تاريحقا كوز جۇگىرتەر بولساق، تاعدىر تاۋقىمەتىمەن قانشاما ۇلىس وكىلدەرى قاسيەتتى قازاق جەرىن پانا تۇتىپ، قازاق حالقىنىڭ اينالاسىنا شوعىرلانعانى بەلگىلى. قاشاندا تاتۋلىق پەن ىنتىماقتى تۋ ەتكەن ەلىمىزگە وزگە ۇلىس وكىلدەرىمەن دوستىق قارىم-قاتىناستا بولىپ، بىرتۇتاستىقتا ءومىر ءسۇرۋى ماڭىزدى. ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى حالىقتى ۇلتىنا ءبولىپ-جارماي، ءبىرتۇتاس قازاقستان قوعامىن قالىپتاستىرۋدى ماقسات تۇتىپ، 1992 جىلى العاش رەت اسسامبلەيا قۇرۋ تۋرالى يدەياسىن قالىڭ كوپشىلىككە جاريالادى. يدەيا ءىرى ماقساتقا ۇلاسىپ، 1995 جىلدىڭ 1-ناۋرىزىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلدى. بيىل ۇلتارالىق تاتۋلىق پەن قاتىناستى، ءبىرتۇتاس قوعام قۇرۋ مەن تۇسىنىستىكتى باستى شارتى ەتكەن اسسامبلەياعا – 20 جىل. وسى جىلدار ىشىندە ەلباسىنىڭ تەڭدەسسىز يدەياسى الەم ءۇشىن ۇلگى بولىپ، جەكە دارا «قازاقستاندىق برەند»رەتىندە تانىلدى.

بۇگىندە ەلباسىنىڭ ەتنوسارالىق تولەرانتتىلىق پەن قوعامدىق كەلىسىم ۇلگىسىن الەم نازارىنا الىپ، ونى تىنباي زەرتتەپ كەلەدى. قازاقستاندىق ۇلگى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىندا، كوپەنگاگەندە، ۆەنادا، جەنەۆادا، نيۋ-يوركتە وتكەن حالىقارالىق فورۋمداردا تانىستىرىلىپ، وڭ باعاعا يە بولدى. ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا قاتىسۋشى 56 مەملەكەتتىڭ تىلىنە اۋدارىلدى.

«كورشى اقىسى – ءتاڭىر اقىسى» دەگەن ۇستانىمى بەرىك قازاق حالقى كورشىسىمەن تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرە وتىرىپ، ءبۇتىن ءبىر ەلدى ىنتىماق پەن بىرلىككە شاقىرىپ كەلەدى. وسى ىمىراشىلدىق الەم ەلدەرىنە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتى ارقىلى كەڭىنەن ناسيحاتتالىپ، بەيبىتشىلىكتىڭ باستاماسى ۇعىمىندا ايقىن كورىندى.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن ونىڭ قۇرىلىمدارىنىڭ مارتەبەسى، ەتنوسارالىق قاتىناستار سۋبەكتىلەرى جۇمىسىنىڭ ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان ساياسي باعىتپەن ۇندەس جاڭا جۇيەسى 2008 جىلعى 20-قازاندا قازاق­ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭى ارقىلى بەكي ءتۇستى. مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭىندە باستى مىندەت – ەتنوسارالىق توزىمدىلىك پەن كەلىسىم نەگىزىندە قوعامدى ۇيىستىرۋ بولسا، ەل دامۋىنىڭ جاڭا كەزەڭىندە ورتاق قۇندىلىقتار مەن قاعيداتتار جۇيەسىنە نەگىزدەلگەن ۇلت بىرلىگىنە جەتۋ بولىپ تابىلادى. سوندىقتان 2010 جىلى ساۋىردە ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ، تانىمال تۇلعالاردىڭ سىندارلى ۇسىنىستارىن جيناقتاعان قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى دوكتريناسى قابىلداندى. ەل بىرلىگى دوكتريناسى – بىرتۇتاستىقتىڭ، بولاشاققا بىرىگىپ ۇمتىلۋدىڭ سەرپىندى كورىنىسى ىسپەتتەس.

«بەرەكە باسى – بىرلىكتە» دەگەن قازاق حالقى. قازىرگى قازاقستان قوعامىنىڭ جاڭارۋ جولىمەن ءتيىمدى دامۋى ەڭ الدىمەن ەلدەگى ساياسي تۇراقتىلىق پەن ۇلتارالىق تۇسىنىستىككە بايلانىستى. وسى ماڭىزدى رۋحاني فاكتوردى جۇزەگە اسىرۋدا تىكەلەي قىزمەت ىستەيتىن ۇيىم قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – كوپ ەتنوستى مەملەكەتىمىزدى ءوزارا تاتۋلىق، الەۋمەتتىك كەلىسىم، دىنارالىق تۇسىنىستىك جانە قازاقستاندىق پاتريوتيزم رۋحىندا تاربيەلەۋ. سونىمەن قاتار، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جىلى ەلىمىزدە تاريحي جىلعا اينالماق. بۇل جىل مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ماڭىزى زور مەرەيتويلارعا تولى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز جولداۋىندا «2015 جىل – ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ جانە بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەستەر جىلى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن كونستيتۋتسيامىزدىڭ 20 جىلدىعىن، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. وسىناۋ تاريحي بەلەستەر جاڭا قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى ۇرپاق جادىنا سىڭىرۋدە ايرىقشا رولگە يە» دەپ ەرەكشە اتاپ كورسەتتى. بۇل جىل جاڭا قازاقستاندىق پاتريوتيزم مودەلىن نىعايتاتىن، ۇرپاق تاربيەسىندە ەرەكشە رولگە يە بولاتىن جىل بولماق.

مەملەكەتتىڭ ءبىر بولشەگى، ءبىرتۇتاس قوعامدى قۇرۋعا اتسالىساتىن، بولاشاقتىڭ التىن كىلتىن يەلەنەتىن سانالى ۇرپاق تاربيەلەۋگە اۋقىمدى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ۇستازدار ۇستاحاناسى – قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى دە بۇل ماڭىزدى شارالاردىڭ ەشقايسىسىنان دا قالىس قالمايدى. مەملەكەتتىڭ تىنىس-تىرشىلىگى، قايناعان ءومىرىنىڭ كىشكەنتاي كورىنىسى ءبىزدىڭ كيەلى شاڭىراعىمىزدا ءوتىپ جاتىر. ارمان قۋىپ اسەم الماتىعا اياق باسقان قاراكوزدەر ارۋلار ورداسىنا تابان تىرەپ، ساپالى ءبىلىم الىپ، بىلىكتى مامان بولىپ شىعىپ جاتقاندارىنا، مىنە – 70 جىلدان استى. قازاقتىڭ عانا ەمەس، قىرعىز، وزبەك اعايىنداردان باستاپ، ۇيعىر، تاجىك، كۇرد، ورىس، ۋكراين، كارىس سەكىلدى كوپتەگەن ۇلتتىڭ تىلەگى ءبىر قىزدارىنا – قىزدار ۋنيۆەرسيتەتى تىرەككە اينالدى. قازاقستان ەلباسىنىڭ باسشىلىعىمەن قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ كوپ عاسىرلىق ءداستۇرىن جالعاستىرا وتىرىپ، تاريحي ولشەم بويىنشا قىسقا مەرزىمدە جاھاندىق وزگەرىستىڭ وراسان زور جولىن ءجۇرىپ ءوتتى. سان تاراپتى ترانزيتتىك جاعداي بارىسىندا حالىقارالىق قوعامداستىققا تانىلعان، بەل ورتاسىندا زاڭدى تۇردە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۇرعان بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ بىرەگەي مودەلى قۇرىلدى. بۇگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۋاتتى نارىقتىق ەكونوميكاسى مەن دامىعان ازاماتتىق قوعامى بار، 100-دەن استام ەتنوس وكىلدەرى بىرلىك پەن كەلىسىمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان، قالىپتاسقان دەموكراتيالىق مەملەكەتكە اينالدى. وسىنىڭ بارلىعى جاھاندىق ساياسي ءارى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ وزەكتى تەندەنتسيالارى مەن ترەندتەرىن قاپەردە ۇستايتىن ەلباسىنىڭ سارابدال دا ساليقالى ءارى كورەگەن ساياساتىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى. اسسامبلەيانى ينستيتۋتتىق نىعايتۋ بويىنشا بيىلعى جىلى اتقارىلعان جۇمىستاردى قورىتىندىلاپ، مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جىلى» دەپ جاريالاعان 2015 جىلى مەملەكەتتىك ەتنوساياساتتى ودان ءارى جەتىلدىرۋ جانە قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن نىعايتۋ جونىندەگى نەگىزگى مىندەتتەردى ايقىنداپ بەردى. بۇل ءبىزدىڭ ايقىن باعدارىمىز بولماق. ارقاشاندا بىرلىك پەن تاتۋلىقتى ساقتاۋعا، الاۋىزدىققا جول بەرمەۋگە شاقىرعان قازاق ەلى «باقىت قايدا باراسىڭ، ىنتىماققا بارامىن» دەگەن ايگىلى ءسوزىن قالدىرعان. سوندىقتان ەلباسى ايتقانداي، «ءبىزدىڭ تۋىمىز – بىرلىك» بولۋى كەرەك. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ اسپانى ماڭگى بەيبىت بولسىن. جەرىمىزدەن قۇت-بەرەكە قاشپاي، ۇلت پەن ۇلىستىڭ دوستىعى ارتىپ، تاتۋلىعىمىز تاسي بەرسىن!

دينار نوكەتاەۆا،

قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى

Abai.kz