كەشە ءبىز قازاقستانداعى رەسەيدىڭ اسكەري پوليگوندارى جايلى جازدىق. ەندى سولار جايلى از-كەم دەرەك بەرگەندى ءجون كوردىك. ءيا، بىلە ءجۇرىڭىز. رەسەيدىڭ، ورىس ارمياسىنىڭ سىناق جاساپ، وق اتىپ وينايتىن ويىن الاڭىنا اينالىپ وتىرعان – قازاق جەرى.  ول جەرلەردە قازاقستاننىڭ ۇكىمى جۇرمەيدى جانە ءسوز بولىپ وتىرعان ايماق تەرريتورياسى جاعىنان پولشا سەكىلدى ەۋروپاداعى ءىرى مەملەكەتتىڭ اۋماعىمەن پارا-پار. قازاقستاننىڭ تۇتاستاي ەكى وبلىسىن قامتيتىن جەر.  ول تۇپتەپ كەلگەندە قازاقستاننىڭ جەرى. جالعا بەرۋ دەگەن – ول مەنشىككە بەرىپ قويۋ دەگەن ءسوز ەمەس.

الايدا، ەلىمىزدەگى 7 بىردەي اسكەري نىساندى ارنايى كەلىسىمشارت نەگىزىندە رەسەي فەدەراتسياسىنا جالعا بەردىك. بۇگىندە 11 ملن. گەكتار اۋماقتى الىپ جاتقان سول جەتى بازا رەسەي قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ يەلىگىندە.

1.رەسەي فەدەراتسياسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ №5-ءشى مەملەكەتتىك سىناق پوليگونى. قىزىلوردا وبلىسى اۋماعىندا ورنالاسقان، ۇشۋ تراسساسى ارال تەڭىزىنەن كامچاتكا تۇبەگىنە دەيىن سوزىلىپ جاتقان بايقوڭىر عارىش ايلاعى. 2004 جىلى جالعا بەرۋ مەرزىمى 2050 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى.

2.رف قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ۆ.چكالوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك №929-شى ۇشۋ-سىناق ورتالىعى. بۇل ورتالىقتىڭ شتابى استراحان وبلىسىنىڭ احتۋبينسك قالاسىندا ورنالاسقان.

3.رف قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ №4-ءشى مەملەكەتتىك ءارتۇرلى سىناق پوليگونى. 1949 جىلى قۇرىلعان بۇل پوليگون اۋماعى اتىراۋ جانە باتىس قازاقستان  وبلىستارىنىڭ باتىس ايماقتارى (نارىن قۇمى) مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ  استراحان، ۆولگوگراد وبلىسىنىڭ شىعىس بولىكتەرىن قامتيدى.

4.رف قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ №10-شى مەملەكەتتىك ءارتۇرلى سىناق پوليگونى. سارى-شاعان سىناق الاڭى. بۇل سىناق الاڭىندا نەگىزىنەن اۋە كۇشتەرىنە قارسى سىناقتار جۇرگىزىلەدى. كۇنى كەشە عانا ماسكەۋدى قورعاۋعا ارنالعان زىمىرانعا قارسى قۇرىلعى سىناقتان وتكىزىلدى.

5.№5580-ءشى سىناق جۇمىستارىن قامتاماسسىز ەتۋ بازاسى. رف قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ بۇرىنعى №11 ەمبى مەملەكەتتىك سىناق پوليگونى. بۇل سىناق الاڭى اقتوبە وبلىسى اۋماعىندا ورنالاسقان.

6.رەسەيدىڭ اۋە كۇشتەرىنىڭ عارىش اسكەرىنە قاراستى №3-ءشى زىمىران-عارىش قورعانىسى ارمياسىنىڭ راديوتەحنيكالىق جەلىسى. بۇل نىسان بالقاش كولىنىڭ بويىنداعى پريوزەرسك قالاسىندا ورىن تەپكەن.

7.قوستاناي قالاسىنداعى رەسەي اۋە قورعانىس كۇشتەرى ترانسپورتتىق اۆياتسياسىنىڭ جەكە پولكى.

سونىمەن، رەسەيدىڭ اسكەري بازالارى قىزىلوردا، باتىس قازاقستان، اتىراۋ، ورتالىق قازاقستان، جامبىل، اقتوبە، قوستاناي سەكىلدى ەلىمىزدىڭ ءىرى 8 وبلىسى اۋماعىندا بار ەكەن.

جالپى قازىرگى ۋاقىتتا شەتەلدەگى رەسەيلىك اسكەري نىسانداردىڭ سانى كۇرت ازايىپ، 10 ەلمەن عانا شەكتەلەدى. ولار: ابحازيا، ارمەنيا، بەلورۋسسيا، ۆەتنام، قازاقستان، قىرعىزستان، مويىندالماعان پريدنەستروۆە، سيريا، تاجىكستان جانە وڭتۇستىك وسەتيا.

تاعى ءبىر دەرەك. بۇنى دا بىلە ءجۇرىڭىز. قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا اسكەري بايلانىستار قۇجات تۇرىندە بەكىتىلگەن، رەسميلەندىرىلگەن.

1.ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى كەلىسىم ۇيىمى. قاسقاشا – ۇقكۇ. ياعني، ۇيىمعا مۇشە ەلگە قاۋىپ تونگەن جاعدايدا ۇجىمداسىپ كۇرەس جۇرگىزىلەدى نەمەسە شارا قولدانىلادى.

2.اسكەري ءبىلىم بەرۋ تۋرالى كەلىسىم.

3.ەكىجاقتى قارۋ-جاراق ساۋداسى جونىندەگى كەلىسىم. قارۋ-جاراق پەن وعان كەرەك-جاراقتى ساتىپ الۋ تۋرالى كەلىسىم.

4.بىرلەسكەن وقۋ-جاتتىعۋلار وتكىزۋ تۋرالى كەلىسىم.

5.اسكەري شتابتاردىڭ قويان-قولتىق جۇمىس جاساۋ تۋرالى كەلىسىم.

6.اۋە قورعانىسىنا ورتاق جۇيە قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم.

ەكى مەملەكەت اراسىنداعى نەگىزگى كەلىسىمدەر مىنالار:

1.قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى اسكەري بايلانىستى ارتتىرۋ جونىندەگى كەلىسىم جاسالدى. (1994 جىل. 28-ناۋرىز. ماسكەۋ)

2.قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى «بايقوڭىر» كەشەنىن ءارى قاراي دامىتۋ مەن ونىڭ قۇرىلىمىن جاقسارتۋ جانە جۇمىس جاساۋ تۋرالى مەموروندۋم قابىداندى. (2004 جىل. 9-قاڭتار. استانا)

3.قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋ جونىندە كەلىسىمگە كەلدى. (2013 جىل. 24-جەلتوقسان. ماسكەۋ)

4.قر مەن رف اراسىنداعى ورتاق اۋە قورعانىسىنا ارنالعان جۇيە قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم جاسالدى. (2013 جىل. 30-جەلتوقسان. استانا)

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz