مۇرا قالدىردى. ءحىح عاسىرداعى قازاق ۇلتىنىڭ سالت-ءداستۇرى، مادەنيەتىن حح عاسىرعا جەتكىزۋشى ءۇش تۇلعا بولدى دەسەك، ولار - اباي، ىبىراي جانە شوقان ەدى. بىراق، شوقان سولاردىڭ ىشىندەگى ەۋروپالىق وركەنيەتتى قابىلداپ قويماي، سول ەۋروپالىق عىلىمنىڭ دامۋىنا اسەر ەتكەن ادام. ءحىح عاسىردىڭ ورتا شەنىندەگى رەسەي عىلىمىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەسىن قوسقان سەمەنوۆ تيان-شيانسكي، پرجەۆالسكيلەردىڭ قاتارىندا شوقاننىڭ دا شوقتىعى بيىك. شوقاننىڭ تاعى ءبىر فەنومەنى - ول قازاقتىڭ مادەنيەتىن تولىق يگەرە، بويىنا سىڭىرە وتىرىپ، ەۋروپالىق مادەنيەتتى سىڭىرگەن. بىرنەشە ءتىلدى اۋىزەكى ەمەس، عىلىمي تۇردە مەڭگەرگەن. سوندىقتان، قازاق ۇلتىنىڭ جوعارى  فورماتسياعا وتۋىنە، ياعني ينتەللەكتۋالدى ۇلت قاتارىنا قوسۋعا ۇلكەن ۇلەسىن قوسقان شوقان دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك. ونىڭ ومىرلىك كوزقاراسى، جازعان ەڭبەكتەرى بۇگىنگى كۇنى دە قۇندى بولىپ وتىر. قازىر تۇركى حالىقتارىنىڭ بىرلىگى ماسەلەسى وتە وزەكتى بولىپ تۇر ەمەس پە؟ سەبەبى، ورتا ازيا بۇل ۇلكەن ويىنداردىڭ الاڭقايى. زۇلحارنايىننىڭ، شىڭعىسحاننىڭ كەزىنەن باستاپ بۇل ايماق ۇلى يمپەريالاردىڭ ءبولىس ايماعى سانالىپ كەلەدى، قازىر دە سولاي. «ەۋرازيانى كىم بيلەيتىن بولسا، سول بۇكىل الەمدى بيلەيدى» دەگەن گيپوتەزا دا بار... وسى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا، ءحىح عاسىردا باتىس الەمى ورتا ازياداعى حالىقتاردى جابايى، ادامزاتتىڭ دامۋ دەڭگەيىنەن كەش قالعان، ادام جەگىش تايپالار توبى دەپ ساناپ كەلگەن. وعان سول كەزدەگى اعىلشىن، نەمىس باسپالارىنداعى ماقالالار دالەل. ەندى وسىنىڭ ءبارىن جوققا شىعارىپ، قازاقتى  باسقا كەيىپتە باتىسقا كورسەتكەن بىردەن-ءبىر عالىم، ول - شوقان ەدى. قىرعىزدىڭ «ماناس» داستانىن، باسقا دا ليرو-ەپوستارىن، جالپى جاعرافياسىن باسقا الەمگە تانىتتى. جان بالاسى اتتاپ باسپايتىن قاشقاريانى زەرتتەدى. ول كەزدەرى ۇيعىر دەگەن ەتنونيم بولماعان. قاشقارلىق، قوتاندىق جانە باسقالىق دەپ بولىنگەن. سول شىعىس تۇركىستاننىڭ مادەنيەتىن، ەتنوگرافياسىن، ساياسي قۇرىلىمىن، ادەبيەتىن «سىرتقا شىعارعان» تاعى دا شوقان ەدى. حاكاستار، ساحالار تۋرالى قانشاما جازباسى بار. سوندىقتان، ونى تۇركولوگيا عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى عالىمداردىڭ ءبىرى دەپ تە قاراستىرۋىمىز كەرەك. شوقاننىڭ قازاقتىڭ دىنىنە قاتىستى تەزيستەرى بۇگىن دە ۇلكەن ماڭىزعا يە دەپ ويلايمىن. نەگە دەسەڭىز، قازىر يسلام ءدىنى سالا-سالاعا ءبولىنىپ كەتكەن. ال، شوقاننىڭ كەزىندە قازاق جەرىنە تاتاردىڭ فۋندامەنتالدى يسلامى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ دويىرىمەن كىرىپ جاتقان-دى. شوقان وسىعان قارسى شىقتى. سوندا ول «قازاقتىڭ وزىندىك، ليبەرالدى يسلامى بار. ءبىز وسى باعىتتا قالۋىمىز كەرەك» دەگەن ويلار ايتقان. بىزگە شوقانتانۋ عىلىمىن دامىتۋ كەرەك. قازىر شوقاننىڭ مۇراسىن زەرتتەپ جۇرگەن 5-6 عالىم عانا بار. سالىق زيمانوۆ، ءاليا بيسەنوۆا، وتەنيازوۆ، كومەكوۆ بار. ودان باسقا شوقانمەن فۋندامەنتالدى تۇردە اينالىسىپ جاتقان ەشكىم جوق.

- قايبىر عالىمدار «شوقان ورىستىڭ وفيتسەرى بولدى، رەسەي مۇددەسىنە قىزمەت ەتتى، تىڭشىلىق جاسادى» دەپ ۇركىپ جاتادى. ءتىپتى، تاقاۋدا ەلگە بەلگىلى اعامىز «شوقان شالاقازاق بولعان» دەگەندى دە ايتىپ قالدى. وسىعان نە ايتار ەدىڭىز؟

- ءحىح عاسىردا رەسەي مەن باتىس مەملەكەتتەرى، ونىڭ ىشىندە بريتانيا ورتا ازيا ءۇشىن ىقپالىن قالاي ارتتىرۋدىڭ ءتۇرلى جولدارىن قاراستىرىپ جاتتى. ارينە، رەسەي ءۇشىن بۇل ايماقتى جاۋلاپ الۋ ماقسات قانا ەمەس، ۇندىستانعا شىعۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى بولاتىن. ءبىرىنشى پەتردىڭ، پاۆەلدىڭ، ءبىرىنشى الەكساندردىڭ كەزىندە دە وسىنداي جوسپارلار بولدى. مىنە، وسىنداي قۇيتىرقى ويىنداردىڭ اراسىندا ءجۇرىپ، شوقان قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسىن، باعىت-باعدارىن ۇستاپ وتىردى. ونىڭ گەنەرال چەرنياەۆتان ءبولىنىپ كەتۋى دە قازاققا قىساستىق قىلعان يمپەريالىق ساياساتقا دەگەن قارسىلىق دەپ تۇسىنۋگە بولادى. سول كەزدەرى وعان پەتەربورعا، رەسەيدىڭ ىشكى گۋبەرنيالارىنا قايتۋعا ۇسىنىس بىلدىرگەن 4-5 دەپەشا (حات) كەلەدى. شوقان ونىڭ بىرەۋىنە دە جاۋاپ بەرمەيدى. تەزەك تورەنىڭ اۋىلىنا بارىپ، شىنىن ايتقاندا قۇسادان سوندا قايتىس بولدى. ياعني، قازاق ۇلتىندا قانداي قاسىرەت بولسا، شوقاننىڭ ومىرىندە دە سول قاسىرەت بولدى. ءبىر-بىرىنە ساباقتاس. نەگىزى، ماسەلە سول تۇسىنىسپەۋشىلىكتەن شىعادى. مىسالى، شوقان ورىستىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن يگەرگەن كەزدە كوپتەگەن قازاقتار ونى قابىلداي الماعان، قارابايىرلىقپەن شوقىنىپ كەتكەن دەپ ايىپتادى. بىراق، ونىڭ باعىتىنىڭ دۇرىستىعىن بۇگىنگى ءومىر كورسەتىپ وتىر. رەسەيدىڭ جەتىستىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، قازاقتار حح عاسىردا باسقا دەڭگەيگە كوتەرىلدى. قازىر ءتۇرلى بالاما بولجامدار ايتىلىپ جاتىر عوي. ايتالىق، قازاقستان رەسەي قۇرامىنا كىرمەگەندە، مۇمكىن ءحىح عاسىردا تاريح ساحناسىنان كەتىپ قالعان جوڭعارلار، نوعايلار سياقتى جويىلىپ كەتەر مە ەدى...ياعني، يمپەريانىڭ قول استىنا كىرۋ ارقىلى قازاقتار وزىنە بۋفەر جاساپ الدى. مىسال ءۇشىن، شوقاننىڭ ناعاشىسى مۇستافا شورمانوۆتى الايىق. ول ورىستىڭ مادەنيەتىن تولىققاندى قابىلداي وتىرىپ، باياناۋىلدا ۇلكەن مەكتەپ اشادى. ودان الكەي مارعۇلان، قانىش ساتپاەۆ، چوكين سياقتى ۇلكەن-ۇلكەن عالىمدار شىعادى. وسىنىڭ ءوزى ولاردىڭ ستراتەگياسىنىڭ دۇرىستىعىن كورسەتىپ وتىرعان شىعار. بۇل، ارينە وتە داۋلى ماسەلە. دەگەنمەن، بۇنىڭ دا ءبىز بەتىن اشىپ كەتۋىمىز كەرەك.

- بۇرىن شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ بەينەسىن ەڭ بولماسا، ون تەڭگەلىك بانكنوتتىڭ بەتىنەن كورەتىنبىز، قازىر ول دا جوق. جالپى، ءۋاليحانوۆتى قالاي ەستە قالدىرۋعا بولادى؟

- بۇل جەردە تويلاۋ دەگەن ماسەلەنى قويماي، ونىڭ مۇرالارىن زەرتتەۋدى كەشەندى تۇردە، جۇيەلى جۇزەگە اسىرۋ دەگەن ماسەلە كوتەرۋ ورىندى بولار. گازەت بەتتەرىندە ءبىردى-ەكىلى ماتەريال بەرىپ قويا سالۋ دۇرىس ەمەس. شوقاننىڭ ماسكەۋدە، پەتەربوردا، ومبىدا ءالى جارىققا شىقپاعان ەڭبەكتەرى بولۋى ىقتيمال دەپ كوپتەگەن عالىمدار ايتىپ جاتىر. ءبىز شوقان ەڭبەكتەرىنىڭ 6 تومدىعىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ باستىق. بۇل تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت عالىم مۇرالارى وسىلاي ءتول تىلىنە اۋدارىلىپ باستى. التىنشى تومدا 1840 جىلدان قازىرگى كۇنگە دەيىنگى شوقان تۋرالى اعىلشىنشا، ورىسشا شىققان ماتەريالدار جيناقتالعان. سوندىقتان، شوقانتانۋشىلار ءۇشىن عىلىمي-ادىستەمەلىك ەڭبەك پايدا بولدى دەپ ايتۋعا ابدەن بولادى. بىراق بۇل ءالى از. ونىڭ وسى شىقپاي جاتقان ەڭبەكتەرىن جيناقتاپ، ورىس تىلىندە جاڭارتىلعان تومدارىن شىعارۋ قاجەت. ءبىراز ەڭبەگىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ باسۋ كەرەك. سەبەبى، شوقاننىڭ كەزەڭىندە قارابايىر ساياسات ەمەس، ينتەللەكتۋالدى ويىندار بولدى. ۇلىبريتانيانىڭ ازيالىق جاعرافيالىق قوعامى شوقاننىڭ ەڭبەكتەرىن جوعارى باعالاعان كەزىندە. شوقانتانۋدى تەك قازاقستاندا ەمەس، شەتەلدە دە دامىتۋ كەرەك. سوندا شوقان ارقىلى الەم قازاق حالقىنىڭ ءحىح عاسىرداعى سالت-ءداستۇرىن، مادەنيەتىن تانىپ، بىلەتىن بولادى. ول الماتى قالاسىنىڭ 2000 جىلدىق تاريحى بارىن العاش ايتقاننىڭ ءبىرى. قاپالدىڭ ماڭىندا تۇتاستاي ءمارمار شاھار بولعانىن دا جازىپ كەتكەن.

- بيلىك پەن قوعام... وسى ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قوعامدىق كەلىسىم نەنىڭ نەگىزىندە قۇرىلۋى ءتيىس دەپ ويلايسىز؟

- قازىر بيلىك پەن قوعامنىڭ اراسى الشاقتاپ بارا جاتقانداي كورىنەدى. ونىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. سونىڭ  ءبىرى، ازاماتتىق قوعامنىڭ ينستيتۋتتارىن قۇرۋ كەرەك. ارينە، سوڭعى بەس جىلدا قوعامدىق ۇيىمداردىڭ سانى كۇرت ءوستى. بىراق، ازاماتتىق قوعام دەگەن تەك قوعامدىق ۇيىمدار ەمەس، ول ءوزىڭىز ايتقانداي، قوعام مەن بيلىكتىڭ اراسىنداعى بەلگىلى ءبىر كەلىسىم. وسى جەردە ەسكەرە كەتەتىن ءبىر ماسەلە، قازاقستاندا قازاقتاردىڭ ماسەلەسى شەشىلمەي، قوعامدىق تۇراقتىلىق ورنامايدى. ەكىنشىدەن، ازاماتتىق قوعامنىڭ اتريبۋتتارى بولادى. ونىڭ ىشىندە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ينستيتۋتتارىن ايتۋعا بولادى. بىزدە بۇل تەتىكتەر ءالى ىسكە اسپاي كەلەدى. ول تەك قوعامنىڭ ەمەس، بيلىكتىڭ دە تۇراقتىلىعىنا قاجەت. بەلگىلى ءبىر ماسەلەلەر قوعام مەن بيلىكتىڭ اراسىندا دەلدالدار بولماعان سوڭ، بيلىكتىڭ وزىنە بىردەن بارادى. بيلىكتەگى ادامداردىڭ اتىنا كەلىپ تيەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. قوعامنىڭ ماسەلەلەرى بىرتىندەپ، يارۋس سياقتى شەشىلە بەرۋى كەرەك تە، كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ جوعارى بيلىككتە شەشىلۋى شارت ەمەس. مىنە، بىزگە وسى تەتىكتەردى جاقسىلاپ ويلاستىرۋ كەرەك.

- ءسىزدىڭ سۇيىكتى تاقىرىپتارىڭىزدىڭ ءبىرى فۋتۋرولوگيا ەكەنىن دە بىلەمىز. وتكەنگە ورالا وتىرىپ، كەلەشەككە كوز تىگۋ شوقاننىڭ دا بويىنان تابىلعان قاسيەت دەپ جاتادى؟ وسى قانشالىقتى راس؟

- ءيا، شوقان - فۋتۋرولوگ. وعان داۋىم جوق. مىسالى، ورتا ءجۇز قازاقتارىن باسقارۋ تۋرالى قىزمەتتىك جازباسىندا ول تۇرلىشە بولجامدار جاساي وتىرىپ، باسقارۋ فورماسىن قۇبىلتۋ ارقىلى قيلى ناتيجەگە جەتۋگە بولاتىنىن كورسەتىپ بەرەدى. شوقان وتكەندى زەردەلەي وتىرىپ، بولاشاقتاعى جاعدايدى باعامداۋعا بولاتىن قۇندى ەڭبەكتەر قالدىردى. وسى ەڭبەكتەر ناتيجەسىندە بىزگە «بولاشاقتىڭ تاريحى» دەگەن ەڭبەك جازۋعا بولادى. سەبەبى، تۇراقتى دامۋ ءۇشىن بولاشاقتى بولجاپ وتىرۋ كەرەك. ەگەر «بولاشاقتىڭ تاريحى» دەگەن سياقتى جوبالار بار بولسا، شوقاننىڭ، الكەيدىڭ، قانىشتىڭ ەڭبەكتەرىن زەرتتەي وتىرىپ، قازاق قوعامىنىڭ بولاشاقتاعى بەينەسىن كوز الدىمىزعا اكەلۋگە بولادى. وسىلايشا، قازاق فۋتۋرولوگياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋعا بولار ەدى.

- قازاق قوعامىنىڭ كەلەشەكتەگى دامۋى تۋراسىندا الىپ-قوسارىڭىز بار  ما؟

- مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسىپ ۇلگەردىك قوي، بىراق ءبىز الىپ يمپەريالاردىڭ مۇددەلەرى قايشىلاسقان ايماقتا ورنالاسقاندىقتان، بالانس جۇيەسىن پايدالانۋدا شەبەرلىك تانۋىتىمىز كەرەك. ول قالاي بولادى دەسەڭىز، قىتايعا تەڭگەرمە رەتىندە ۇندىلەرمەن بايلانىستى مىعىمداۋ كەرەك. نەمەسە، جاپوندارمەن. وسى جەردە ءبىر قىزىق ايتا كەتەيىن، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرازىنا كەزىندە «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالا جابىلعان بولاتىن. سەبەبى، جاپونيا سول كەزدە ازياداعى جالعىز تاۋەلسىز مەملەكەت بولعان. الاش ازاماتتارى سول ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قاراپ، سۇيسىنەتىن بولعان. تاعى دا اڭگىمە قازاق قوعامىنىڭ كەلەشەگىنە ويىسقان سوڭ، بىزگە ريم كلۋبى، مىناۋ رەسەيدەگى ۆالداي كلۋبى سياقتى ينتەللەكتۋالدىق ورتانى ءبىر جەرگە شوعىرلاندىرۋ كەرەك. مىسالى، بىزگە نەگە التاي كلۋبىن قۇرماسقا؟ سوندا اۋزىن ايعا بىلەگەن فۋتۋرولوگتاردى جيناپ، دامۋىمىزعا سەپ بولار ساراپتامالار جاساماسقا؟

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

وركەن كەنجەبەك،

«حالىق ءسوزى»، №24

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «قارجى پوليتسياسىنا ارتار كىنام جوق»