ءبىر كەزدەرى تورتكۇل دۇنيەگە تارىداي شاشىلىپ كەتكەن ميلليونداعان قازاق اتا جۇرتى تاۋەلسىزدىك الىپ، كوك بايراعىن جەلبىرەتكەندە جۇرەگى جارىلارداي قۋانىپ ەدى. ەندى قايتسىن، ءبىر كەزدەرى كىندىك قانى تامىپ، قاسيەتتى توپىراعىنا اينالعان جەرگە ورالاتىنىنا قۇلاي سەنگەندە بۇرىنعى قۋعىن-سۇرگىندى ءبىر كۇندە ۇمىتىپ، ۇلى كوشتى قاسيەتتى قارا شاڭىراققا قاراي بۇرعان. راس، العاشقى كەزدە بەرى قاراي بەت بۇرعان قانداستارىمىزدى قۇشاق جايا قارسى الىپ، باۋىرلارعا دەگەن ءىلتيپات تانىتىپ، قازاقتىڭ كەڭ جايلاۋىنا ورنالاستىرعان.

تەك ءبىر اتتەگەنايى، ەندى عانا باستالىپ، سوڭى جاقىن ارادا تاۋسىلا  قويماس دەگەن بەكەم سەنىمگە سەلكەۋ ءتۇستى. ارمانىن ارقالاپ، سەنىمىن سەرىك ەتكەن اتالاستارىمىزدىڭ كوشى وسىدان جەتى جىل بۇرىن نەگە ەكەنى بەلگىسىز ءبىرجولاتا توقتاپ قالدى. ءوزىمىزدىڭ اتا جۇرتىمىزدا نەبىر ءناۋباتتىڭ كەسىرىنەن وزگە جۇرتتان ازشىلىققا ۇشىراپ، اركىمگە ءبىر جالتاقتاپ جۇرگەن بەيشارا كۇيمىزدەن ءبىر قۇتقارسا انا جاقتاعى قالىڭ قازاعىم كەلىپ كوڭىلىمىزدى ورنىقتىرىپ، ەڭسەمىزدى كوتەرەمىز بە دەگەن ۇكىدەي ءۇمىتىمىز ءبىرجولاتا جەلگە ۇشتى. بۇعان نەشە ءتۇرلى ادام ايتسا سەنگىسىز ءدۇدامال سىلتاۋلار قاپتاپ كەتتى. ەڭ العاشقى اۋىر سوققى  «ورالمان» مارتەبەلى اعايىنعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىعى 5 جىلعا دەيىن بەرىلمەيتىن قاتاڭ شەشىم قابىلدانعانى بولدى. ەندى مۇنى از دەسەڭىز، شەتتەن كەلەتىن اعايىنداردان ونىڭ سوتتى بولعان، بولماعاندىعى تۋرالى انىقتاما اكەلۋ تۋرالى ەشبىر نەگىزسىز تالاپ كوشىمىزدىڭ ءبىرجولا سارقىپ تاستايتىنىن بولجاۋ قيىن ەمەس. ويتكەنى شەتەلدەر، اسىرەسە قىتاي جۇرتى مۇنداي انىقتامانى بەرۋگە ونشا قۇلىقتى بولماي شىقتى. قىسقاسى، ول جاقتا ءبىزدىڭ كوشكە ءبىرجولاتا توسقاۋىل قويىلدى.

وسىدان كەين اشىق ايتىلماسا دا ەندى ورالمانداردىڭ مۇڭىن شاعىپ، ولاردىڭ قيىن جاعدايىن جازىپ كورسەتۋ دە كۇرت  تيىلدى. ءبىردى-ەكىلى گازەتتەر بولماسا، قالعاندارى بۇل تاقىرىپقا اۋىز دا اشقان جوق. ال سول تۇستا قىتايدا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ەلىمىزگە كەلۋگە نەشە ءتۇرلى شەكتەۋ قويىلعانى، ولاردىڭ تولقۇجاتتارىن تارتىپ العاندىعى، ودان قالدى ەلىمىزگە كەلگەن قانداستارىمىزعا بەرىلگەن ىقتيارحاتتىڭ دا الىنىپ قويعاندىعى، مىنە وسىلايشا كورشىمىز تاراپىنان قانداستارىمىزعا ساياسي قىسىم جاسالىپ جاتقاندىعى، وبالى نە، تالاي باق-تاردا از جازىلعان جوق. تەك ءبىر وكىنىشتىسى، اباي عۇلاما ايتپاقشى «باياعى جارتاس، ءبىر جارتاس» كۇيىندە قالا بەردى.

ونى ايتاسىز، ءتىپتى كەيبىر عالىمسىماقتار مۇنداي جاعدايدى وزدەرىنشە اقتاپ تا جاتتى. ولاردىڭ وزدەرىنشە توپشىلاۋىنشا قىتايدان كەلگەن قازاقتار مەن ۇيعىر اعايىندار مۇنداي قاجەتتى قۇجاتتتار العاننان كەيىن قىتايدىڭ ساياساتىنا قارسى «شىعىس تۇركىستان ازاتتىعى» دەگەن ۇيىمعا بارىپ قوسىلاتىن كورىنەدى. ال كەيبىر جاستارىمىز سيرياداعى قىرعىنعا قاتىسۋعا اسىعادى ەكەن. ەشبىر ايعاق نە بۇلتارتپاس دالەلى جوق وسىنداي «تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا» دەپ جوبالاپ ايتىلا سالعان ءسوز كەيبىرەۋلەردىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركىپ، ۇلى كوشكە دەگەن قارسىلىعى ۇدەتە تۇسكەنى ءسوزسىز. مۇنداي جاعدايعا كوزىمىز ۇيرەنىپ كەتكەندىگى سونشالىق، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ اتتاي ون ءۇش جىل وتىرعان تالعات ماماشەۆ دەگەن ازاماتىمىزدىڭ ءوز ءسوزىنىڭ ءبىر كەزەگىندە «ورالمانداردى ۇرعانىم بار» دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارعاندىعىنا دا تاڭ قالمادىق. ال وسى جاقىندا عانا استانادا تاۋەلسىزدىك سارايىندا ءوتىپ جاتقان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىندا ماماشەۆتەن پىكىر بىلمەك بولعان تىلشىلەر قاۋىمىنا «باسىمدى اۋىرتپاڭدار» دەپ كەلتە قايىردى دا، جونىنە كەتە بەردى.

ول كىسىنىڭ جونىنە كەتكەندىگى ساۋاپ بولدى. ماماشەۆتىڭ ون ءۇش جىل بويى مىڭداعان، ءتىپتى ميلليونداعان ورالمانداردىڭ جان ايقايىنا قۇلاق اسپاعاندىعىن، سويتە تۇرا جىلى ورنىنان ايىرىلعىسى كەلمەگەندىگىن تۇسىنگەن بولار ەلباسىمىز، وسى قاۋىمداستىقتىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ونى قىزمەتىنەن بوساتىپ، ونىڭ ورنىنا ەل اۋزىنا يگىلىكتى ىستەرىمەن ىلىككەن زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆتى تاعايىندادى. اتالمىش قۇرىلتايداعى ەلدى ەلەڭ ەتكىزەر شارالار قابىلدانىپ، كوشى-قوننىڭ كۇردەلى ماسەلەلەرى شەشىلەتىندىگى تۋرالى ايتىلعاندا قۋانباعان جان قالماعان بولار. استاناعا كوز تىككەن جانداردىڭ بارلىعىنىڭ دا توبەسى كوككە ءبىر ەلى جەتپەي قالعانداي ەدى. بۇعان سەبەپ تولىپ جاتىر. ماسەلەن، ەڭ الدىمەن مۇندا ەلباسىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن «وتانداستار» قورى قۇرىلىپ، شەتتتەن كەلگەن اعايىنداردىڭ قولتىعىنان دەمەپ جىبەرەتىندەي جۇمىستار اتقارىلىپ، كوپتەن بەرى قوردالانىپ قالعان قيىن تۇيىندەر شەشىلمەك. مۇنىمەن قاتار باياعىدان بەرى ورالمانداردىڭ اياعىنا كىسەن سالىپ، ادىمىن اشتىرماي كەلگەن «سوتتالماعاندىعى» تۋرالى انىقتاما دەگەن پالە ءبىرجولاتا الىنىپ قالماق. بۇل دەگەنىمىز شەكارانىڭ ارعى بەتىندە ەلىنە دەگەن ساعىنىشتان سارعايىپ جۇرگەن وتانداستارىمىزدىڭ الدىنان اقجولتاي اشىلماق. مىڭداعان جاندار مۇنداعى تۋىستارىمەن قۋانا قاۋىشىپ، تۋعان جەرىنىڭ توپىراعىنا تاۋبە ەتپەك. تاعى ءبىر ەلەڭ ەتكىزەر جاقسى جاڭالىق، شەتتەگى قانداستاردىڭ بالالارىنا بەرىلەتىن 2 پايىزدىق وقۋ گرانتى ەندى ەكى ەسەگە كوبەيمەك.

سونىمەن «توعىز اۋىز ءسوزدىڭ توبىتاي ءتۇيىنى» شەتەلدەگى جانى جارالى قانداستارىمىزدىڭ جاعدايى اناعۇرلىم جاقسارىپ، قولدان جاسالىنعان تالاي كەدەرگى الىنىپ قالماق. كىدىرىپ قالعان كوش ەندى ۇدەرە كوتىرىلمەك. الىستان ساعىنىپ كەلگەن قازاق باۋىرىن عانا ەمەس، باۋىرمالدىعىن دا تاپپاق.

تاعى ءبىر جايتتى ايتپاي كەتە المادىق. قۇرىلتايدا ورىنباسارلىققا جاڭادان سايلانعان زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆتىڭ قىسقا دا نۇسقا ءسوزى كوپشىلىكتى بەي-جاي قالدىرماعان سەكىلدى. «ۇلكەن سەنىمگە كوپ راحمەت. بۇل قىزمەت ءار قازاققا بولەك دۇنيە. مەن كوپ سويلەمەيمىن، ءىستىڭ ادامىمىن. ەرتەڭگى كۇنى ءبارىن ىسپەن دالەلدەيمىن» دەگەن ءسوزى كوپشلىلىكتىڭ كوڭىلىنە نىق سەنىم ۇيالاتقانداي.

كەزىندە قانشاما قاندفى قىرعىننان شەتەلدى پانالاعان وتانداستارىمىز ەشبىر ىڭ-شىڭسىز ەلىنە ورالىپ، قۇتتى قونىسىن تاۋىپ، سارعايعان ساعىنىشىن باسىپ، قۋانىش قۇشاعىنا  بولەنىپ جاتسا، بۇل بىزگە دە باقىت، بىزگە دە ءسۇيىنىش.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz