كيىز ءۇيدىڭ ءىشى تورتكە بولىنەدى. جۇك جينالعان ءۇي ورتاسى «ءتور» دەپ اتالادى. ءتوردىڭ شەتى وشاققا تىرەلەدى. ءتور جاعى ۇلكەن ادامدار مەن قوناقتارعا ارنالادى.
بوساعا - ەكەۋ. وڭ جاق بوساعا جانە سول جاق بوساعا. وڭ بوساعا مەن سول بوساعا ءۇيدىڭ وڭ جانە سول قاناتى دەپ تە اتالادى. وڭ بوساعا دا، سول بوساعا دا ءوز جاقتارىنا لايىق شىمىلدىق نەمەسە پەردەمەن ءبولىنىپ قويىلادى. ول پەردەلەر كۇندىز جيناۋلى بولادى دا، تۇندە تۇسىرىلەدى. كوپ بالالى ۇيلەر ءۇيدىڭ جانىنان ەكىنشى ءۇي نەمەسە جەكە قوس تىگىپ قويادى. ال، ۇيلەنگەن بالاعا وتاۋ تىگىلەدى. وتاۋ ءۇيدىڭ سۇيەگى دە، جاساۋ-جابدىعى دا ەرەكشە بولادى.
ەسىكتەن كىرگەندەگى سول قول جاقتاعى بۇرىشتا باقان (كيىم ىلەتىن بۇتاقتى اعاش), ىدىس-اياق، سابا، كەبەجە، تورسىقتار تۇرادى. بۇلاردىڭ ءبارى «ورەشە» دەپ اتالاتىن ارناۋلى توقىلعان شيمەن قورشاۋلى بولادى. سول جاق بوساعاعا كەلگەن دۇنيەنi عالىمدار «قۇت» كاتەگورياسىمەن بەلگiلەيدi. ويتكەنi جوعارىداعى اتالعان ىدىستارعا ايران، iركiت، قىمىز، شۇبات ت.ب. قۇيىلادى. دەمەك سول جاق بوساعا - ايەلدiڭ سيمۆولى. ءدال وسىنداي تۇسiنiك الەمنiڭ بiرقاتار ەلدەرiندە دە بار. ال قازاق شۇڭعىل ىدىستى دا ايەلدiڭ سيمۆولى رەتiندە باعالايدى. «اياعىن كورiپ، اسىن iش، اناسىن كورiپ، قىزىن ال». سول بوساعادان كiرگەن دۇنيە سىرتقا شىقپايدى، قاپقا تۇسەدi. قازاق مۇنى «قاپقا تۇسكەن - قاتىندىكi» دەپ بiر-اق قايىرادى.

كيىز ءۇيدىڭ ءىشى تورتكە بولىنەدى. جۇك جينالعان ءۇي ورتاسى «ءتور» دەپ اتالادى. ءتوردىڭ شەتى وشاققا تىرەلەدى. ءتور جاعى ۇلكەن ادامدار مەن قوناقتارعا ارنالادى.
بوساعا - ەكەۋ. وڭ جاق بوساعا جانە سول جاق بوساعا. وڭ بوساعا مەن سول بوساعا ءۇيدىڭ وڭ جانە سول قاناتى دەپ تە اتالادى. وڭ بوساعا دا، سول بوساعا دا ءوز جاقتارىنا لايىق شىمىلدىق نەمەسە پەردەمەن ءبولىنىپ قويىلادى. ول پەردەلەر كۇندىز جيناۋلى بولادى دا، تۇندە تۇسىرىلەدى. كوپ بالالى ۇيلەر ءۇيدىڭ جانىنان ەكىنشى ءۇي نەمەسە جەكە قوس تىگىپ قويادى. ال، ۇيلەنگەن بالاعا وتاۋ تىگىلەدى. وتاۋ ءۇيدىڭ سۇيەگى دە، جاساۋ-جابدىعى دا ەرەكشە بولادى.
ەسىكتەن كىرگەندەگى سول قول جاقتاعى بۇرىشتا باقان (كيىم ىلەتىن بۇتاقتى اعاش), ىدىس-اياق، سابا، كەبەجە، تورسىقتار تۇرادى. بۇلاردىڭ ءبارى «ورەشە» دەپ اتالاتىن ارناۋلى توقىلعان شيمەن قورشاۋلى بولادى. سول جاق بوساعاعا كەلگەن دۇنيەنi عالىمدار «قۇت» كاتەگورياسىمەن بەلگiلەيدi. ويتكەنi جوعارىداعى اتالعان ىدىستارعا ايران، iركiت، قىمىز، شۇبات ت.ب. قۇيىلادى. دەمەك سول جاق بوساعا - ايەلدiڭ سيمۆولى. ءدال وسىنداي تۇسiنiك الەمنiڭ بiرقاتار ەلدەرiندە دە بار. ال قازاق شۇڭعىل ىدىستى دا ايەلدiڭ سيمۆولى رەتiندە باعالايدى. «اياعىن كورiپ، اسىن iش، اناسىن كورiپ، قىزىن ال». سول بوساعادان كiرگەن دۇنيە سىرتقا شىقپايدى، قاپقا تۇسەدi. قازاق مۇنى «قاپقا تۇسكەن - قاتىندىكi» دەپ بiر-اق قايىرادى.

ال، وڭ بوساعا - ەركەكتiڭ سيمۆولى. وڭ جاققا ەر-تۇرمان، ات ابزەلدەرi, بۇركiت ت.ب. قويىلادى. قاتتى جاۋىن-شاشىندا مالدىڭ جاس ءتولiن دە وڭ بوساعاعا كiرگiزەتiن بولعان. وڭ جاق - ارالىق مەجە. وڭ بوساعا (ۇيگە كىرگەن كىسىنىڭ وڭ قول جاعى) ۇيلەنبەگەن ۇلدىڭ نە ۇزاتىلماعان قىزدىڭ ورنى. سوندىقتان قازاقتار ۇزاتىلماعان قىزدى اكەسىنىڭ وڭ بوساعاسىندا وتىرعان قىز دەيدى. بوساعا اتتاپ كەلگەن كەلiندi دە وڭ جاقتا قارسى الادى. اياعىنا «بيازى بولسىن» دەپ اقسارباستىڭ تەرiسiن توسەيدi. بوساعانى پاك بولىپ اتتاعان بويجەتكەن ارالىق مەجەدەن ءوتiپ، جانۇيالىق ءومiرiن باستايدى. ۇيلەنگەن سوڭ، توسەك-ورنىمەن سول جاققا وتەدi. قايتىس بولعان ادامدى دا قازاق اق كيiزگە جاتقىزىپ، وڭ جاقتان شىعارادى. دەمەك وڭ جاق بiر الەۋمەتتiك ساتىدان ەكiنشi الەۋمەتتiك ساتىعا نەمەسە بiر الەممەن ەكiنشi الەمگە وتكiزەتiن كوپiر iسپەتتەس. ولاي بولسا، «كەرەگەڭ كەڭ بولسىن، ەكi بوساعاڭ تەڭ بولسىن!» دەگەن تiلەكتiڭ كەيiنگi جولدارىندا اكە-شەشەڭ امان بولسىن دەگەن استار جاتىر.

«ءۇش قيان» گازەتى