قارعا

1.
تەرەزەنىڭ سىرتىنداعى قىس بۇتاعىندا ۇيقىلى قارعا وتىر. تويىپ العان. قىزىلعا دەگەن قۇمارى جوق. اندا-ساندا قوقاڭ ەتىپ، ساڭعىپ قويادى. قارعانىڭ ساڭعىرىعى سۋ-جاڭا مەرسەدەس بەنزي-ءدىڭ تاناۋىن بىلعايدى. بەنزي-ءدىڭ يەسى كۇنى بويى بولمادى. ونىڭ قارسىداعى كافەدە  سىرا ساپىرىپ وتىرعانى انىق. نەلىكتەن دەسەڭ، ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ شاعىن ءتورت قاباتتى قۇرىلىسىندا جاقسى ماشينالى ءبىر دە ادام جوق.
ماڭايمىزداعى مەكەمە ارداگەرلەر قوعامى. ولاردا جاقسى تاياق، ءساندى ءشىلاپا بولاتىنى بولماسا، ماشينا جوق. ماشينا بولسا دا، ولار مىنبەيدى. سەبەبى، ولار ءومىرىنىڭ كوپ جىلدارىن كەدەي ادامنىڭ بەينەسىندە ويناۋمەن وتكىزگەن. سوندىقتان ولار رولدەرىنە ابدەن سەنىپ العان. الگى سيگارەتتىڭ ءبىر كورگەنگە كوز سۇرىندىرەرلىكتەي قورابى، ءساندى ءشىلاپا، جالپاق قىزىل /كوممۋنيست/ مويىنتاق /گالستۋك/ دەگەندەرىڭ ولاردىڭ ەڭ قىمبات بۇيىمدارى، يميدجدەرىنىڭ نەگىزى. ايتسە دە سوڭعى كەزدە بۇل ەرلەردىڭ اراسىنان ءبىردى-ەكىلى ۇلتتىق بايلار شىعۋعا شاق قالعان-دى. ارداگەرلەر قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى دەيتىن اناۋ ءمانساپتىنى جاس كەزىندە وتە كەدەي بولدى دەگەنىمەن، كوممۋنيزمدى ماداقتاعان بىرنەشە ولەڭ جازىپ، سول ارقىلى تىرلىگىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، قوعامنىڭ جوعارعى قاباتتاعىلار قاتارىنا كىرگەن دەيدى. ايتكەنمەن وتكەن جىلدان بەرى كوممۋنيزمدى جەك كورەتىن ناۋقاسقا شالدىعىپ، اتاق-ابىرويى ارتا باستاعان بىرەۋ. سويتە تۇرا، مويىنتاعى، سيگارەت قالبىرى، ءشىلاپاسى سول قالپىندا، وزگەرمەگەن. جەتپىستى ءبىراز القىمداعان ول قارتاڭ ەردى دوستارى «قۇماي جارتاس» دەپ قالجىڭدايدى. كوزىڭ كوزىمەن تۇيىسكەندە جونىڭنان جىلان جورعالاپ وتكەندەي سۋىق قاراستى، ىشكى مىنەزىنىڭ ءتۇسى دەرلىكتەي قاپ-قارا، يت جالاپ، ات تەپكەندەي شالدىڭ تۇرقىنان ادام سەسكەنەرلىك. بىردە مەن ونىمەن اپاق-ساپاقتا، ويدا جوقتا كەزدەسىپ قالىپ، تالىپ قالا جازداعانمىن. ول كەزدە كۇزدىڭ سوڭى، سوڭعى جاپىراقتار ءتۇسىپ، قوبىرسىپ جاتقان ەدى. جۇمىستان سوڭ تاسىمال كولىككە وتىرۋدان قاشىپ، ازىن-اۋلاق بىردەڭەلەردى ويلاپ، جاياۋ تارتقانمىن. وقىرمان ءسىز دە سەزىپ وتىرسىز. كۇزدىڭ قوڭىر سالقىن كەشىندە جاپىراقتار اراسىمەن ءجۇرۋ قانداي راحات ەدى. مەن دە ءدال سونداي كوڭىل كۇيگە بولەنىپ، جايلاپ باسىپ كەلە جاتقانمىن. سويتكەنشە مەنىڭ قارسى الدىمنان ادامنىڭ بويىنداي بويى بار، قاناتى جالبىراعان قارا قارعا جالپاڭداپ شىعا كەلمەسى بار ما. باستاپقىدا سەنبەدىم. ءتۇس كورىپ كەلەم بە دەپ، ءوزىمدى شىمشىپ تا كوردىم. ءتۇس ەمەس، ءوڭىم. الگىندەگى كورگەنىم ءدال قارعا ەكەن. ەكى اياعىن سوزا تىرەپ، ۇشۋعا قومدانعانداي قاناتىن جايادى. كوزى قىپ-قىزىل. سويتە تۇرا اۋىزى ادامدىكىنە ۇقساس، ال تاناۋى اينىماعان قۇستىڭ تۇمسىعى. مەن قورىققانىمنان نە الدىعا اتتاي الماي، نە كەيىنگە قاشىپ كەتۋگە شامام كەلمەي، سىلەيدىم دە قالدىم. سولاي جەتى-سەگىز مينۋت شاماسىنداي سىلەيىپ تۇرعانىمدا، الگى قارعا بىرتىندەپ وزگەرىپ، ادام كەيپىنە كەلە باستادى. الدىمەن قارعانىڭ ەكى قاناتى قولعا اينالىپ، سونان سوڭ تۇگەل دەنە تۇرقى ادامعا وزگەرىپ، سوڭىندا اياعىنىڭ تۇياقتارى ەتىككە، تۇمسىعى تاناۋعا ۇقساي قالدى. ايتسە دە كوزىنىڭ قىزىلى وزگەرمەدى. ءسويتىپ قارعا ادام بولىپ ۇلگەرگەنشە، مەن ەسىمدى جيا الماي بارىپ، انىقتاپ قاراسام، ارداگەرلەر قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى كيىمىن سىلكىپ تۇر ەكەن. تاڭعالارلىق، ونىڭ كوزىنىڭ قىزىلى كەتكەنىن قويسىن، ماعان سونشالىقتى ءبىر كەكتى قاراسپەن تەسىلگەنى... سۋىق جانارىنىڭ سۇسى وڭمەنىڭنەن وتەردەي. مەن ءوزىم دە اڭداماي: «ءسىز الگىندە ماعان قانداي قورقىنىشتى كورىندىڭىز. زارەم ۇشىپ كەتكەنى» دەپ ايتىپ قالدىم. ەسەسىنە ول:«حن» دەپ داۋىستادى دا، ءلام-ميم دەمەدى.

سودان كەيىن ارداگەرلەر قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى مەنى قاتتى جەك كورىپ كەتتى. مەن دە ول شالعا جولاماۋدى ويلايتىن بولدىم. سەبەبى، ونىڭ شاقىرايعان قىزىل كوزى ماعان ماڭگىلىك قورقىنىش ۇيالاتتى. مەن بولعان ۋاقيعا تۋرالى ەكى دوسىما عانا ايتقانمىن. ولاردا تاڭدانىپ، ونداي جاعداي بولادى دەگەنگە سەنبەگەن. مەنىڭ سوزىمە وزگەلەردىڭ دە سەنبەسىن بىلگەندىكتەن وزگە ەش ادامعا ءتىس جارماعام.

2.

بۇتاقتاعى قارعا ورنىنان قوزعالماستان وتىرا بەردى. ونىڭ قارنى توعىنىڭ سىرتىندا جانە قىزىعارلىق بىردەڭەسى بار سياقتى. نەتكەن قۇس ادامداردى وسىنشاما اڭدىپ، باقىلايدى ەكەن... مىنا قارعا كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان ادامداردى الدىنان اڭدىپ قاراعانىمەن قويماي، كادىمگى قاۋلاعان وتتاي سىرت جەلكەسىنەن دە تەسىلە قارايدى.  مەن جاساپ جاتقان شارۋامدى ىسىرىپ تاستاپ، كەش باتقانشا الگى قارعانى باقىلاۋمەن بولدىم. قارعا دا باسىن قايىرىپ الىپ، ادامداردى باقىلاۋمەن وتىر. اقكوڭىل جايباراقات ادامدار توبەلەرىنە قارعا قونىپ الىپ، وزدەرىن مۇقيات قاداعالاپ وتىرعانىن اڭداماي ءوتىپ جاتتى. قارعا ارەدىك اقىرىن عانا تاڭدايىن قاعادى. سويتەدى دە، ساڭعىپ جىبەرەدى. الگى مەرسەدەستىڭ تۇمسىعىن دا ايعىزداپ ءبىتتى. ىمىرت جابىلار كەزدە مەرسەدەستىڭ يەسى جاستاۋ جىگىت سۇلۋ ءبىر قىزدى ەرتىپ كەلىپ، ماشيناسىنا وتىرىپ جونەپ بەردى. ونىڭ قارعانىڭ ساڭعاعىنا قارايتىن دا ۋاقىتى بولمادى. ماعان ول سىرانى اسىرا سىلتەپ، اياعىنا ازەر تۇرعانداي بولىپ كورىنگەن. قازىر وعان قارعانىڭ ساڭعىرىعى ەمەس، جول ساقشىسىنا قايتسە ءبىر بايقاتپاي، دىتتەگەن جەرىنە جەتۋ ارمان بولىپ تۇرعانى دا بەلگىلى. ال قارعا بولسا، ونىڭ دا ءاربىر قوزعالىسىن ءجىتى باقىلاپ، تەسىلە قاراۋدا. سونان كەشىكپەي ىمىرت ۇيىرىلە بەردى دە، قارعا تاڭدايىن ءبىر قاعىپ، ءبىر ساڭعىپ تاستادى دا مەرسەدەس مىنگەن جىگىتتىڭ سوڭىنان سابالاقتاپ ۇشىپ جونەلدى. تاڭدانىسىم باسىلماي، ورنىمنان تۇرىپ جەلدەتكىشتى اشىپ، ءۇڭىلىپ ەدىم، ول كوشەدە سابىلىسقان ادامداردىڭ اراسىنا سۇڭگىپ، جاياۋ جورعالاعانداي بولدى دا، جوق بولىپ كەتتى.

موڭعول تىلىنەن اۋدارعان جۇكەل حاماي

اۆتور تۋرالى: 1972 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى. موڭعوليا جازۋشىلار وداعىنىڭ (مجو) باس مەنەدجەرى، ادەبيەت باسپا ءۇيىنىڭ باس رەداكتورى، ۇلانباتىر قالاسىنداعى جازۋشىلار كلۋبىنىڭ جەتەكشىسى، مجو-نىڭ باسقارما توراعاسى قىزمەتىن اتقارعان.

 ۇزدىك تۋىندىلارى ءۇشىن مجو-نىڭ «التان-ءود» /«التىن-قاۋىرسىن»/ كۋبوگىن، د. ناتساگدورج اتىنداعى سىيلىققا يە بولعان. 2011-ءشى جىلى «ۋلاان شۋۆۋنى جيرگەە» / «قىزىل قۇستىڭ شىرىلداعى»/ رومانى ازيا قۇرلىعىنىڭ ۇزدىك رومانى بولىپ تانىلدى.

Abai.kz