ومىردە تالاي-تالاي زورلىق كورىپ، جابىلعان جالا مەن جاققان كۇيەنىڭ قۇربانى بولعان جاندار الدىمەن كىمدى ىزدەيدى؟ ارينە بىلىكتى دە ءبىلىمدى قورعاۋشىنى ياعني ادۆوكاتتى ىزدەدى. ال ەندى سول جىلاعان جاستى ءسۇرتىپ، ءۇمىت ۇيالاتۋعا ءتيىستى مۇنداي جانداردىڭ وزدەرى ءارتۇرلى سىيقىسىق قىلىقتىرعا بارىپ، ءتىپتى پارا ءۇشىن ءوزىنىڭ جاقىن دوسىن دا قۇرباندىققا شالىپ جىبەرسە شە؟ بۇعان بىردەڭە دەپ باعا بەرۋ دە قيىن ەكەن. مۇندايدا اتامىز قازاق: «ەت ساسىسا تۇز سەبەر، ال تۇز ساسىسا نە سەبەر؟» دەپ تاۋىپ ايتقان-اۋ، ءسىرا.

وتكەندە ءبىر وسىنداي قورعاۋشى باقىتجان حاسەنوۆ ءوزىنىڭ تانىس ايەلىن تابيعاتقا تىنىعۋعا شاقىرادى. ارينە، ارالارىندا قانداي اڭگىمە بولعاندىعىن، قانداي سىردىڭ اقتارىلعاندىعىنان ءبىز بەيحابارمىز. سونىمەن نە كەرەك، بي-اعامىزدىڭ ايتاتىنداي «ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، كوللەكتيۆتىڭ جىرىن ايت» دەگەندەي، الگى ايەلدى سول تەمىر تۇلپارىنىڭ ىشىندە-اق جاۋكەمدەپ تاستايدى. بۇل وقيعانى ەستىگەنمەن جانىندا تۇرىپ، كۋا بولعان جوقپىز، سوندىقتان ايعاققا جۇگىنەلىك. الگى ايەلدىڭ ايتۋىنشا ەكەۋىنىڭ اراسىندا ەشقانداي رومانتيكالىق سەزىم بولعان ەمەس. ادۆوكات ورتا جاستاعى ايەلدى ءوز ماشيناسىنىڭ ىشىندە جۇرەك كۇشىمەن ەمەس، بىلەك كۇشىمەن زورلاپ تاستاعان. قارسىلاسۋعا قاۋقارسىز ايەلدىڭ قارا كۇشتىڭ قۇدىرەتىنە پارمەنى جەتپەگەن. ادۆوكاتىمىز بولسا: «جوق، ءتىپتى دە ولاي ەمەس، ول ايەل وتىرىك ايتادى. ءبىز بۇرىننان تانىسپىز. ءبارى ەكەۋا كەلىسىممەن بولعان» دەپ ءوز ءۋاجىن كەلتىرەدى. الايدا تەكسەرۋ ورگاندارى ادۆوكاتتىڭ ەمەس، الگى ايەلدىڭ سوزىنە سەنىپ وتىرعان جايى بار. سونىڭ وزىندە ادۆوكات راقىمشىلىق جاساۋدىڭ ارقاسىندا تار قاپاسقا قامالۋدان  امان قالعان.

وسى ورايدا ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە وراي وسىلاي جاسالاتىن راقىمشىلىقتىڭ بارلىق قىلمىس تۇرىنە قولدانۋدى ادىلدىك ەمەس دەپ سانايتىنداردىڭ دا بار ەكەندىگىن ايتا كەتكەن ورىندى. ماسەلەن، ەلىمىزگە بەلگىلى ادۆوكات دجوحار وتەبەكوۆتىڭ پىكىرى وسىعان سايادى. ول ايەل زورلاعان ادامعا راقىمشىلىق مۇلدەم جاسالماۋ كەرەك دەگەندى تالاي ايتىپ ءجۇر. ونىڭ تۇجىرىمىنا سايساق، ايەل زورلاۋ اسا اۋىر قىلمىستىڭ قاتارىنا جاتادى. مۇندايلارعا وركەنيەتتى ەلدەردە وتە قاتاڭ قارايدى، راقىمشىلىق دەگەن مۇلدەم جۇرمەيدى. مۇمكىن، بۇل كىسىنىڭ ايتقانىندا دا ءبىر قيسىن بار شىعار. ويتكەنى مۇنداي زورلىق-زومبىلىق ادامنىڭ ءتانىن عانا ەمەس، اسىرەسە، جانىن، پسيحيكاسىن قاتتى جارالايدى. ودان مۇلدەم ساۋىعىپ كەتۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بۇعان ەندى نەگىزىنەن ايەل ادامداردى كىنالى دەپ ساناۋعا جاقىن تۇراتىن قازاقي مەنتاليتەتىمىزدى قوسىڭىز. ءبىر زورلانعان ايەلدىڭ، اسىرەسە قىز بالانىڭ كەيىن ەل قاتارلى تۇرمىس قۇرىپ، بالا ءسۇيۋى تىم نەعايبىل.

شىندىعىندا دا مۇنىڭ ءوزى قيسىنعا سىيمايتىن اڭگىمە سەكىلدى. ءوزى پايعامبار جاسىنان اسقان اقساقال دەيتىندەي ادامنىڭ ءجونى دۇرىس جەردە ەمەس، قوزى-لاقتاي ماشيناعا سالىپ الىپ، ارام ويىن جۇزەگە اسىرعاندىعى قىزىق ەكەن. وۋ، وسى كۇنى قاي قالادا دا ساعاتتىق، ءتىپتى تاۋلىكتىك پاتەرلەر جىرتىلىپ ايىرىلماي ما؟ الدە ساراڭدىعى ۇستاپ كەتتى مە ەكەن؟ ەكىنشى جاعىنان ايەلدىڭ ءوزى بۇرىننان جاقسى بىلەتىن ەركەكتىڭ ماشيناسىنا ءوز ەركىمەن ءمىنىپ، تابيعاتقا بارىپ بوي جازىپ قايتۋعا قارسى بولماعانى دا ءبىراز جايتقا كۇدىك كەلتىرەدى.

ال ەكىنشى ءبىر قورعاۋشىمىز ەرلان مۇحامەدجانوۆىڭ ىستەگەن ءىسى تالاي جۇرتتىڭ جاعاسىن ۇستاتتى. ول ءوزى سول وتباسىمەن تالاي جىلداي ارالاساتىن جاندى ءوز-وزىنە قول جۇمساپ، بۇل دۇنيەدەن باز كەشۋىنە اكەلىپ سوقتى. ارتىندا ايەلى مەن شيەتتەي-شيەتتەي ەكى بالاسى قالدى. وسىناۋ ادام سەنگىسىز جاعداي بىلاي وربىگەن. الگى ادۆوكات قوستاناي ستانساسىنىڭ باسشىسى بولىپ ىستەيتىن باۋىرجان تانكەەۆ دەگەن دوسىنا مۇنىڭ ۇستىنەن مەملەكەتتىك كىرىستەر جونىندەگى دەپارتامەنت قىلمىستىق ءىس قوزعاپ جاتقاندىعىن اسا قۇپيا تۇردە قۇلاعىنا جەتكىزەدى. الايدا الگى ادۆوكاتتىڭ دەپارتامەنتتەگى سول ءىستى قوزعاعان وفيتسەرمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا ەكەندىگىن، ەگەر بۇل 5 ميلليون تەڭگە تاپسا ءىستى جىم-جىلاس جاۋىپ تاستايتىندىعىن تاعى دا سىبىرلايدى. قاتتى ساسقان باستىق دەرەۋ ارادا ماشيناسىن ساتىپ، ونىڭ ۇستىنە ءبىراز قارىزدانىپ-قاۋعالانىپ ايتەۋىر سول قارجىنى تابادى دا ادۆوكاتتىڭ قولىنا ۇستاتادى. پارا بەرۋ جاعدايى  سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى قىزمەتكەرلەرىنىڭ قۇلاعىنا جەتەدى. ولار دەرەۋ ىسكە كىرىسىپ، باستىقتى دەپارتامەنتكە الدىرىپ الىپ، اتتاي التى ساعات بويى تەرگەيدى. بۇدان بوسانعان بويدا الگى ازامات ۇيىنە كەلەدى دە اسىلىپ ولەدى. مىنەكەي جاپ-جاس جىگىت، ءومىر جولىن ەندى عانا باستاعان ازاماتتىڭ تىرشىلىگى كۇرت ءۇزىلدى. اتتەگەنە-اي دەيسىڭ. ولاي دەمەسكە امالىڭ جوق. ويتكەنى مۇنىڭ ءبارى وتىرىك-وسەككە قۇرىلعان تۇزاق ەدى. ارىستاي ازامات سونىڭ قۇرباندىعى بولدى. كەيىن انىقتالعانداي مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىندە الگى ستانسا باستىعىنا قاتىستى ەشبىر قىلمىستىق ءىس اشىلماعان. مۇنى قورعاۋشى مەن الگى وفيتسەر ەكەۋى ويلاپ تاپقان. ءسويتىپ وڭاي ولجا تاپپاققا بەكىنگەن. ءبىر قىزىعى، وفيتسەر ءىستى جابۋعا ءۇش ميلليون تەڭگە سۇرا دەسە، ويىنا ارامدىق كىرگەن ادۆوكاتىمىز بۇل سومانى 5 ميلليونعا جەتكىزگەن. ياعني ەكى ميلليوندى بەتى ءبۇل ەتپەستەن قالتاعا باسقان. جانە كىمدى الداپ، كىمنەن الدى دەيسىز عوي. تالاي جىل اياق-تاباعى بىرگە ارالاسىپ، ارالارىنان قىل وتپەستەي دوس بولعان ادامىنان العان. ول بايعۇس دوس دەپ جۇرگەن جانعا قالايشا قۇلاي سەنبەسىن. كوڭىلىندە تيتىمدەي دە كۇدىك بولماعانى دا سودان. اتتەڭ دوس دەگەنى قاس بولىپ، تاسادا تۇرىپ تاس اتقان، اقشاعا ارىن ساتقان ارامزا جان بولىپ شىققانى اڭىراپ قالعان جانۇيانىڭ قابىرعاسىن قاڭىراتىپ كەتكەندىگى راس. بۇل رەتتە جاڭاعى قورعاۋشى سىماعىمىزدىڭ ەلىمىزدە جان-تانىمەن ادال قىزمەت ەتىپ، تالاي جاندى زاڭسىزدىقتان اراشالاپ قالعان ادۆوكاتتار قاۋىمىنا دا تيگىزگەن زيانى ءبىر توبە.

ءبىر قىزىعى، العاشقى سوت وعان ءتىپتى جاناشىرلىقپەن قاراپ، ءۇش جىلعا عانا سوتتادى. ونىڭ ءوزى دە شارتتى تۇردە. كەيىن كولىك پروكۋراتۋراسىنىڭ تىكەلەي قارسىلىق تانىتۋىنىڭ ارقاسىندا عانا اپەلياتسيالىق سوت 3 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىپ، بار دۇنيە-مۇلكىن تاركىلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

ءبىز بۇل جەردە قورعاۋشىلاردىڭ بارلىعىنا دا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز. ولاردىڭ كوپشىلىگى ءوز ىستەرىن ادال اتقاراتىن، سوتتى بولعان جانداردى اقتاپ الا الماسا دا جازاسىن ەداۋىر جەڭىلدەتۋ ءۇشىن كوز مايىن تاۋىسىپ تالاي ايعاقتار ىزدەيتىندىگى،  ءسويتىپ سوڭعى قورعان بولىپ جۇرگەندىگىن دە جوققا شىعارمايمىز. جانە دە ولاردىڭ كوتەرىپ جۇرگەن جۇگى دە تالاي ناردىڭ بەلىنە سالماق تۇسىرگەندەي. ەلىمىزدىڭ ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتاەۆ ءماجىلىستىڭ ۇكىمەت ساعاتىندا ءبىزدىڭ اۆوكاتتارعا تۇسەتىن سالماقتىڭ وزگە دامىعان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا كەيدە ون ەسەگە دەيىن ارتىق ەكەندىگىن تىلگە تيەك ەتە كەتتى. سوندىقتان دا بىزدە ادۆوكاتتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى دە قىلاڭ بەرەدى. وسىدان دا شىعار، بىزدەگى ازاماتتار ادۆوكاتتىق قىزمەتتى دەر كەزىندە الا المايدى، ال الا قالعان كۇيدە دە ول تىم قىمباتقا تۇسەتىندىگىن دە جاسىرمادى.

ارينە، ادامداردىڭ بارلىعى بىردەي پەرىشتە ەمەس. پەندەمىز عوي. سوندىقتان دا قوعامىمىزدى زاڭ بۇزۋشىلىققا، زورلىق-زومبىلىق جاساۋعا جاقىن تۇرتاتىن جاندار دا از كەزدەسپەيدى. الايدا سولاردىڭ ىشىنەن الگى اتالعان زورلىقشىلاردان ساقتاۋعا دايىن تۇراتىن، قىسىلعاندا قول ۇشىن بەرەتىن، كەيبىر سوتتىڭ ادىلەتسىز شىعارعان شەشىمىن تالاي اپپەلياتسياعا دەيىن بارىپ قورعاپ شىعاتىن ەرەكشە جاندار—ادۆوكاتتاردىڭ اراسىندا كەزدەسىپ قالۋى ادامنىڭ عانا ەمەس قوعامنىڭ دا كىناسى بار سەكىلدى.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى

Abai.kz