رۋحاني دەنساۋلىق دەگەنىمىز نە؟
ءابىل پەرزاداەۆ، پسيحوتەراپەۆت.
ول تۋرالى ءسىزدىڭ بىلگىڭىز كەلە مە؟ وسىنداي وي مەنى كوپتەن تولعاندىرىپ جۇرەتىن. سەبەبى مەن بىرنەشە جىلدار بويى جۇيكە كەسەلدەرىمەن اينالىسىپ كەلەمىن. ال سوڭعى 25 جىلدىڭ ىشىندە رۋحاني دەنساۋلىق مامانى بولىپ قىزمەت ەتىپ، ونى انىقتاۋ جانە ەمدەۋ تاسىلدەرىن جەتە مەڭگەردىم. بىرنەشە جىلدار بويى يگەرگەن تەوريالىق جانە پراكتيكالىق بىلىمىممەن گازەت وقىرماندارىنا قىسقاشا جانە ولارعا ۇعىنىقتى تۇردە مالىمەت بەرۋدى ءجون كوردىم. ونداعى نەگىزگى وي: كەسەلدىڭ الدىن الىپ، ۋاقتىلى دارىگەرگە كورىنۋ – ۇلت دەنساۋلىعىنا، ەل قاۋىپسىزدىگىنە قوسقان تامشىداي بولسا دا ۇلەس بولار ەدى دەگەن ماقسات.
ءابىل پەرزاداەۆ، پسيحوتەراپەۆت.
ول تۋرالى ءسىزدىڭ بىلگىڭىز كەلە مە؟ وسىنداي وي مەنى كوپتەن تولعاندىرىپ جۇرەتىن. سەبەبى مەن بىرنەشە جىلدار بويى جۇيكە كەسەلدەرىمەن اينالىسىپ كەلەمىن. ال سوڭعى 25 جىلدىڭ ىشىندە رۋحاني دەنساۋلىق مامانى بولىپ قىزمەت ەتىپ، ونى انىقتاۋ جانە ەمدەۋ تاسىلدەرىن جەتە مەڭگەردىم. بىرنەشە جىلدار بويى يگەرگەن تەوريالىق جانە پراكتيكالىق بىلىمىممەن گازەت وقىرماندارىنا قىسقاشا جانە ولارعا ۇعىنىقتى تۇردە مالىمەت بەرۋدى ءجون كوردىم. ونداعى نەگىزگى وي: كەسەلدىڭ الدىن الىپ، ۋاقتىلى دارىگەرگە كورىنۋ – ۇلت دەنساۋلىعىنا، ەل قاۋىپسىزدىگىنە قوسقان تامشىداي بولسا دا ۇلەس بولار ەدى دەگەن ماقسات.
سونىمەن، نەۆراپوتولوگ مامانى ورتالىق جانە شەت نەرۆ جۇيەسىنىڭ كەسەلدەرىمەن اينالىسادى. ياعني، سول اعزالاردىڭ زارداپتارىنان شىعاتىن اۋرۋلاردى: مي قابىقتارىنىڭ قابىنۋى (مەنينگيت), ميدىڭ ءوزىنىڭ قابىنۋى (ەنتسەفاليت), ميعا قان قۇيىلۋى، قان تامىرلارى جارىلىپ نەمەسە تامىرلاردىڭ قىسىلىپ قان جۇرمەي قالۋى (ينسۋلت) جانە جۇلىننىڭ كەسەلدەرى، شەت نەرۆتەردىڭ قابىنۋى، قىسىلۋى سياقتى كوپتەگەن سىرقاتتاردى ەمدەۋ تىكەلەي مىندەتىمىزگە جاتادى. بۇلاردى دا كوبىنە جۇيكە كەسەلدەرى دەپ اتايدى. بىراق تا ادام اعزاسىندا فيزيولوگيالىق قوزۋشى جانە تەجەۋشى پروتسەستەردىڭ بولىپ تۇراتىنىن بىلگەن ءجون. بۇل نەگىزىنەن ۇلكەن مي قىرتىسىنىڭ جاعدايىمەن انىقتالىپ وتىرادى. ال ۇلكەن مي قىرتىسىنىڭ قىزمەتىنىڭ وزگەرۋى – رۋحاني دەنساۋلىقتىڭ وزگەرۋىنە اكەلىپ سوعادى.
رۋحاني دەنساۋلىق (جان دۇنيەسىنىڭ) كەسەلدەرى ەكى تۇرگە بولىنەدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى، تەرەڭ كۇيزەلىسكە ۇشىراۋدىڭ پسيحيكالىق اسەرلەرى، ەكىنشىسى، السىرەۋ سالدارى نەمەسە شەكارالىق جاعدايعا دۋشار بولۋ. مۇنىڭ ءمانىسى مىنادا: دەنى ساۋ، رۋحاني دەنساۋلىعى وزگەرمەگەن جاندار بار. ولار باقىتتى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتادى. سولاردىڭ ىشىنەن كەيبىر ازاماتتاردىڭ ومىردەگى كەزدەيسوق قولايسىز جاعدايلارعا بايلانىستى (ىشىمدىككە سالىنۋدان، ۇرلىق-سۇمدىقپەن اينالىسۋدان، ت.ب.) رۋحاني دەنساۋلىعى وزگەرەدى، كەميدى. بويدا وزگەشە بەلگىلەر پايدا بولا باستايدى. ولار: ۇيقىنىڭ قاشۋى، باستىڭ اۋىرۋى، كوڭىل قوشىنىڭ بولماۋى، قورقاقتىق قاسيەتىنىڭ پايدا بولۋى، اينالاسىنداعىلاردى جاقتىرماۋ، ءسوز كوتەرمەۋ، ءالسىن-ءالسىن جۇرەكتىڭ سوعۋى نەمەسە توقتاپ قالۋ قاۋپى. وسىنداي وزگەرىستەردى رۋحاني دەنساۋلىقتىڭ (جان دۇنيەسىنىڭ) السىرەۋى نەمەسە شەكارالىق جاعداي دەپ اتايدى. رۋحاني دۇنيەسى السىرەگەن كەسەلدەرگە جۇيكەنىڭ السىرەپ، توزۋى (استەنيچەسكي نەۆروز نەمەسە پسيحاستەنيا), ەسىرىك (يستەريا), سەرپىلىستىك جۇيكەنىڭ السىرەۋى (رەاكتيۆنىي نەۆروز), ت.ب. تولىپ جاتقان جاعدايلاردى ايتۋعا بولادى.
مۇنداي كەزدە ناۋقاس كىسىلەر تىكەلەي رۋحاني تەراپەۆت (پسيحوتەراپەۆت) مامانىنا بارۋى كەرەك، ال ول رۋحاني تەراپەۆتىك كومەك دەپ اتالادى.
شىنتۋايتىنا كەلگەندە، رۋحاني تەراپەۆتىك كومەك رۋحاني دەنساۋلىعى السىرەگەندەرمەن قاتار رۋحاني دەنساۋلىعى ساۋ ادامدارعا دا وتە قاجەت. ءبىرىنشى جاعدايدا، رۋحاني دەنساۋلىق ءارى قاراي السىرەپ، تەرەڭ كۇيزەلىستىڭ الدىن الۋ، ەكىنشى جاعدايدا، رۋحاني دەنساۋلىقتىڭ السىرەۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن كەرەك.
رۋحاني تەراپەۆتىك كومەك ءار ەلدە ءارتۇرلى دەڭگەيدە دامىعان. مىسالى، امەريكا قۇراما شتاتتارى مەن باتىس ەۋروپا ەلدەرىندە ءار سالادا دامىعان، ەرەسەك كىسىلەرگە ارنالعان نەمەسە وتباسىلىق رۋحاني تەراپەۆتەر بولادى. ال كورشىلەس رەسەيدە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ 1999 جىلعى 27 شىلدەدەگى №337 بۇيرىعى بويىنشا بۇل سالانىڭ كەڭ ءورىس الۋىنا جول اشىلعان. ءوز ەلىمىزگە كەلەتىن بولساق، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ءوزىنىڭ 1997 جىلعى 31 ناۋرىزداعى №147 بۇيرىعىندا رۋحاني تەراپەۆتىك كومەكتى ودان ءارى جەتىلدىرۋ جولى ايرىقشا كورسەتىلگەن بولاتىن. وعان سوڭعى جىلدارى ادام جان دۇنيەسىنىڭ السىرەۋى كەسەلدەرىنىڭ كوبەيە ءتۇسۋى سەبەپ بولسا، ەكىنشىدەن، ەلىمىزدە نارىقتىق ەكونوميكانىڭ ەنۋىنە بايلانىستى ادامداردىڭ ءبىر-بىرىمەن ءوزارا قارىم-قاتىناسىنىڭ وزگەرۋى جالپىلاما رۋحاني دەنساۋلىققا وزگەرىستەر ەنگىزدى جانە ەنگىزە بەرمەك. وسى تۇرعىدان العاندا، بۇل ەڭ الدىمەن كەسەلدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا جاسالعان، ۇلتتىڭ جان دۇنيەسىن نىعايتۋعا ارنالعان تىكەلەي شارا بولىپ تابىلادى. بىراق تا وسىنداي ءىس-شارالار دەنى ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرىندە ەنگىزىلمەدى. وعان ءارتۇرلى وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى جاعدايلار مۇمكىندىك بەرمەدى. ءبىر اتاپ وتەرلىگى، سوڭعى جىلدارى كوپتەگەن جەرلەردە پسيحوتەراپەۆتىك كابينەت جۇمىس ىستەي باستادى. اسىرەسە، استانادا بيىلدان باستاپ كوپتەگەن ەمحانالاردىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، قولدانىسقا بەرىلۋىنە بايلانىستى قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتى ءبىراز رۋحاني-تەراپەۆت (پسيحوتەراپەۆت) ماماندارىن شتاتقا كىرگىزىپ، ەمحانالاردا وسى سالاعا بايلانىستى كابينەتتەر اشتى. ولاردىڭ جۇمىس ىستەگەن مەرزىمدەرى جارتى جىلدان اسىپ بارادى. وسى ۋاقىت ىشىندەگى پسيحوتەراپەۆتىك كومەكتىڭ دەڭگەيى جوعارى دەپ ايتۋ ازىرگە جەتكىلىكسىز.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، جان دۇنيەنىڭ تەرەڭ كۇيزەلىسكە ۇشىراعان ءتۇرىن ەمدەيتىن دارىگەردى پسيحياتر، سالانىڭ ءوزىن پسيحياتريا دەيدى. مۇنداعى “پسيح” – جان دۇنيە (دۋشا) بولسا، “ياتريا” – ەمدەۋ (لەچەنيە). سوندا پسيحياتر دەگەنىمىز – جانتەراپەۆت (دۋشاتەراپەۆت) دەگەن ماعىنانى بىلدىرسە، پسيحيكالىق كەسەلدەر (دۋشەۆنايا بولەزن) جان دۇنيە كەسەلدەرى. ال جان دۇنيەنىڭ السىرەۋى نەمەسە شەكارالىق جاعدايعا دۋشار بولۋىن ەمدەيتىن مامان رۋحاني تەراپەۆت دەپ اتالادى. بۇلار ءبىرىنشى كەزەكتە جاندى ەمدەيدى. سوندىقتان، سەسكەنۋدىڭ، قورقۋدىڭ، ۇرەيلەنۋدىڭ ەشبىر قاجەتى جوق.
ال جان دۇنيەنى ەمدەۋ، بۇل تەك دارىگەرلەردىڭ ۇلەسى ەمەس. بۇل كەۋدەسىندە جانى بار ءار ازاماتتىڭ مىندەتى. ول دەگەنىمىز – ادامداردىڭ ءبىر-بىرىمەن جىلى سويلەسۋى، ءبىرىن-ءبىرى سىيلاۋى، دۇنيەقوڭىزدىققا كوپ سالىنباۋى، پەندەلىك ويلاردان اۋلاق بولۋى. ءوزىنىڭ ەلىن، جەرىن سۇيە ءبىلۋى، حالقىن قادىرلەۋى. وسىنىڭ ءبارى رۋحاني دەنساۋلىقتىڭ نەگىزگى كوزى. بۇل عاسىردان عاسىرعا كەلە جاتقان اتا-بابا ءداستۇرى.
استانا.
