ۇلت ءتىلى ارقاشاندا سول حالىقتىڭ ءوسۋى مەن وركەندەۋىنىڭ قۇرالى، حالىق رۋحىنىڭ نەگىزى، انا ءتىلىسىز ۇلتتىڭ دامۋى مۇمكىن ەمەس. بۇنى عۇلامالار مەن دانالار ەجەلدەن شەكسىز ايتىپ كەلدى، قازىر دە ايتا بەرەدى، ويتكەنى ءتىل وشكەن جەردە ۇلت جوعالادى. بۇل قاعيدالاردى ەشكىمدە ۇمىتپاۋى كەرەك جانە قايتالاۋدان قازىر دە جالىقپاۋىمىز قاجەت.

قازاقتىڭ قادىرىن اسىرىپ، ونىڭ جان دۇنيەسىن جىرلاعان، ومىرلىك شىعارمالارىن ماڭگى قالدىرعان اقىن-جازۋشىلارىمىز-ءتىلدىڭ قاسيەتى مەن قۇدىرەتىن اسا ەرەكشە سەزىندى، قازاق ءتىلى تۋرالى ءتاتتى دە، قاتتى ايتىپ كەتتى.
تاۋەلسىزدىك الدىق دەپ ءتوس قاققالى 26 جىل بولسا دا، 1989 جىلى 22 قىركۇيەكتە – ءتىل تۋرالى زاڭ  قابىلدانسا دا، كونستيتۋتسيانىڭ 7-بابىندا:
"قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى" دەپ انىق جازىلسا دا، انا ءتىلىمىز ءوز قازاق ەلىندە جەتىم بالانىڭ كۇيىن كەشىپ وتىرعانى بارشامىزعا ايان. (Əرينە، قازاق تىلىندە بالا-باقشا مەن مەكتەپ اشىلىپ جاتقاندارىن جوققا شىعارمايمىز)

مەملەكەتتiك تiل — مەملەكەتتiڭ بۇكiل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتiك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت iسiن جۇرگiزۋ جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi. الايدا، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋى كوبىنە قاعاز جۇزىندە ىسكە اسىپ، قوعامدىق قولدانىستا قازاق ءتىلى، رەسمي ءتىل-ورىس ءتىلىنىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ وتىرعانى اششى بولسا دا شىندىق. بۇل سوزدەرىمە  اقپارات قۇرالدارى مەن əلەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭىنەن تالقىلانىپ جاتقان كەرەكۋ قالاسىنداعى  قوعامدىق كولىكتەردە ءتىل تۋرالى زاڭ تالاپتارىنىڭ ساقتالماۋى جəنە "ەير استانا" اق ۇلتتىق اۋەكومپانياسىن مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەمەۋى دəلەل  بولادى.

قوعام بەلسەندىسى، ءتىل جاناشىرى رۋزا بەيسەنبايتەگى پاتريوتتىق سەزىممەن، انا ءتىلى تاپتالعاسىن قوعامدىق كولىكتى تۇرعىزعان ەدى.  ال، تۇرىك ازاماتى، قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى، جۋرناليست وعىز دوعان اۋە كومپانياسىن مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەمەگەنى ءۇشىن ايىپتاپ، مورالدىق وتەماقى تالاپ ەتتى.

ر.بەيسەنبايتەگى مەن و.دوعاننىڭ بۇل زاڭدى تالاپتارى، ۇلكەن ازاماتتىق، ەكىنىڭ ءبىرى قولىنان كەلمەيتىن باتىلدىق جانە جوعارى پاتريوتتىق سەزىم. ەكەۋى دە قازىرگى زاماننىڭ حالىق باتىرلارى.

وكىنىشتىسى سول، باق پەن əلەۋمەتتىك جەلىلەردە ءوز كەيبىر قازاعىمىز بەن بيلىگىمىز رۋزا اپامىز بەن وعىز بيگە قارسى ءəرتۇرلى ارانداتۋ جəنە قولدان جاساعان جاعىمسىز سوزدەرى ارقىلى ولاردى حالىققا جەكسۇرىن ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن قيتۇرقى əرەكەتتەرىن جاساۋدا. Əلەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋشى (ول فەيك نەمەسە ءۇش ءəرىپ ادامدارى) وعىز دوعانعا "ساتقىنسىڭ" دەپ ءتىل تيگىزگەن جəنە "اڭقاۋ ەلگە ارامزا مولدا" كەبىن كيىپ قازاقتى الداپ جۇرگەن تۇرىك ازاماتىن نەسىنە قولدايسىڭدار"- دەپ جازعان.

جەتىم كۇيىن كەشىپ جۇرگەن انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن شەتەل ازاماتى قورعاسا، نەگە قۋانباسقا؟ ەگەر وعىز دوعان سوتتان 10 ملن تەڭگە سۇراسا
وندا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى جەكە قارا باسىنا پايدالانىپ ءجۇر دەپ
ويلار ەدىك. تۇرىك ازاماتى ولاي ىستەگەن جوق، وزىنە كەلتىرگەن مورالدىق شىعىندى 1 ء(بىر) تەڭگەگە تەڭەپ، الىپ كومپانيادان 1 تەڭگە عانا مورالدىق وتەماقى  تالاپ ەتتى. وعىز دوعان ءتىل قۇندىلىعىن اقشادان جوعارى قويىپ، قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسىن عانا كوزدەپ وتىر. بۇل ونىڭ ازاماتتىعى جانە ادامگەرشىلىگى. وزگە ۇلت وكىلى بولسا دا، مۇنداي ازاماتتى قولداپ اسپانعا كوتەرۋىمىز كەرەك.

سەبەبى،  ەلىمىزدە وزگە ۇلت وكىلدەرى ە.گ.برۋسيلوۆسكي، ا.ۆ.زاتاەۆيچ
ل.حاميدي قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرى مەن مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنا وراسان ۇلەس قوستى.

"قازاقتىڭ نانىن جەگەن ادام، ءتىلىن دە ۇيرەنسىن!" دەگەن بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، عالىم، ءتىل جاناشىرى وزگە ۇلت وكىلى اسىلى وسمان مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا ۇلكەن تەر توگىپ ءجۇر. بۇلاردىڭ بارلىعىن ساتقىندار، جەكە مۇددەلەرىن ويلاپ ءجۇر دەۋلەرى ۇلكەن əبەستىك، ناداندىق جانە ءوز تاريحىن بىلمەگەندىك، ءوز ۇلتىن سىيلاماعاندىق.

وعىز دوعاننىڭ ەسىمىندە ۇلتىمىزعا وراسان ەڭبەكتەرى سىڭگەن وزگە ۇلت زيالارى ە.گ.برۋسيلوۆسكي، ا.ۆ.زاتاەۆيچ ل.حاميدي، ا.وسمان قاتارىنا جاتقىزامىز.

سوتتا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى جەڭىپ، انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەمەگەن "ەير استانا" اق ۇلتتىق اۋەكومپانياسى حالىقتان كەشىرىم سۇرايدى دەپ سەنەيىك. وسى ازاماتتىق ءىستى سوتقا بەرگەن وعىز دوعاندى جانە مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى قورعايتىن قورعاۋشى ابزال قۇسپانوۆتىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىنە سەنەمىز جانە قولدايمىز.

تالعات قاتاۋوۆ، قوعام بەلسەندىسى

ورال قالاسى

Abai.kz