جاقسىلىق ەسەلەپ قايتادى ەكەن-اۋ!..

اللا تاعالانىڭ جاراتىلىسى ادامدى قايىرلى ىسكە دە، قايىرىمسىز تاس جۇرەكتىككە دە جاقىن ەتتى. بۇل سيپاتتارسىز ءومىردىڭ دە ءمانى بولماس ەدى-اۋ. ادامداردىڭ بارلىعى تەك قايىرىمدى عانا بولسا، شايتاننىڭ ازعىرۋىنا ەرگەن پەندەلەر جومارت جانداردىڭ ەسەبىنەن كۇن كورۋگە تىرىسارى انىق. پەندەلەردىڭ جاقسىلىققا دا،  جاماندىققا ءۇيىر بولىپ، ءبىرى ساۋاپ جيناۋعا تىرىسسا، ەكىنشىسى كۇنا ارقالايتىنى دا سودان شىعار-اۋ.

جۇمابەك اتاسى وقىعان مولدا بولعاسىن با، ايگۇل ءدىننىڭ قادىر-قاسيەتىن كىشكەنتايىنان ساناسىنا ءتۇيىپ ءوستى. كۇندەلىكتى شارۋاسىن ەشقاشان بيسميللاسىز باستاپ  كورگەن ەمەس. وسى سيپاتى ونى وزگەلەرگە دە قاراسىپ، قامقور بولۋعا قۇلشىندىرىپ تۇراتىن ەدى. اسىرەسە، جەتىم-جەسىرلەر مەن اش-جالاڭاشتارعا قولىنداعىسىن ءۇزىپ بەرۋگە دايار تۇراتىنى سودان با دەپ قالاسىڭ. جاساعان جاقسىلىق ولاردان قايتپاسا دا، اللادان قايتسىن دەپ ءاردايىم تىلەكتە جۇرەدى.

ساۋاپ الۋ دەگەن قانداي جاقسى ءىس ەكەنىن ويعا العاندا، ءدىندار اتاسىنىڭ ءوز ۇرپاعى ءۇشىن باسىن تاسقا دا سوعىپ، جارعا دا ۇرعانى كوز الدىنا كەلەدى. شىركىن، ول ءبىر قيىن-قىستاۋ زامان ەدى-اۋ. كەڭەس وكىمەتى ورناپ، بار  يمام-مولدالاردى قۋعىنداپ، قىساستىق كورسەتكەنى ۇمىتىلا قويار ما ەكەن؟! كوكىرەگى قارس ايرىلىپ، ءومىردىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ جۇرسە دە، ۇرپاعىنىڭ يماندى بولسىن قالامادى دەيسىز بە؟!

جۇمابەك مولدا قانجىعالى ەلىندە، اتاپ ايتساق، قازىرگى سىلەتى وزەنىنىڭ بويىنداعى قۋلىكول اۋىلى ماڭىندا ءوسىپ-ءونىپ،  پاتشا زامانىندا ترويتسك شاھارىنداعى قازاقتىڭ كوزى اشىق ازاماتتارى ءبىلىم العان مەدرەسەنى  تامامداعان. كەيىن اتاقتى سادۋاقاس عىلماني قازاقستان قازياتىنا توراعا بولعاندا، ونىڭ ورنىنا اقمولا وبلىسى يمامدىعىنا ۇسىنىلادى. بىراق، تاعدىردىڭ جازۋىمەن قاتتى سىرقاتتانىپ، كوپ ۇزاماي ومبىنىڭ ىرگەسىندەگى دارىگەر اۋىلىندا دۇنيە سالادى.

بۇل كيەلى جەر كەشەگى كەڭەس زامانى تۋىپ، بار ءدىندارلاردى قۋدالاعاندا وزىنە ۇزاق جىل پانا بولعان ءوڭىر ەكەن. كەيىن تۋعان ەلىنە قايتىپ ورالسا دا، باقيلىق ءومىر جاقىنداعاندا احيرەت كۇنى تايالعانىن سەزدى مە ەكەن، سىرقاۋ كۇيىندە رەسەيدىڭ دارىگەر اۋىلىنا اپارۋدى سۇراپتى. ءسويتىپ، ول جەردەن توپىراق بۇيىرعان ەكەن.

مىنە، سول ادامنىڭ نەمەرەسى ايگۇل دە يماندىلىققا جاقىنداپ، مۇسىلماندىقتىڭ ادامعا ءشۇباسىز جاقسىلىقتار اكەلەتىنىنە ابدەن قانىعىپ ءوستى. اللانىڭ كالامى – قۇرانداعى ايتىلعان قاعيدالاردىڭ تالاي رەت تاڭ قالدىرعانىنىڭ كۋاسى دە بولدى.

بىردە ول بازار ارالاپ كەلە جاتىپ، قول جايىپ قايىر سۇراعان مىسكىندى كوردى. الاقان جايعان ادامنىڭ جەتىسكەننەن وتىرمايتىنى دا انىق جاي. ءومىردىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ، ابدەن جۇدەگەن جاننىڭ جاناشىرلىق تانىتشى دەگەن ءوتىنىشى جانارىنان دا سەزىلىپ تۇردى. ءوزى دە تالاي جىل جەتىم بالالارمەن جۇمىس ىستەگەندە اتا-اناسىز كۇي كەشكەن تالاي جەتىمەكتەردى كورگەنى بار. انانىڭ ايالى الاقانىن سەزبەي، تەپەرىش كورگەن جاندار كومەك-قولداۋعا ءزارۋ بولاتىنىن ءبىر ءسات ۇمىتقان ەمەس.

مىنا ءمۇساپىر ادامنىڭ دا تاعدىرى شاراسىزدىقتىڭ سالدارىنان بولىپ وتىرعانىن ىشتەي سەزەدى. ءوتىپ بارا جاتىپ قالتاسىنا قول سالدى، تيىن-تەبەن بولسىن، ءنار جالعار ءبىر نارسە بەرۋ ەدى ويى. قولىنا ەكى مىڭ تەڭگەلىك كوك اقشا ىلىكتى. قالتاسىن تاعى اقتارىپ ەدى، بار قالعان اقشاسى وسى ەكەن. مىسكىن ادامنىڭ الدىنا كەلىپ تۇرىپ، قولىنا ىلىككەن الگى اقشانى كەيىن الۋعا ءداتى بارمادى. ءبىر جاعىنان الگىنىڭ جاۋدىرەگەن جانارىندا قايىرىمدى ادامعا دەگەن رياسىز العىسى ايتىلىپ تۇرعانداي ەدى.

ول ءوزىنىڭ سوڭعى اقشاسىن ەش ويلانباستان، جاڭاعى مىسكىن ادامنىڭ قولىنا ۇستاتتى. مۇنداي كوپ اقشا بەرەدى دەپ ويلاماسا كەرەك، ول دۇعا ەتىپ، شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

ال، ايگۇل بولسا، ءوزىنىڭ اقشاسىز قالعانىنا ەش رەنجىگەن جوق. قايتا ءبىر ءمۇساپىر ادامعا قول ۇشىن بەرگەنىنە ريزا كوڭىلمەن ۇيىنە قايتتى. شىن مۇسىلمان وسىلاي ىستەر ەدى دەپ تە قويدى ول ىشىنەن. وزىڭە سونشالىقتى قاجەت بولىپ تۇرسا دا، ول نارسەڭدى باسقاعا  ەش ويلانباستان قيىپ بەرگەنىڭدى يسلام وتە جوعارى باعالايدى. بالكىم، اللانىڭ رازىلىعى تۇسسە، ول دۇنيەڭ ەسەلەپ قايتاتىنىنا سەنگەن ابزال.

وسى وقيعان كەيىن ايگۇل ويلاماعان ءبىر تاڭعاجايىپ جاعداي بولدى. اراعا بىرەر كۇن سالىپ، بانككە ءبىر تۇبىرتەكپەن اقشا تولەۋگە بارعاندا، وعان بانكتەگىلەر ءوزىنىڭ ەسەپ شوتىندا بىرنەشە جىلداردان بەرى بۇرىنعى قىزمەتىنەن جىبەرىلگەن سىياقىنىڭ جاتقانىن ايتتى. نەگە بۇل اقشانى الماي جۇرگەنىن سۇرادى بانكتەگىلەر.

ايگۇل مۇنى ەستىپ، ءوزىنىڭ تاڭ قالىپ تۇرعانىن جەتكىزدى. ءبىر جاعىنان قازىر بانكىلىك تولەم كارتىشكەسى قاشاندا جان قالتاڭنان تابىلاتىندىقتان، باسقا ەسەپ شوت بار بولا تۇرا، ونى ەستەن شىعارىپ العانى دا انىق ەدى.  وسىلاي ءوزىنىڭ ەسەپ شوتىنا  جىبەرىلىپ، بىرەر جىل جاتىپ قالعان سىياقى اقشاسىن ساناپ الدى. بۇل جيىرما مىڭ تەڭگە اقشا ەدى. اللا بەرەيىن دەسە، وسىلاي بەرە سالادى ەكەن. انەۋگى مىسكىنگە قايىر ساداقا بەرگەنىمنىڭ ساۋابى ما ەكەن دەپ تە ويلاپ قويدى. ول قايىرشى بولسا دا، ادام عوي. بالكىم، شىنايى دۇعا تىلەدى مە ەكەن؟! قالاي بولسا دا، ءوزى ويلاماعان وقيعا بولدى.

ۇيگە ورالعاسىن حاديس كىتاپتاردى اشىپ،  بىرەۋگە قايىرىمدىلىق جاساۋدىڭ ساۋابى جايلى بىلگىسى كەلدى. مىنە، قىزىق، جۇبايى وعان وبلىس يمامى قانات قىدىرميننىڭ جاقىنداعى ءبىر جۇما نامازىنداعى ۋاعىزىندا ايتقان ءبىر اڭگىمەسىن ەسكە سالدى. ول پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.)-نىڭ قىزى فاتيما مەن كۇيەۋ بالاسى ءاليدىڭ باستان وتكەرگەن وقيعاسى ەدى. وندا بىلاي سىر شەرتىلەدى:

مەككە شاھارىنا كەرۋەن كەلسە، قالا تۇرعىندارى ءبىر جاساپ قالاتىن. ءشول دالاداعى شاھاردا جوق تاڭسىق تاماققا كەنەلىپ، اۋىزدارى اققا  تيەتىن. ءتىپتى، كەرۋەن كەلە جاتقانىن ەستىسە، جۇرت بۇعان قۋانىشپەن جاندارى جادىراپ، كوڭىلدەرى ماسايرايتىن.

پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) قىزى فاتيما دا كەرۋەن كەلگەن  كۇنى قۋانىشتى ەدى. كۇيەۋى ءالي ءتاتتى ءبىر نارسە اكەلىپ بەرۋگە ۋادە ەتكەن-ءدى. فاتيما كۇنى بويى ۇيگە سىيماي،  بارلىعىن جيناستىرىپ قويدى. قۇتتى ءبىر مەرەكەنى قارسى العانداي اسەردە بولاتىن.

ءبىر ساتتە ەسىك تە قاعىلدى. ءالي نە اكەلدى ەكەن دەپ جۇگىرە شىقتى. بىراق، ءالي قۇر قول كەلىپتى. ءجۇزى دە قۋانىشتى ەمەس.

– فاتيما، سەن مەنى كەشىر، ەشتەڭە اكەلە المادىم. كەرۋەننەن ءبىر الما ساتىپ الىپ ەدىم، ۇيگە جەتىپ قالعانىمدا الدىمنان ءبىر ءمۇساپىر شىعىپ، ءوزىنىڭ اش ەكەنىن ايتتى. شىداي المادىم، جالعىز المانى سول مۇساپىرگە بەردىم، – دەدى ءالي.

– ءالي، سەن وتە دۇرىس ىستەگەنسىڭ. باسقا ءبىر مۇسىلمان اش جۇرگەندە ءبىز قالاي ول المانى جەي الادى ەكەنبىز؟ اللا رازى بولسىن، بۇل ىسىڭە، – دەدى ول.

جۇبايىنىڭ بۇعان تۇسىنىستىك تانىتقانىنا ءدان ريزا بولدى. اللانىڭ ەلشىسىنىڭ (س.ع.س.) قىزى ەمەس پە؟. يمان بارىنەن بيىك ۇعىم عوي.

ءۇي ىشىندە ۇنسىزدىك پايدا بولدى. ونى بىرەۋدىڭ ەسىك قاققانى بۇزدى. ەسىكتى اشقان اليگە ارعى جاقتان ءبىر بەيتانىس ادام  ىدىسقا سالىنعان المالاردى ۇستاتتى.

– بۇل المالاردى راسۋلۋللا (س.ع.س.) بەرىپ جىبەردى. كەرۋەننەن وزىنە سىيلاعان ازىق-تۇلىكتى بارلىعىنا تاراتىپ بەردى. سىزدەردىڭ ۇلەستەرىڭىزدى مەنەن بەرىپ جىبەردى، – دەدى بەيتانىس ادام.

ءالي المالاردى ساناپ الدى.  سوسىن ول الگى ادامعا: «ءبىر الما جەتىسپەيدى عوي؟» دەپ توسىن ساۋال قويدى. بەيتانىس ادام مۇنى كۇتپەسە كەرەك. ءبىر قىزارىپ، ءبىر بوزاردى. سوسىن ول ءبىر المانى ءوزىنىڭ العانىن ايتتى دا، قوينىنا تىققان المانى قايتارىپ بەردى. ءبىر جاعىنان ءاليدىڭ ونىڭ ۇرلاعانىن ءبىلىپ قويعانىنا تاڭ قالدى.

– جوق، جوق، المانى الا بەر، مەنىڭ  دە تاڭقالعان جايىم بار ەدى. قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا بىرەۋگە جاساعان جاقسىلىعىڭ ون ەسە قايتادى دەيدى. نەلىكتەن  توعىز الما، ون الما ەمەس دەپ تاڭدانىپ وتىرعامىن، – دەگەن ەدى ءالي بەيتانىس ادامعا.

...ايگۇل ىشكى جان دۇنيەسى ەرەكشە ءبىر اسەر العانداي بولدى. شىنىمەن، تاڭ قالاتىن وقيعا دەدى ول. ءمۇساپىر ادامعا  ەكى مىڭ تەڭگە اقشا بەرگەنى ەسىنە ءتۇستى. ەندى مىنە، سول اقشا تۋرا ون ەسەلەنىپ قايتىپ وتىر. جيىرما مىڭ تەڭگە!

كەيىن دە تاعى ءبىر وسىعان ۇقساس وقيعا مەنىڭ دە باسىمنان ءوتتى. جۇمىستان شىعىپ، ۇيگە اسىعىپ كەلە جاتقانمىن. جولاي ورتالىق بازارداعى ءبىر دۇكەنگە كىرگەن ەدىم. ءبىر بەيتانىس ايەل ادام ون مىڭ تەڭگەلىك اقشاسىن مايدالاپ بەرۋدى سۇرادى. الگى ادامنىڭ  ءىرى اقشاسىن ايىرىپ بەردىم. بىراق، مەن ونىڭ ون مىڭ تەڭگەسىن ايىرىپ جاتىپ، وعان تاعى بەس مىڭ تەڭگەنى بايقاماي قوسىپ جىبەرىپپىن. ونى ۇيگە كەلگەسىن بىراق ءبىلدىم.  مۇنى ەستىگەن جۇبايىم: «ەشتەڭە ەتپەيدى، كەتكەن اقشاڭ ون ەسە قايتاتىن شىعار!» دەدى ويىن-شىنى ارالاس باياعى وقيعانى ەسكە الىپ.

مىنە، عاجاپ، وسى وقيعادان سوڭ بىرەر كۇننەن كەيىن وبلىستىق ءدىن باسقارماسى ۇيىمداستىرعان جۋرناليستەر اراسىنداعى شىعارماشىلىق بايقاۋدا ءبىرىنشى ورىن الىپ، ەلۋ مىڭ تەڭگە سىياقىعا يە بولدىم.

ءيا، ءبىز كوپ جاعدايدا وسىنداي قاسيەتتى قۇران دانالىقتارىن ەستە ۇستاي بەرمەيمىز. وزىمىزگە كەرەك نارسەنى وزگە بىرەۋ سۇراپ كەلسە، قيمايمىز. وزىمە قاجەت قانا اقشام بار، رەنجىمە، بەرە المايمىن دەيتىنىمىز ەش جاسىرىن ەمەس قوي. قاراپ وتىرساق، الگىندەي مۇقتاج ادامنىڭ قالاۋىنان شىقساڭ، ءوزىڭدى دە اللا تاعالا بوس قالدىرمايدى ەكەن عوي. سەبەبى، اللا تاعالا مەيىرىمدى، راحىمدى، جومارت ەكەنىن ەستەن شىعارمايىقشى!

باقىت سماعۇل، جۋرناليست

Abai.kz