21 قاڭتار كۇنى ۇكىمەتتىڭ پارمەنىمەن سەمەي قالاسىنىڭ اكىمى مەيرامحات اينابەكوۆ قىزمەتىنەن كەتىپ ونىڭ ورنىنا  ايبەك كارىموۆ تاعايىندالدى. ەڭبەك جولىن مال دارىگەرى بولىپ باستاعان ايبەك كارىموۆتى اكىمشىلىك ورىنتاعىنا بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ ءوزى اكەلىپ وتىرعىزدى. ال، اينابەكوۆ قىزمەتىنەن ءوزى ءوتىنىش بەرىپ بوساعان كورىنەدى. وسىلايدا وسىلاي دەپ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرىنە مالىمەت بەرگەن بەردىبەك ماشبەكۇلى (شقو اكىمى) ءوتىنىش بەرىپ قىزمەتىنەن كەتكەن سەمەي قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمىن وزىنە كەڭەسشى ەتىپ الا قويدى. ساپارباەۆ پەن اينابەكوۆتىڭ نە جونىندە كەڭەسىپ ءىس قىلاتىنى ازىرگە بەلگىسىز. بەلگىسىز بولاتىنى، قاڭتاردىڭ ساقىلداعان سارى ايازى قىسقان كەزدە سەمەي قالاسىنداعى قازاندىقتاردىڭ جىلۋ بەرە الماۋىنىڭ باستى سەبەبى  وسى ەكى تۇلعانىڭ اراسىنداعى الاۋىزدىقتان شىققان كورىنەدى.

21 قاڭتار كۇنى ۇكىمەتتىڭ پارمەنىمەن سەمەي قالاسىنىڭ اكىمى مەيرامحات اينابەكوۆ قىزمەتىنەن كەتىپ ونىڭ ورنىنا  ايبەك كارىموۆ تاعايىندالدى. ەڭبەك جولىن مال دارىگەرى بولىپ باستاعان ايبەك كارىموۆتى اكىمشىلىك ورىنتاعىنا بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ ءوزى اكەلىپ وتىرعىزدى. ال، اينابەكوۆ قىزمەتىنەن ءوزى ءوتىنىش بەرىپ بوساعان كورىنەدى. وسىلايدا وسىلاي دەپ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرىنە مالىمەت بەرگەن بەردىبەك ماشبەكۇلى (شقو اكىمى) ءوتىنىش بەرىپ قىزمەتىنەن كەتكەن سەمەي قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمىن وزىنە كەڭەسشى ەتىپ الا قويدى. ساپارباەۆ پەن اينابەكوۆتىڭ نە جونىندە كەڭەسىپ ءىس قىلاتىنى ازىرگە بەلگىسىز. بەلگىسىز بولاتىنى، قاڭتاردىڭ ساقىلداعان سارى ايازى قىسقان كەزدە سەمەي قالاسىنداعى قازاندىقتاردىڭ جىلۋ بەرە الماۋىنىڭ باستى سەبەبى  وسى ەكى تۇلعانىڭ اراسىنداعى الاۋىزدىقتان شىققان كورىنەدى.

تاعى ءبىر سەبەپ، ەرلان سىدىقوۆ دەگەن كىسى رەفەرەندۋمداتىپ جاتقاندا  سەمەيدەگى جىلۋ جۇيەلەرىنىڭ ىستەن شىققانىن ەستىپ شوشىعان ۇكىمەت باسشىسى ءماسىموۆ بارىنە  بىرەۋدى كىنالى ەتىپ كورسەتىپ، ونى قىزمەتىنەن الىپ تاستاۋ وينىن ۇيىمداستىرىپ، مەيرامحات اينابەكوۆتى قۇرباندىققا شالىپ جىبەرگەنگە ۇقسايدى. شىندىعىندا، رەسپۋبليكاداعى قالالاردىڭ قىسقا دايىندىعى كۇزدىڭ باسىندا ۇكىمەتتە اڭگىمە بولعان، توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكونىڭ ءوزى سەمەيدىڭ جاعدايى مۇشكىل ەكەنىن ماسىموۆكە مالىمدەگەن ەدى. قىسقاسى ەلىمىزدىڭ شىعىس وڭىرىندە شىم-شىتىرىق جايتتار كوبەيىپ تۇر. ءبىز ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىلمەك بولىپ مەيرامحات اينابەكوۆتى سوزگە تارتقاندى ءجون كوردىك.

- وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ ەكەۋىڭىزدىڭ اراڭىزدا ارقانداي جايتتارعا بايلانىستى  كەلىسپەۋشىلىكتەر بولىپ تۇرادى دەپ ەستۋشى ەدىك؟  ول نەندەي كەلىسپەۋشىلىكتەر؟

- ونى ءدال قازىر بىردەمە دەپ ايتىپ جاتپايمىن. مەنىكى دۇرىس بولمايدى.

- بۇل ارادا قالاي ءوزى،  وڭتۇستىك پەن شىعىستىڭ كوزقاراسى كەلىسپەي جاتىر ما؟

- اكەتىپ بارا جاتقان كەلىسپەۋشىلىك جوق. سەمەيدىڭ جاعدايى تۋرالى باردى بار، جوقتى جوق دەپ ايتاتىنىم راس. اكىم بولعاننان كەيىن وسى جەردىڭ جوعىن جوقتاۋ ءۇشىن وتىرمىن عوي. ەگەر ايتپاسام، حالىق ەرتەڭ نەگە ايتپايسىڭ، نەگە سۇرامايسىڭ دەپ شىعادى عوي.

- ءدال وسى كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ كەسىرىنەن بيۋدجەتتەن قىسىپ، قاراجاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن جىلۋ جۇيەلەرى قاتىپ جاتىر دەگەن اڭگىمە بار. وعان قالاي قارايسىز؟

-          قالانىڭ جىلۋ جۇيەلەرى 1934-ءنشى جىلى سالىنعان. ماعان دەيىندە بۇل ماسەلە وزەكتى بولىپ كەلگەن. مەن كەلگەن 2004-ءنشى جىلدان بەرى جىلۋ جۇيەلەرى جاڭارتىلىپ، جوندەلدى. قالادا 46-ى جىلۋ قازاندىعى بولسا، سونى ءبىر ەسەگە ياعني 22-گە تۇسىردىك. سونىڭ 21-ءى ىستەپ تۇر دا، بىرەۋىندە جاڭاعىنداي اپات بولدى. ول ەندى 1934-ءنشى جىلى سالىنعان قازاندىق. وعان اقشا سۇراماي جۇرگەن جوقپىز. سۇراپ ءجۇرمىز. توزىعى جەتكەن جىلىتۋ قازاندىعىمەن جۇمىس ىستەي المادى دەسە، بىلمەيمىن ەندى... وندا كوشەدە ەكى اۆتوبۋس سوقتىعىسىپ قالسا دا، دارىگەر دۇرىس وپەراتسيا جاساماسا دا اكىم كىنالى بولۋى كەرەك. جۇرت سولاي تۇسىنەدى.

- ءوز باسىڭىز مۇنى ادىلەتسىزدىك دەپ باعالايسىز با؟

- مەن ەندى قازىر ونى بالەن دەپ باعالاي الماسپىن. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ەتيكاسى بار. ال ەندى كوميسسيا، جوعارعى جاق ءبارىبىر دەپ باعالاسا، مەن ودان ارتىق باعا بەرە المايمىن.

- ءوز سوزىڭىزدە «حالىق ءۇشىن جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن»، دەپ ايتىپ قالدىڭىز عوي. ەندى وسىنداي ادىلەتسىزدىكتەن كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتتە قالا بەرەسىز بە، قالاي ويلايسىز؟

- ءدال قازىر ءبىر نارسە دەپ ايتقىم كەلمەيدى. قازىر ءوزى اپاق-ساپاق ۋاقىت قوي. ويلانۋ كەرەك. دەمالىسىمدى الدىم.

- ال ەندى قازاندىقتاردىڭ قاتىپ قالۋىنا ەڭ باستى كىنالى ادام كىم؟ نەمەسە مەكەمە؟

- مۇندا ادام فاكتورى، كىنالى ادام جوق.

- دەمەك، توتەنشە جاعدايدىڭ ورىن الۋىنا قارجى تاپشىلىعى سەبەپ بولىپ وتىر عوي؟

- ءيا، قارجى تاپشىلىعىنان. سەبەبى، وندا جەتى جىلىتۋ قازاندىعى تۇر. ءبىر قازاندى جاساتۋ ءۇشىن كەمىندە 150 ميلليون تەڭگە اقشا كەرەك. جەتى بىردەي  قازاندىقتى جاساپ شىعۋدى قالانىڭ بيۋدجەتتى كوتەرمەيدى.

- ال، وبلىستان قاراجاتتان بولىنبەدى مە؟

- رەسپۋبليكادان بولىنەدى دەگەن بولىنبەي قالدى عوي.

- بەردىبەك ساپارباەۆقا مەملەكەتتىك قىزمەتكەر، ازامات رەتىندى كوزقاراسىڭىز قالاي؟

- ەلدىڭ ىشىندە جانتالاسىپ جۇمىس ىستەپ جۇرەدى. ول كىسى تۋرالى باسقا نە ايتا الامىن. باستىعىمدى جامانداپ جاتسام، ول مەنىڭ ازاماتتىعىما سىن. وندايدى مەن قۇپتامايمىن. ايتاتىنىمدى جۇمىس بابىندا ايتىپ ءجۇردىم. ال، ەندى جۇمىستان كەتىپ بىرەۋدى جامانداپ، وعان باعا بەرۋدەن اۋلاقپىن.

«اباي-اقپارات»