ادامزات تاريحىندا ۇڭىلسەك، نەبىر اتاققۇمار-داڭققۇمار  ادامدار  بولعان. اتاق  الۋ  ءۇشىن  جوعارى  جاققا  جالعان  اقپارات بەرۋ  نەمەسە قولداپ اتاقتى ادام جاساۋ قانشاما  يمپەريالاردىڭ  تۇبىنە  جەتكەنىن  بىرەۋ  بىلسە، بىرەۋ  بىلمەس. كەزىندە  كسرو-نىڭ  1-حاتشىسى  لەونيد يليچ برەجنەۆ  كەز كەلگەن  ەلدىڭ  باسشىسىن  قابىلداعاندا  ەرنىمەن  ەرنىن تيگىزىپ،  سۇيىسەتىن. ءوزىنىڭ دە  كەۋدەسى  ساقىرلاعان  وردەن، مەدالدەردەن  بوس  ەمەس ەدى، سوعان  بالاشا  قۋانىپ  ءماز  بولاتىن،  جارىقتىق. بۇگىندە سول  ل.ي. برەجنەۆتىڭ  ءوزىن  شاڭ  قاپتىرىپ  كەتەتىندەر پايدا بولدى.

قازىرگى  تاڭدا، قازاقستان  دەگەن ەلدە تاڭنىڭ  اتىسىنان  كۇننىڭ  باتىسىنا  دەيىن  تەلەارنالار  مەن راديولار، ودان  قالا  بەردى  الەۋمەتتىك  جەلىلەردە  قۇداي  باسقا  سالماسىن، ۇشى-قيىرى جوق  ماراپات، ادام ەستىمەگەن اتاق-داڭقتى  الىپ جاتقان  جەڭىمپازدار، لاۋرەاتتار  قاپتادى. بيىلعى تاۋەلسىزدىك كۇنى دە نەبىر وردەن، مەدالدەر ويدان شىعارىلعان اتاقتار، ناگرادالار شۇلەن تاراتقانداي ۇلەستىرىلدى. الماتىنىڭ اكىمى بوپ تۇرعاندا «ءۇيىم جوق ايەلىمنىڭ ءۇش بولمەلى ۇيىندە تۇرىپ جاتىرمىن» دەپ مالىمدەمە جاساعان احمەتجان ەسىموۆتىڭ ءۇيسىز-كۇيسىز ءجۇرىپ، قالاي «ەڭبەك ەرى» بولعانىن زەرتتەپ جاتپاي-اق قويالىقشى. بىراق انەبىر جىلدارى تەمىرتوردىڭ ارعى جاعىنان ءبىر-اق شىققان دانيال احمەتوۆ كوپ ۇزاماي ءۋالايات بولىپ قوسىلعان ەكى ءۋالاياتتىڭ حاكىمى بوپ شىعا كەلگەندە تاڭدانعاننان ەكى كوزىمىز الاقانداي بولعان. بۇگىن سول دانيال ەڭبەك ەرى اتانعاندا «ەڭبەك ەرى» اتانۋ ءۇشىن ەڭ بولماسا ءبىر رەت تۇرمەگە ءتۇسىپ شىعۋ كەرەك شىعار دەدىك.

جيىرما ەكى جىل بويى جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعالىعىنان كەتپەۋدىڭ بۇكىل ءىس-شاراسىن جاساپ، كرەسلوسى ءۇشىن «جاسانعان جاۋلارىنا» قارسى قايمىقپاي بارىسشا شايقاسىپ، قىسىلسا قۇرىلتايدا جازۋشىلار وداعىنا مۇشە ەتىپ قابىلداعان جازۋشى ەمەس جازۋشىلاردان قۇرالعان قالىڭ اسكەردەي توپتىڭ قولداۋىمەن «امان-ساۋ» كەلە جاتقان ن. ورازالينگە «بارىس-3» وردەنىن بەرسە نەسى ايىپ؟! ال قۇداي پارىق-پاراسات بەرمەگەن ادامعا بيلىك «پاراسات» وردەنىن بەرگەنىمەن ۇلكەن پاراسات يەسى شىعا قويار ما؟ ال ءبىلىم ءمينيسترى بوپ كەلگەلى جۇرتشىلىق تاراپىنان قۇرمەت كورمەك تۇگىل جىلى ءسوز ەستىمەگەن ەرلان ساعاديەۆ قالاي «قۇرمەتتى» بولا قالدى؟

بۇكىل ءومىر-عۇمىرىن مادەنيەتكە، كينو سالاسىنا ارناعاندار الا الماي جۇرگەن ماراپاتتى ەلباسىنىڭ ءرولىن ويناعان نۇرلان ءالىمجان دەگەن جاس اكتەر يەلەنىپ كەتتى.

«التىن بەلگى» دەگەن  اتاقتى سيۆي ماحمۋدي دەگەن  قارىنداس  نە ءۇشىن العانى  بەلگىسىز. ويتكەنى، ول قارىنداس  ءانشى مە، اكتريسا ما، پروديۋسسەر مە، سازگەر مە، سونىڭ قايسىسى ەكەنىن ءتۇسىنۋ وڭايعا سوقپايدى. ايتەۋىر  اقشاسى  بارى  انىق.  بەلگىلى اقىن  امانحان ءالىمنىڭ  نەسىپبەك ايتۇلى تۋرالى  جازعانى  شىندىققا  جاناساتىن سياقتى. ويتكەنى، ولار امانحان ءالىمنىڭ ايتقاندارى نە جالا، نە جالعان دەپ باسپاسوزدە  ءبىراۋىز جاۋاپ  بەرە المادى. نەسىپبەك سىيلىقتى الۋىن الىپ-الىپ، مەن ءوزىمدى ۇسىنعان جوق ەدىم، ىنىلەرىم ۇسىنىپ جىبەرىپتى، -دەدى «ازاتتىق» راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا. ءسىرا، بايگە جۇلدەگەرلەرى الدىن-الا شەشىلىپ قوياتىنى راس شىعار، سوعان قاراعاندا.

بايان-ولكە  تۋماسى داۋلەتكەرەي كاپۇلى جاقىندا  «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەك سىڭىرگەن  مادەنيەت قايراتكەرى» دەگەن  اتاق الىپتى. بۇل دا نەبىر  جەزتاڭداي انشىلەر مەن كۇيشىلەر، داۋلەتكەرەيدى ون وراپ الاتىن اقىندار الا الماعان  اتاق. ال، داۋلەتكەرەي قازاقتىڭ كەشەلى-بۇگىنگى مادەنيەتىنىڭ نە تاريحى، نە بولاشاعى تۋرالى ءبىر اۋىز ماقالا جازعان ادام ەمەس. ەندەشە، ونىكى قانداي «ەڭبەك ءسىڭىرۋ؟»

ادەبيەت سالاسىنداعى سىيلىقتار دا ات توبەلىندەي از ادامدارعا بۇيىردى. "بيىل  مەن  الايىن، كەلەسى جولى  سەن  الاسىڭ"  دەپ بولىسكەندەي اسەر بەرەدى. "التىن توبىلعى", "رۋح" سەكىلدى بايقاۋلاردان 14 وبلىستان  بىردە-ءبىر لاۋرەات شىقپاعانى، بار جۇلدەنى الماتى مەن استانا اينالاسىنداعى ادامداردىڭ الا بەرەتىنىنە تاڭىم  بار. قايتا-قايتا  اينالدىرعان  وسى توپ  ماراپاتتى  الا  بەرەدى، الا بەرەدى. نەگە؟ بۇلاردى  قازاقتىڭ جەرىنىڭ  ماسەلەسى، كوشەدەگى  ورىسشا  شۇلدىرلەپ  جۇرگەن  ورىسقۇلداردىڭ انا  ءتىلىن  بىلمەۋى،  تورعاي ءوڭىرىنىڭ 76 مىڭ گەكتارى  رەسەي  پوليگونىنا  اينالىپ كەتكەنى، قاراعاندى  شاحتالارىنداعى  شاحتەرلەردىڭ  جانايقايى، اتا-اناسىن  قارتتار  ۇيىنە  اپارىپ  تاستاپ  جاتقانداردىڭ  كۇرت كوبەيۋى، اۋىلداردىڭ  قاڭىراپ  قالۋى  مەن  ماسكۇنەمدىك، جەزوكشەلىك سياقتى قوعامداعى  وزگە دە ۋشىعىپ تۇرعان،  قوردالانعان  ماسەلەلەر  دىم  قىزىقتىرمايتىن، كەرىسىنشە، كەۋدەگە  مەدال  تاعىپ، سىيلىقتان سىيلىق الا بەرسەك دەگەن وزبىرلىقتىڭ بەلەڭ الىپ بارا جاتقانى مەنى شوشىتادى.

كەڭ ويلى كەڭەس ايتار  ءجون  جوعىنان.

جۇك جۇرتتا قالدى، يمەسەڭ يەم ءوزىڭ،

بەرىكبەل ءبۇتىن تۋعان نار  جوعىنان.

كوپ ءۇشىن كوبەلەكتەي  بولسام دەيمىن،

ەسىمنىڭ  حابارىم  جوق  بار-جوعىنان.

اقىلدى  ەر ايتقانىمدى  ابايلايدى،

اقىلسىز  اقىماق  كۇلەر ارجاعىنان، - دەگەن قايران تۇرماعامبەت  ىزتىلەۋوۆتىڭ  ولەڭى  وسىندايدا ويعا ورالادى.

«دوس جىلاتىپ ايتادى، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى» دەمەكشى، مەن بۇل  ماقالانى  ولاردان  جۇلدەنى  قىزعانعاننان  جازىپ وتىرعانىم  جوق. تەك، ەلىمىزدە ءالسىن-ءالسىن جۇزدەپ، مىڭداپ وردەن، مەدال، سىيلىق، جالعان اتاق بەرۋ ۇلكەن ءبىر ۇردىسكە (داستۇرگە) اينالىپ، سونىڭ سالدارىنان «پاراساتتى»، «قۇرمەتتى»، «داڭقتى»، «جۇلدەگەر»، «جەڭىمپاز» دەگەن سوزدەردىڭ ابدەن قاسيەتى قالماي بارا جاتقانى كەۋدەگە الدەبىر ۇرەي ۇيالاتادى ەكەن.

جۇمامۇرات ءشامشى، تاريح   عىلىمدارىنىڭ  كانديداتى

Abai.kz