پرەزيدەنتتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىندا كوتەرىلگەن ماسەلەلەرگە قاتىستى جۇمىستار كۇننەن-كۇنگە قارقىن الىپ كەلەدى. قازاق جازۋىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ ماسەلەسى الەۋمەتتىڭ قىزۋ تالقىلاۋىنان ءوتىپ، ەلباسىنىڭ ارنايى جارلىعىمەن بەكىتىلدى. تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن جارقىراپ شىققان «100 جاڭا ەسىم» بەلگىلى بولدى. گۋمانيتارلىق سالاداعى الەمگە تانىمال كىتاپتاردى قازاق تىلىنە اۋدارۋ جۇمىسىن جولعا قويعان «100 وقۋلىق» ماسەلەسى دە شەشىلىپ جاتىر. اۋدارىلعان وقۋلىقتاردىڭ العاشقى دانالارى شاكىرتتەرگە جول تارتتى. «قازاقستاننىڭ كيەلى مەكەندەرى»، «تۋعان جەر» باعدارلامالارى بويىنشا جۇمىستار، تىپتەن، ەرەن. قازاقستاننىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكا سالاسىندا جۇرگىزگەن رەفورمالاردىڭ ەشبىرى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى سەكىلدى حالىقتىڭ قولداۋىنا يە بولماعانىنا جۇرت تا، تاريح تا كۋا.

«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ عالىمدارى مەن ستۋدەنت شاكىرتتەرى دە ارالاسۋدا. قاي زاماندا بولماسىن، قوعامدىق سانانى وزگەرتۋگە عالىمدار مەن ستۋدەنتتەردىڭ قوسقان ۇلەستەرى ەرەكشە بولعان. بۇگىنگى قازاقستاندىق قوعامدا دا سول كورىنىس ورىن الىپ جاتىر. بىراق كوڭىلگە وي سالاتىن ىستەر دە بارشىلىق. الدىمەن، جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ىقىلىم زاماننان كۇندەلىكتى اتقارىلىپ كەلە جاتقان قالىپتى ىستەردىڭ ءبارى جاپپاي «رۋحاني جاڭعىرۋ» اتىن جامىلاتىن بولىپ كەتتى. ءتىپتى، سپورتتىق جارىستاردا اتالمىش باعدارلامانىڭ لوگوتيپتەرى «مەن مۇندالاپ» تۇرادى. بۇلايشا كەتە بەرسەك، مازمۇنى تەرەڭ باعدارلامانى قولدان قولعا وتەتىن «قول جاۋلىققا»، «قول باقىرعا» اينالدىرىپ جىبەرۋىمىز ابدەن مۇمكىن. بىزدىڭشە، بۇنداي ناۋقانشىلدىقتان باس تارتۋىمىز كەرەك. ناۋقانشىلدىقتىڭ ارتى «قاۋقارسىزدىققا» اپارىپ سوقتىراتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. «قاۋقارسىزدىققا» دۋشار بولماس ءۇشىن «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ مازمۇنىنا تەرەڭ ءمان بەرۋ قاجەت.

قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى باتىستىڭ وقۋ جۇيەسىنە باعىتتتالعان رەفورمالاردى كەزەڭ-كەزەڭمەن تەرەڭدەتىپ جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. وقۋ جۇيەسى، باعدارلامالارى، باسقارۋ جانە مەنشىك فورمالارى دا وزگەرۋدە. وسى وزگەرىستەردىڭ قاتارىندا جوو-نىڭ مادەني-رۋحاني ءومىر تىرشىلىگى دە وزگەرۋگە ءتيىستى.

جالپى، جوو-داعى وزگەرىستەر فيلوسوفيالىق تۇرعىدان باستالۋى ءتيىس. باسقارۋ نەمەسە مەنشىك فورماسى وزگەرە مە، باسشىلار دا قايتا سايلانۋى ءتيىس. بولماسا باياعى كەڭەستىك داۋىردەگى كولحوز-سوۆحوزداردى جەكەشەلەندىرىمىز دەپ «قىزىل ديرەكتورلارعا» ەرىك بەرگەن جاعداي ورىن الۋى مۇمكىن. «قىزىل ديرەكتورلاردىڭ» جەكەشەلەندىرۋى تالان-تاراج، توناۋعا ۇلاسقانى تاريحتان بەلگىلى. بۇل – بولەك اڭگىمە.

ال ازىرگە ايتپاعىمىز مىناداي ماسەلە. بۇگىنگى جوو-لار دا ءالى كۇنگە دەيىن رەكتوردىڭ  «تاربيە جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتورى» دەگەن ورىنباسارى بار. بۇل لاۋازىمنىڭ اتاۋىنان-اق بۇرىنعى كەڭەستىك ءداۋىردىڭ سارقىنشاعىن بايقاۋعا بولادى. كەڭەس داۋىرىندە «كوممۋنيستىك قوعامنىڭ قۇرىلىسشىلارىن» تاربيلەۋ «وكتيابرياتتان» باستالىپ، «پيونەر»، «كومسومول» بولىپ ۇلاسىپ، «كوممۋنيستكە» بارىپ تىرەلەتىن. جوو-دا كوبىنە «كومسومولدار-ستۋدەنتتەر» وقىپ، «كوممۋنيستەردەن-وقىتۋشىلاردان» تاربيە الاتىن. قازىر ولاردىڭ ەشبىرى جوق، بىراق تاربيە بار.

جوو-عا ماماندىق يگەرەم، كەڭ ءبىلىم الامىن دەپ تۇسكەن جاس ازاماتتى الدەبىر يدەياعا تاربيەلەۋ قالاي بولادى؟ سەبەبى ادام بالاسىنا تاربيە الدىمەن بەسىكتەن باستالاتىن وتباسىندا، كەيىن مەكتەپتە بەرىلەدى. جوو-عا كەلگەن ۋاقىتتا ول - بويىنا تاربيە سىڭگەن تۇلعا. مەكتەپتى اياقتاعان وقۋشىعا ەرجەتكەندىگى تۋرالى اتتەستات (اتتەستات زرەلوستي) بەرىلەدى. بۇل شاقتا وقۋشى 17-18 كەلگەن ازامات. وسى تۇستا ول «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى» دەگەن پاسپورت الادى. ال سول ازاماتتى جوعارى وقۋ ورنىندا قايتا تاربيەلەپ شىعۋ مۇمكىن بە؟ ونىڭ ەسەسىنە بىلىمدەنۋشىگە جوعارى وقۋ ورنىندا بىلىمممەن قاتار مادەني، رۋحاني، ازاماتتىق تۇرعىدان دامۋ جولدارىن ۇسىنىپ، ونى جاس ازاماتتىڭ بويىندا جانداندىرا بىلگەن ءجون دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىز.

قازىرگى وقۋ فيلوسوفياسىندا بىلىمدەنۋشى - وقۋ ءۇردىسىنىڭ تەڭ سۋبەكتىسى. باسقاشا ايتقاندا، ستۋدەنت پەن وقىتۋشى - ءبىلىم ايدىنىندا ء(بىلىمدى تەڭىز دەپ ەسەپتەسەك) بىرگە ءجۇزىپ، پايدالى ءدان، قورەك ىزدەيتىن تۇلعالار. بىرلەسكەن ساپاردا جولسەرىكتەر ءبىر-بىرىنە كومەكتەسۋى جانە ءوزارا قۇقىقتىق تۇرعىدان تەڭ بولۋى ءتيىس. ويتپەگەن جاعدايدا ساپاردىڭ جەتىستىگى بولمايدى. وقۋ ۇردىسىندە قالىپتاسقان بۇل كورىنىس ستۋدەنت شاكىرتتەردى باسقا سالادا دا تەڭ سۋبەكت دەپ قاراۋعا جەتەلەيدى. جوو-داعى وقىتۋشىلار تاربيلەۋشى ەمەس، ولار وقىتۋشى-ۇستازدىق بولمىسى، عالىمدىعى، ءبىلىمى، ادامي قاسيەتى مەن ومىرلىك ۇستانىمى ارقىلى شاكىرتتەرگە ۇلگى بولاتىن («بولماساڭ دا ۇقساپ باق//بىر عالىمدى كورسەڭىز), قاجىرلى داعدى جانە ازاماتتىق دارالىعىن قالىپتاستىراتىن تۇلعا رەتىندە ۇلگى بولۋى ءتيىس. جوو-دا بىلىمدەنۋشى جاستارعا تاربيە بەرەمىز دەپ دابىراتپاي، ەلىمىزدىڭ بولاشاقتاعى بىلىكتى مامانىنا مادەني-رۋحاني دامۋ، ازاماتتىق تۇرعىدان جەتىلۋ جولدارىنا جاردەم بەرسەك دۇرىس بولادى دەپ ەسەپتەيمىز. سوندا ءبىز بىلىمدەنۋشىلەردىڭ بولاشاقتا ەركىن، كرەاتيۆتى، باسەكەگە قابىلەتتى، رۋحاني باي مامان بولۋ جولىن قالىپتاستىرا الۋعا سەپ، كومەكشى بولا الامىز.

جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى «تاربيە جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتور» لاۋازىمىن «رۋحاني-ازاماتتىق دامۋ جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتور» دەپ اتالسا، جاڭا قازاقستاندىق قوعامنىڭ سۇرانىسىنا ساي بولار ەدى. ادەتتە، اتاۋدىڭ ءوزى جۇمىستىڭ مازمۇنىنا ەرەكشە باعدار بەرىپ تۇراتىنى بەلگىلى. «رۋحاني-ازاماتتىق دامۋ» دەگەن تىركەس «جوو-لار قازاقستاننىڭ ازاماتتىق قوعامىنا مادەني-رۋحاني تانىمى تەرەڭ مامان دايارلايدى» دەگەن ۇعىمدى بەرىپ، جوو-نىڭ ميسسياسىنا دا ساي بولار ەدى. ايتپاقشى، دامىعان شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا «تاربيە ىسىمەن اينالىساتىن» لاۋازىمدىق تۇلعا جوق. ولاردا ادامي رەسۋرستاردى (كاپيتالدى) دامىتۋ دەگەن ۇعىم تەرەڭ ورنىققان.

ساپارعا شىققان جولاۋشى الدىمەن باعىت-باعدارىن ايقىنداپ السا، كوڭىلىنە بارار، دىتتەگەن جەرگە جەتەم دەگەن سەنىم ۇيالارى انىق. رۋحاني جاڭعىرۋ جۇمىستارىن كەشەگى كەڭەس داۋىرىنەن قالعان كەسەلدى سارقىنشاقتاردان تازالاۋدان باستاساق، ونىڭ ءمانى زور مازمۇنى ءوز جولىمەن اشىلا ءتۇسىپ، ونى تۇششىنۋ تەرەڭدەي تۇسەرى حاق.

الماسبەك ابسادىق، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى

Abai.kz