الەمدەگى مۇگەدەكتەر قۇقىن ايقىنداعان حالىقارالىق قۇجات،  بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى 2006 جىلعى 13 جەلتوقساندا نيۋ-يوركتە قابىلداعان مۇگەدەكتەر قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنتسيا جانە بۇل، 21-ءشى عاسىردا قابىلدانعان العاشقى ادام قۇقى تۋرالى دەكلاراتسيا.

«مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنتسيانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» 2015 جىلعى 20 اقپانداعى № 288-V قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنان كەيىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 4 باپىنا ساي، كونۆەنتسيا زاڭنامامىزدىڭ  ءبولىمى بولعانىن جانە وسى باپتىڭ ءۇشىنشى تارماعىندا «رەسپۋبليكا بەكىتكەن حالىقارالىق شارتتاردىڭ رەسپۋبليكا زاڭدارىنان باسىمدىعى بولادى»، - دەپ جازىلعان.  بۇل ماڭىزدى ءجايت.

كونۆەنتسيانى راتيفيكاتسيالاۋعا بايلانىستى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى، № 433-V, 2015 جىلعى 3 جەلتوقساندا قابىلداندى. وسى زاڭناما بويىنشا ەلىمىزدىڭ 20 زاڭى مەن  4 كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى.

بۇۇ مۇگەدەكتەر قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنتسيا       

1-باپتا،  كونۆەنتسيانىڭ ماقساتى بارشا مۇگەدەكتەردىڭ بارلىق ادام قۇقىقتارى مەن نەگىزگى بوستاندىقتارىن تولىق جانە تەڭ دارەجەدە ىسكە اسىرۋىن كوتەرمەلەۋ، قورعاۋدا جانە قامتاماسىز ەتۋدە، سونداي-اق ولارعا ءتان قادىر-قاسيەتتى قۇرمەتتەۋدى كوتەرمەلەۋ بولىپ تابىلادى، - دەلىنسە. وسى ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن كونۆەنتسيانىڭ 3-باپىندا, بارلىق ۇعىنىم-ەرەجەلەر نەگىزدەلەتىن، جالپى قاعيداتتار بەكىتىلگەن.

نەگىزگىلەرى:

• قوعامعا تولىق جانە ءتيىمدى تارتۋ جانە قوسۋ;
•  مۇمكىندىكتەر تەڭدىگى;
•  كەمسىتپەۋشىلىك;
•  قولجەتىمدىلىك.

اتالعان قاعيدالار لوگيكالىق تۇرعىدان بىرىمەن ءبىرى تىزبەكتەلىپ تۇر. مۇگەدەك جانداردى  قوعامعا ءتيىمدى تارتىپ، تولىق قوسىلىپ ارالاسۋى ءۇشىن (ينكليۋزيا), ولار باسقا ادامدارمەن بىردەي تەڭ مۇمكىندىكتەرگە يە بولۋلارى كەرەك. ول ءۇشىن مۇگەدەكتەر  كەمسىتۋشىلىككە ۇشىراماۋلارى قاجەت.  ال، مۇگەدەكتەردى كەمسىتۋشىلىكتى جويۋدىڭ  نەگىزگى  ءتاسىلى ينفراقۇرىلىمدار ورتاسىن قولجەتىمدىلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ.  ايتىلعان قاعيدالار ۇعىنىمىن  جۇيەلى جانە كەشەندى تۇردە، قولجەتىمدىلىك شارالارىن قالىپتاستىرۋ كەزەڭىندە  ءىس جۇزىندە ورىنداي الساق، ەلىمىزدەگى مۇگەدەك جانداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتا الامىز.

اتقارىلىپ جاتقان ءىس-شارالار تۋرالى

وسى باعىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى 2012 – 2018 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالارىنىڭ»  ءجۇرىپ جاتقانىن،  بۇل 670 مىڭداي مۇگەلەك جانداردىڭ ءۇمىت ارتىپ وتىرعان ەڭ ۇلكەن ءىس-شارا ەكەنىن ايتىپ وتسەك.

باعدارلامادان  كۇتىلەتىن نەگىزگى بولجال:

بىرىنشىدەن, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم نىساندارىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ ارقىلى مۇگەدەك جانداردىڭ وڭالتۋ تيىمدىلىگىن، ەڭبەك نارقىندا باسەكەگە جارامدىلىق دەڭگەيىن، تۇرمىس ساپالىقتارىن ارتتىرۋ;

ەكىشىدەن, بارلىق دەڭگەيدەگى مۇگەدەكتەر جانە مۇگەدەكتىك پروبلەمالارىن  شەشۋگە، جۇيەلەنگەن ادىستەمەلەر ەنگىزۋ ارقىلى بيۋدجەت شىعىندارىنىڭ ناتيجەلىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ;

ۇشىنشىدەن, مۇگەدەكتەرگە ارنالعان قىزمەتتەر مەن تاۋارلار وندىرۋگە ينۆەستيتسيالىق تارتىلىمدىقتى ارتتىرۋ، تاۋار ءوندىرىسىن دامىتۋ جانە ولار وندىرەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ باسەكەگە جارامدىلىعىن كوتەرۋ;

تورتىنشىدەن، جەكە بيزنەستى جانە قوعامدىق ۇيىمداردى تارتىپ، ەلىمىزدەگى كەشەندى قولجەتىمدى ورتا قالىپتاستىرۋ ۇدەرىسىنىڭ قارقىندىلىعىن ارتتىرۋ.

 «وسى بولجالدار ورىندالادى ما؟»،- دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ، اقپارات ماتەريالدارىنان جاساعان قورىتىندىمىز:

• 2012-2014 جىلدارعا سوزىلعان ءبىرىنشى كەزەڭنىڭ ءساتسىز ورىندالعانى;
• 2014-2016 جىلدارعى، ەكىنشى كەزىڭنىڭدە قورىتىندىسى قاناعاتسىز دەپ باعالانعانى.

سونىمەن، 2016-2018 جىلدارعا ەسەپتەلگەن ءۇشىنشى كەزەڭدى ساراپتاپ، ولقىلىقتارىن، ونىڭ سەبەپتەرىن جانە قورىتىندى ۇسىنىستارىمىزدى ايتىپ وتسەك.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى 2012 – 2018 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىن (2016 – 2018 جىلدار) قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2016 جىلعى 14 ساۋىردەگى № 213 قاۋلىسى بويىنشا  2016 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزدى.  ەسكەرتۋ. ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنە وزگەرىس ەنگىزىلدى - قر ۇكىمەتىنىڭ 04.04.2017 № 169 قاۋلىسىمەن (01.01.2017 باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى).

قازاقستاندا مۇگەدەكتەر ءجيى باراتىن 36 مىڭ 200 نىسان بار. «وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىندا 27 مىڭ 828 نىسان (98,7%) تولقۇجات السا، ونىڭ 17 مىڭ 506 نىسانى (62,9%) بەيىمدەلۋگە تيەسىلى بولدى. بۇلاردىڭ 11 مىڭ 212 نىسانى (64%) قاجەت دەڭگەيدە يكەمدەلدى»، - دەگەن، باق اقپاراتىنىڭ  ستاتيستيكالىق كورسەتكىشتەرىنە سەنۋىمىز ەكىتالاي.

وسى ءىس-شارا اياسىندا، قازىرگى ءىس جۇزىندە اتقارىلىپ جاتقان  "قازاقستاندا نىسانداردى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قولجەتىمدىلىگى جونىندە تولقۇجاتتاندىرۋ» جۇمىسى، ءاۋ باسىنان وزىق شەت ەلدەرىندەي دۇرىس جۇرگىزىلىنگەندە،  كەشەندى قولجەتىمدى ورتا قۇرۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ادىستەمەسى بولار ەدى. وكىنىشتىسى، سولاي دەپ، ايتا المايمىز.

ەلىمىزدەگى «تولقۇجاتتاندىرۋ» ادىستەمەسىندە، وڭىرلەرىمىز بەن قالالارىمىزدا جاسالعان قولجەتىمدى ورتا قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى «جول كارتالارىمىزدا»،  «قىزمەت قولجەتىمدىلىگى»، - دەگەن ۇعىنىم، مۇلدە ەسكەرىلمەگەن. بۇل،  ۇلكەن ولقىلىق.

ال، « قازاقستان 2050» ستراتەگيا بويىنشا جەتۋگە ۇمتىلىپ وتىرعان 30 ەلدەردىڭ  تولقۇجاتتاۋ ادىستەمەلىكتەرىندە:

• تولقۇجاتتاۋ نىساندارداعى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر قولجەتىمدىلىگىن (قۇجاتتا ارنايى ءبولىم قارالعان) قامتاماسىز  ەتۋمەن، مەكەمەدە   «ساپالى قىزمەتتەر قولجەتىمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە مامانداردى جاعداياتتى كومەك بەرۋگە دايارلاۋ» ستاندارتتارىن  جاساۋدان باستالاتىنىن  جانە بۇل جالپى مىندەتتىلىك ەكەنىن كورەمىز.
• ءار-ءبىر الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم نىسانى،  قوعام مۇشەلەرى اراسىنداعى الەۋمەتتىك قاشىقتىقتى جاقىنداتاتىن، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس ورنى دەپ باعالاناتىنى.
• قىزمەت قولجەتىمدىلىگى، نىسان قولجەتىمدىلىگىمەن سالىستىرعاندا (ساۋلەت جانە قۇرىلىس، اقپاراتتىق) باسىمشىلىققا يە، جانە بۇل نىساندى كەشەندى قولجەتىمدىلىككە ساي قالىپتاستىرۋدا 30% -عا دەيىن قارجى شىعىنىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن.

قازىرگى باستى جۇيەلى كەمشىلىكتەر:

• الەۋمەتتىك نىساندار مەن نىسانداردا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىگىن تولقۇجاتتاۋ شارالارىنا قاتىسۋشىلار اراسىندا دايارلانعان مامان-ساراپشىلار جوقتىعى;
• پايدالانۋداعى نىساندار مەن عيماراتتاردى قيمىلى شەكتەۋلى جاندارعا بەيىمدەۋ جۇمىستارىندا، كونۆەنتسياداعى «سانالى بەيىمدەۋشىلىك» ۇعىنىمىن تۇسىنبەگەندىكتەن،  تەك عانا قۇرىلىس نورماتيۆتەرىنە (سنيپ)  جۇگىنۋشىلىك (قوماقتى شىعىندار اكەلۋدە);
• جاڭادان سالىناتىن، كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلەتىن نەمەسە قايتا قۇرۋ قۇرىلىس جۇمىستارى (رەكونسترۋكتسيالاۋ) قارالعان عيماراتتار مەن نىسانداردى قابىلداۋ كەزىندە، 2015 جىلى 1-ءشى شىلدەدەن باستاپ وزەكتىلىگى ارتتىرىلعان «سن رك 3.06-01-2011 جانە سپ رك 3.06-02-2012» نورماتيۆتەرىنىڭ  قاتاڭ ساقتالۋ مىندەتتىلىگىنىڭ ورىندالمايتىنى جانە جاۋاپكەرشىلىك جوقتىعى.

بۇل كەمشىلىكتەر، كونۆەنتسيادا ۇسىنىلعان «سانالى بەيىمدەۋشىلىك» جانە «ۋنيۆەرسالدى-جالپىعا ورتاق ديزاين»  ۇعىنىم تالاپتارىن، قوعام مۇشەلەرىنىڭ ارسىنداعى الەۋمەتتىك ارا قاتىناستى جاقىنداتاتىن، قوعامدى «ىزگىلەندىرۋلىككە –رۋحاني جاڭعىرتۋعا» باعىتالعان يدەولوگيالىق ۇدەرىس قۇرالى ەكەنىن تۇسىنبەۋشىلىكتەن تۋىپ وتىر. وسى ولقىلىقتاردى تاياۋ ارادا جويماساق، قازىرگى تەككە جۇمسالىپ جاتقان قارجىلار  كولەمى ەسەلەنىپ ميللياردداعان شىعىندارعا جول بەرەمىز.

مىسالدار:

استانا. №26 مەكتەپ. تەكسەرۋ كوميسسياسى تولقۇجاتتا كورسەتكەندىكتەن، امالسىزدان ايىپپۇل تولەمەۋ ءۇشىن اۋلاعا، كىرە-بەرىسكە جانە ءبىرىنشى قاباتتاعى ەدەندەرگە كوزى كورمەيتىن مۇگەدەك وقۋشىلارعا ارناپ تاكتيلدى باعىتتاعىشتار جاپسىرۋعا ءماجبۇر بولدى. مەكتەپتە مۇگەدەك وقۋشىلار  جوق. بارلىق وقۋشىلارعا، ەدەن جۋاتىندارعا قولدان جاسالعان كەدەرگى.  وسىنداي پەرزەنتحانا، زەرتتەۋ ينستيتۋتى، ەمدەۋ ورىندارى جانە «استانا تسيركىدە» سىياقتى، ونداعان نىسانداردى اتاپ وتۋگە بولادى. تەككە كەتكەن جۇزدەگەن ميلليون قارجىلار. ەشكىم تەكسەرمەيدى، ەشكىم جاۋاپ بەرمەيدى. استانامىزدا نىساندااردى بەيىمدەۋ سالاسىندا ونشاقتى جشس جۇمىس ىستەۋدە. ولاردىڭ اتقارعان جۇمىستارىنا، بەيتاراپ مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ،  ساراپتامالىق باعا بەرىلسە. بۇل حالىقارالىق تاجىريبە.

جالپى نىسانداردى جوندەۋدە، ونىڭ ىشىندە وقۋ جانە جوعارعى  ءبىلىم بەرۋ ورىندارى دا بار، عيماراتتىڭ ىشكى ەدەندەرىن كوزدەرى ناشار كورەتىن مۇگەدەك جاندار ءۇشىن تاكتيلدى باعىتتاعىشتارمەن جابدىقتاۋ ۇلكەن قاتەلىك.

بىرىنشىدەن: حالىقارالىق ستاتيستيكا بويىنشا، سوقىر جاندار سانى، كوزى ناشار كورەتىن مۇگەدەكتەردىڭ 10%-ىن  قۇرايدى. بۇرىنعى كەڭەس ەلدەرىندە مۇگەدەك وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر سانى 1% - دان تومەن. سوندا تاكتيلدى باعىتتاعىشتار تەك بارلىق وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ 0,01% - نا قاجەت، ال قالعان 99,99% - نا جانە وقىتۋشىلار مەن باسقا قىزمەتكەرلەرگە كەدەرگى.

ەكىنشىدەن: وقۋ ورنى عيماراتتارى زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى قولدانۋدىڭ ۇلگى ورتاسى بولۋى كەرەك.  قازىر كوزى كورمەيتىن جاندارعا  ارنالعان ەلەكتروندى  جۇيەلى اقپاراتتاۋ جانە باعدارلاۋ (كەدەرگىلەردە ارنايى دىبىستى اقپاراتتاۋىش  ماياكتار مەن قوسىمشا باعدارلامالار سمارتفوندارعا، اۋديوگيددەر ت.ب. گلوناسس ارقىلى)  سىياقتى بالامالى تەحنولوگيالار بارشىلىق.

ۇشىنشىدەن: كونستيتۋتسيانىڭ 4-ءشى باپىنىڭ 3-ءشى تارماعىندا «رەسپۋبليكا بەكىتكەن حالىقارالىق شارتتاردىڭ رەسپۋبليكا زاڭدارىنان باسىمدىعى بولادى»،- دەپ جازىلعانىن ەسكەرمەۋشىلىك.

وسىنداي ءىس- شارالاردى توقتاتا الماساق، «سارعىش جاپون جارىلىسى»،- دەگەن اتپەن، دامىعان ەلدەر باس تارتقان «جۇقپالى ىندەت»،  ەلىمىزدىڭ بارلىق وقۋ ورىندارى مەن الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا تارالىپ كەتۋ ءتونىپ بار. ال بۇل، بەكەرگە شاشىلاتىن ميللياردداعان  حالىق قارجىسى.

كورشىمىز تۋرالى اقپاراتتار:

بۇكىل رەسەي حالىق مايدانى (ورنف)  ساراپشىلار جۇمىس توبى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، «رەسەيدە قولجەتىمدى ورتا قالىپتاستىرۋعا  ەڭ كەمى 10 تريلليون رۋبل كەرەك»،- دەپ ۇيعاردى، سوندىقتان ۇكىمەت 40 جىلعا ەسەپتەلگەن باعدارلاما-جوسپار قابىلدادى. -*بارلىق وڭىرلەر مەن قالالار «جايلى قالا-جايلى ورتا»  ستراتەگيالىق باعدارلامالارىن دايارلاپ (سايتتارىندا جاريالانعان), كىرىسىپ كەتتى.

*قولجەتىمدى قىزمەت تۋرالى زاڭدا قابىلدانىپ،بارلىق مينيسترلىكتەر ءوز سالالارىندا «قولجەتىمدى قىزمەت ساپالىعى جانە قىزمەتكەرلەردى مۇگەدەكتەرگە جاعداياتتى كومەك بەرۋگە دايارلاۋ» ستاندارتتارىن جاساپ، بارلىق وڭىرلەرگە تاراتىلىپ، بۇل ۇلكەن مەملەكەتتىك شارا دا باستالىپ كەتتى.

شولۋىمىزدىڭ قورىتىندىسى جانە ۇسىنىستار

ەلىمىزدەگى «مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى 2012 – 2018-ءشى  جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار»  جوسپارىنىڭ، «قولجەتىمدى ورتا» - «كەدەرگىسىز كەلەشەك» قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى جىبەرىلىپ وتىرعان جۇيەلى كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋ تۋرالى ۇسىنىستارىمىز:

باتىس ەلدەرىنىڭ وسى باعىتتاعى 30 جىلدان استام ءىس-شارالار تاجىريبەسى، قازىرگى، ەلىمىزدەگى ورىن العان «قولجەتىمدى ديزايننىڭ» كولەڭكەلى جاعىنان باس تارتىپ، كەڭ ۇگىت-اعارتۋشىلىق جۇمىستارىن  جۇرگىزىپ،  كونۆەنتسياداعى «ۋنيۆەرسالدى - جالپىعا ورتاق ديزاين» قاعيدالارىن جۇزەگە اسىرۋعا جەدەل كىرىسۋ قاجەتتىلىگىن جانە بۇل شارالاردى «ينكليۋزيالى ديزايندى كەڭىستىك» ورناتۋ جولىنداعى وتپەلى كەزەڭى ەسەبىندە قابىلداۋىمىز كەرەكتىگىن كورسەتەدى. سوندىقتان،  كونۆەنتسيانى وسى ماقساتتارعا جەتۋ جولىندا قولداناتىن  قۇقىقتىق ادىستەمە  قۇرالى  ەسەبىندە  باعالاپ، ينكليۋزيالى،  «جالپىعا ورتاق ديزايندى» الەۋمەتتىك قوعام ورتاسىن تيىمدىلىكپەن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن:

قازاقستان ۇكىمەتى جانىنان, وسى ماسەلەلەردىڭ ەرەكشە  ماڭىزدىعىن  تۇسىنەتىن،  جاۋاپكەرشىلىكتەردى  وزدەرىنە جۇكتەي الاتىن،  بارلىق مينيسترلىكتەردەگى مۇگەدەكتەر ماسەلەسى  باعىتىنداعى  جوسپارلانعان ءىس-شارالارعا  جەدەل كاسىبي ساراپتاما جاساپ،  باسىنان قاتەلىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن كەڭەستەر بەرىپ، جاڭا وزگەرىستەر مەن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى يننوۆاتسيالىق جوبالار ۇسىنا الاتىن مامانداردان،  جۇمىس توبى،  قۇرىلعانى  دۇرىس بولار ەدى.

بۇل جۇمىس توبىنىڭ قىسقاشا اتقارار مىندەتتەرى مىنانداي بولسا:

• مۇگەدەكتەرگە قاتىستى مەملەكەتتىك ساياسات  جۇرگىزۋدىڭ ادىستەرىن،  تارتىپتەرى مەن جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭدەرىن بەلگىلەۋ جانە ءىس جۇزىندە اتقارۋ ۇسىنىستارىن دايارلاۋ;
• مشج كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن ەركىندىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋدا باسقا ازاماتتارمەن بىردەي مۇمكىندىكتەرگە يە بولۋ ءۇشىن،  قر زاڭنامالارىنىڭ سوڭعى جىلدارعى  ءىس جۇزىندە قولدانۋ تاجىريبەلەرىن سارالاپ ، قر زاڭدارىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن زاماناۋي ۇسىنىستار دايارلاۋ;

• مۇگەدەكتىك جانە مۇگەدەكتەر ماسەلەسىنە قاتىستى  ۇكىمەت ۇسىنىستارىن الدىن-الا تالقىلاۋ;
• 2012-2018 جىلدارعى ءىس-شارانىڭ  كەزەڭدەرىنە   ساراپامالىق تالداۋ جاساپ، قولجەتىمدى ورتا قۇرۋداعى جىبەرىلگەن جۇيەلىك قاتەلىكتەردى، الداعى اتقارىلاتىن جۇمىستاردا ەسكەرىپ، جول بەرمەۋ ءۇشىن ۇسىنىستار دايارلاۋ;
• نىساندار مەن اشىق قوعامدىق كەڭىستىكتەردى، جول كولىك ينفراقۇرىلىمدارىن «كەدەرگىسىز جوبالاۋداعى» دامىعىن شەت ەلدەرىنىڭ ناقتى تاجىريبەلەرىنىڭ وزىق ادىستەمەلەرىن  ءىس-جۇزىندە پايدالانۋ;
• «ۋنيۆەرسالدى-جالپىعا ورتاق ديزاين» قاعيدالارىنا ساي جوبا جاسايتىن ساۋلەتشىلەر مەن قۇرىلىسشىلاردى ىنتالاندىرۋدىڭ زاماناۋي  ادىستەمەلىكتەرىن ەنگىزۋ;
• «بۇۇ مۇگەدەكتەر قۇقىقتارى  كونۆەنتسياسىن راتيفيكاتسيالاۋ  تۋرالى قر زاڭى» بەكىتىلگەندىكتەن، 2050 ستراتەگيالىق كونتسەپتسيامىزدىڭ «ينكليۋزيالى قوعام قۇرۋ» ماقساتى مەن «ۋنيۆەرسالدى-جالپىعا ورتاق ديزاين» قاعيدالارىنا ساي، «كەدەرگىسىز كەلەشەك –ينكليۋزيالى ديزايندى قوعام» قالىپتاستىرۋ - ۇزاق مەرزىمدى، باسىمدىلىق باعىتتارى ايقىندالعان،  ستراتەگيالىق ۇلتتىق جوبا دايارلاۋ.

قازىر، اتا زاڭىمىز بەن «ماڭگىلىك ەلى» - جالپىۇلتتىق يدەيامىزدىڭ، «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ جانە  بۇۇ كونۆەنتسيا قاعيدالارىن جۇزەگە اسىرۋداعى قويعان ماقساتتارىمىز، يسلام ءدىنىنىڭ  ماقساتى - يماندى ىزگىلىكتى قوعام ورتاسىن تاربيەلەۋىمەن ۇندەسىپ، «رۋحاني جاڭعىرۋىمىزعا»  ەرەكشە مۇمكىندىكتەر  مەن جاۋاپكەرشىلىكتەر تۋعان كەزەڭدە ءومىر سۇرۋدەمىز!

«ينكليۋزيالى قوعام» قۇرۋ، 21 عاسىردا جالعاسىن تاپقان «الەمدىك ەتيكالىق رەۆوليۋتسيانىڭ» - ماقساتى!

سوندىقتان،  ەلىمىزدە الەۋمەتتىك قوعام مۇشەلەرى اراسىندا  ادامداردىڭ دەنساۋلىق ەرەكشەلىكتەرىن ەلەمەي قۇرمەتتەيتىن رۋحاني قاجەتتىلىك ۋاجدەمەسىنە نەگىزدەلگەن  «ينكليۋزيالى قوعام» – «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن» قالىپتاستىرۋ،  ونىڭ ءىس-جۇزىندگى ءتيىمدى ادىستەمەلەرى «سانالى بەيىمدەۋشىلىك» جانە «جالپىعا ورتاق ديزاين» قاعيداتتارىنا ساي ينفراقۇرىلىمدار قۇرۋ، ۇزاق مەرزىمدى ۇلتتىق ينۆەستيتسيالىق جوبا،  جانە ونى، مەملەكەت  جانە جەكەمەنشىلىك سەرىكتەستىگى اياسىنداعى الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك ەسەبىندە اتقارعانىمىز دۇرىس بولار ەدى.

سوندا عانا، ەلىمىزدەگى مۇگەدەك جانداردىڭ حال-احۋالدارىن جاقسارتۋعا  مۇمكىندىك بەرەتىن  «كەدەرگىسىز كەلەشەككە» - «ينكليۋزيۆتى قوعامعا»،   ايقىن جولدى سارالايمىز.

جادراسىن سادۋاقاسوۆ 

Abai.kz