قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «بيزنەس-Start» يننوۆاتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى جاندوس ورازماحانوۆ ءبىزدىڭ تىلىشىمىزبەن سۇحباتىندا بيزنەس الەمىندە ءوز ءىسىن باستاپ، قۇرداستارىن جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ باستاعان ستۋدەنتتەر تۋرالى اڭىگمەلەپ بەردى. ول ءبىزدىڭ ەلدەن دە ستيۆ دجوبس، بيلل گەيتس، يلون ماسك جانە مارك تسۋكەربەرگ سىندى الپاۋىت يننوۆاتور كاسىپكەرلەر شىعادى دەيدى.

-جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدىڭ بارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ورتالىقتارى اشىلۋدا. كەيبىر وقۋ وردالارىندا، ءتىپتى، ونداي ورتالىقتاردىڭ جۇمىس ىستەپ جاتقانىنا ءبىراز بولىپتى. سىر ولكەسىندەگى نەگىزگى ءبىلىم ورداسى رەتىندە سىزدەردىڭ جوو-دا  بۇل جۇيە قالاي جۇمىس ىستەۋدە؟ جالپى وقۋ ورىندارىندا ءدال وسىنداي ورتالىقتاردى اشۋ قانداي قاجەتتىلىكتەن تۋدى؟ 

- قازىرگى كاپيتاليستتىك قوعامدا كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق قۋاتتىلىعى سول ەلدەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋ دەڭگەيىمەن ولشەنەتىنى بارىمىزگە بەلگىلى. وسىعان بايلانىستى رەسپۋبليكامىزدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا قولايلى رەفورمالار مەن جۇمىستار جاسالىپ تا كەلەدى. سونىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە، قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىندا اشىلعان بيزنەس-ينكۋباتوردى دا ايتساق بولادى. ستۋدەنتتەردىڭ بيزنەسىن باستاۋ جانە ونى دامىتۋ ماقساتىندا اشىلعان ورتالىق نەبارى 11 اي ىشىندە 22 بيزنەس جوبانى جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، 75 ستۋدەنتتى جۇمىسپەن قامتىدى. «بيزنەس-Start» يننوۆاتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ورتالىعى 2017 جىلدىڭ 4 مامىرىندا قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە اشىلعان بولاتىن . بۇل ورتالىقتىڭ ماقساتى ءوز ىستەرىن باستاۋدى قالايتىن، بىراق وعان مۇمكىندىگى مەن تاجىريبەسى جوق ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتاردىڭ وقۋ اياسىندا يننوۆاتسيالىق يدەيالارىن دامىتىپ، «بيزنەس ساناسىن» قالىپتاستىرىپ، ءوز كاسىپتەرىن اشۋعا كومەك بەرۋ. سونىمەن قاتار جۇمىس ورىندارىن، جيھازداردى، كومپيۋتەرلىك جانە كوشىرمە تەحنيكالارىن، ينتەرنەت پەن كوممۋنيكاتسيا، بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇرگىزۋ، قاۋىپسىزدىك، كوممۋنالدىق، كونسالتينگتىك، اقپاراتتىق، ءبىلىم بەرۋ جانە باسقا دا قىزمەتتەردى تەگىن كورسەتەدى.

-وسى ۋاقىتقا دەيىن جۇزەگە اسقان قانداي جوبالارىڭىز بار؟- ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ باستاپقى لەگى ءوز مەكتەپتەرىن اشتى. ەڭ العاشقىسى «قورقىت اتا مەكتەبى». ديرەكتورى 2 - كۋرس ستۋدەنتى وتكەلباي ءبيبىنۇر قازىرگى تاڭدا 120-دان اسا وقۋشىنى وقىتىپ، 15 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر، 9-ى ءوزىمىزدىڭ ستۋدەنتتەر.

مەكتەپتىڭ باستى ماقساتى وبلىسىمىزدا شاحمات سپورتىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى. سونداي-اق 2018 جىلدىڭ باسىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا ارنالعان «مەگا ارت» جوباسىن باستادى. تاسقا، قۇمعا، سۋعا، اينەككە دە سۋرەت سالۋدى جانە قولونەردى ۇيرەتەدى. ءوز بيزنەس-جوبالارىنا 1,5 ملن تەڭگە كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتقان جاستار جۇمىستارىن دوڭگەلەتىپ اكەتتى. قازىرگى ۋاقىتتا ستۋدەنتتىك ءىس-شارالارعا دەمەۋشىلىك جاساپ ءجۇر!

جاھاندانۋ زامانىندا ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا اعىمىنىڭ بيزنەسكە تالاپ ەتەتىن قۇرالدارىنىڭ ءبىرى – ول ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلى. ينستاگرام ارقىلى ساپالى ۆاين ءتۇسىرىپ، 3 اي ىشىندە 25ك-دان اسا ءوز كورەرمەندەرىن جيناعان ەەگو توبى، جارناما ءتۇسىرۋ ارقىلى بيزنەستەرىن دامىتۋدا. ازامات باستاعان جىگىتتەر قىزىلوردا وبلىسىنداعى №1 ۆاينەرلار بولىپ سانالادى!

-جانە ءبىر بايقاعانىم، كەيىنگى ۋاقىتتا ءتۇرلى بيزنەس جوبالار، ترەنينگتەر، ستارتاپ جوبالار بايقاۋى، تەلەۆيزيالىق جوبالار، جيىندار مەن الەۋمەتتىك بەلسەندى توپ-جاستاردى كاسىپكەرلىككە تارتۋ شارالارى جيىلەپ بارادى. بۇنداي تەندەنتسيانىڭ بەلەڭ الۋى نەدەن سىزدىڭشە؟

- «بالانى جاستان» دەگەن قازاق اتامىز. ياعني، ەرتە جاستان بالانى كاسىپكە تاربيەلەپ، بيزنەستىڭ قىر-سىرىن تۇسىندىرسە، بولاشاقتا الەمدىك باسەكەلەستىك پەن باقتالاستىققا توتەپ بەرە الاتىن مىقتى كاسىپكەر تۇلعالاردى دايىندايتىنىمىز انىق. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دامۋى مەن جاھاندىق ارەناداعى پوزيتسياسىن بەكىتۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. بيزنەستە ادامنىڭ جاسى ەمەس، اقىلى مەن ساناسى ءرول وينايدى. سوندىقتان، وقۋشىلارعا جاسى كىشى بالا دەپ ەمەس، الەۋەتى مەن ەرىك-جىگەرى مىقتى، كرەاتيۆتى ويلاي الاتىن جەكە تۇلعا رەتىندە قاراعان ءجون. وسى جولداعى ءبىزدىڭ ماقسات – وسكەلەڭ ۇرپاققا دۇرىس باعىت پەن ساپالى باعدار بەرۋ. سول كەزدە ءبىزدىڭ ەلدەن دە ستيۆ دجوبس، بيلل گەيتس، يلون ماسك جانە مارك تسۋكەربەرگ سىندى الپاۋىت يننوۆاتور كاسىپكەرلەر شىعادى.

-ونسىز دا پراگماتيك دەپ سىنالاتىن جاستارىمىز بۇنداي قارقىنمەن كاسىپكەرلىككە بىرىڭعاي بەت الىپ، ءبىلىم وشاقتارى كادر تاپشىلىعىن سەزىنەدى –اۋ دەپ ويلامايسىز با؟مۇنى ايتىپ وتىرعانىم ءبىر عانا اقتوبە وبلىسىنان 850-گە جۋىق ستۋدەنت كاسىپ اشقىسى كەلەتىنىن جازىپ، ءوتىنىم بەرىپتى. ال، پەداگوگيكالىق باعىتتا وقىتىپ جاتقان جوو ستۋدەنتتەرىنىڭ دەنى وقۋلارىن اياقتاعان سوڭ، مۇعالىمدىكتى ەمەس، كاسىپكەرلىكتى تاڭدايتىندارىن ايتادى...

-قوعام ساناسىندا ءالى كۇنگە دەيىن «بيزنەس» دەگەن سوزگە قاتىستى قورقىنىش پەن ۇرەي بار. كەڭەس وكىمەتىنەن قالعان بۇل ويدى تۇبەگەيلى وزگەرتەتىن ۋاقىت كەلدى. كەز-كەلگەن ادام جۇمىس جاساپ ءجۇرىپ تە، قوسىمشا كاسىپپەن اينالىسۋ ارقىلى دا تابىسىن ارتتىرا الادى، بولماسا جاقسى كورەتىن ءىسىن ۇلكەن بيزنەسكە اينالدىرا الادى. ءبىر اقپارات كەلتىرەيىن: يلون ماسك – ميلليونەر، يننوۆاتور، فيلونتروپ، ينجەنەر-فيزيك. مارك تسۋكەربەرگ – ميلليونەر، فەيسبۋكتىڭ نەگىزىن قالاۋشى، پروگرامميست. دجەف بەزوس – الەمدەگى ەڭ باي ادام اتاندى، قالاي؟ تاعى دا سول ءوزى جاقسى كورەتىن ءىسىن كاسىپكە اينالدىرا العان. وسىنداي مىسالداردى ايتا بەرسەك وتە كوپ! بۇل كىسىلەر بيزنەس سەكتورىنا كىرۋ ارقىلى قازىرگى ۋاقىتتا سان-مىڭداعان ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ قانا قويماي، قوعامنىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەستەرىن قوسۋدا.

-بايقاعانىم، بيزنەس يدەيالارىن ۇسىنۋشى جاستار ايماقتىق ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرەدى. سىزدەردىڭ جوو وبلىس بويىنشا بايقاۋعا قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەن بارلىق ستۋدەنتتەردىڭ باسىن قوساتىن نەگىزگى الاڭ عوي. وسى رەتتە سىزدەر جاستاردىڭ ۇسىنىپ وتىرعان جوبالارىنا وراي جالپى بۇگىنگى نارىقتىڭ ترەندتەرىنە قاتىستى ساراپتاما جاساپ، تالقىلاپ، سەمينارلار وتكىزەسىزدەر مە؟

-ءيا، ارينە. ءبىز بۇل جۇمىستاردى ەندى-ەندى قولعا الىپ جاتقاندىقتان تاجىريبە جيناقتاپ، اقپارات الماسىپ، كەمشىن تۇستارىمىزدى تولىقتىرىپ، ساپانى ارتتىرۋعا كۇش سالۋدامىز. قازىرگى ۋاقىتتا حالىقتىڭ سۇرانىسى وتە جوعارى دەڭگەيدە ەكەنى انىق. سول سەبەپتى بيزنەستى دوڭگەلەتۋ ءۇشىن ساپالى ءونىم شىعارىپ، جوعارعى دارەجەدە قىزمەت كورسەتە ءبىلۋ قاجەت. وسىنى ەسكەرگەن جاستارىمىز بۇگىن دە ىزدەنىس پەن وقىپ-ۇيرەنۋدى ادەتكە اينالدىرىپ كەلەدى. جىل باسىنداعى ەلباسى جولداۋىندا ايتىلعانداي، قوعام «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا» كەزەڭىنە كەلدى. ياعني، اقپارتتى تەحنولوگيالار مەن ساندىق جۇيەنىڭ ۇستەمدىك قۇراتىن ۋاقىتى بولعاندىقتان ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگى IT-سالاسىندا بيزنەس جاساۋعا بەت بۇرۋدا. سونداي-اق، وقۋ ورتالىقتارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءوز كاسىپتەرىن جاقسى جۇرگىزىپ وتىرعان رەزيدەنتتەرىمىز جەتەرلىك.

-ستارتاپ جوبالاردى قولداۋعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق «مەنىڭ ارمانىم» تەلەۆيزيالىق جوباسىنىڭ ايماقتارداعى ىرىكتەۋ كەزەڭدەرى وتۋدە. قاتىسۋشىلار قاتارىندا سىزدەردىڭ دە ستۋدەنتتەرىڭىز بارشىلىق. ناتيجە قانداي؟

-بعم باستاماسىمەن وتكىزىلگەن «مەنىڭ ارمانىم – Startup Bolashak» ۇلتتىق بيزنەس-جوبالار بايقاۋى ءساۋىر ايىندا قىزىلوردا قالاسىندا قورقىت اتا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا وتكىزىلگەن بولاتىن. قىزىلوردا وبلىسىنان 200-گە جۋىق جاستار قاتىسىپ، كەلەسى اينالىمعا 24 جوبامىز جولداما الدى. قازىرگى تاڭدا، قاتىسۋشىلارىمىز وزدەرىنىڭ مەنتورلارىمەن بىرگە جۇمىس جاساۋ ارقىلى استانا قالاسىندا وتەتىن كەلەسى كەزەڭگە جاقسىلاپ دايىندالۋدا.

-جوبادا جاستاردىڭ يدەياسىن قولداپ، داۋىس بەرگەن مەنتور، بىلۋىمشە، سول جوبالار رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە شىعۋىنا، ماسشتابىن كەڭەيتۋگە كۇش سالۋلارى كەرەك. ول قانداي قىزمەت؟ ول ءۇشىن مەنتورلارعا اقى تولەنە مە؟ الدە ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر شىن مانىندە جاستاردىڭ جوبالارىن قارجىلاندىرۋعا (قۇرىعاندا پروتوتيپ جاساۋعا), جۇيەلى جۇمىس ىستەۋگە مۇددەلى مە؟

- ءبىلىمدى بولىسسەڭ كوبەيەدى دەگەن ءسوز بار. ءبىر قىزىعى، ءبىزدىڭ ەلدىڭ كاسىپكەرلەرى جالىندى جاستاردى قولداپ، ولارعا كومەكتەسۋگە دايىن ەكەندىكتەرىن جوبا اياسىندا كورسەتتى. مەنتورلىق قىزمەتتى اتقارۋ ارقىلى جاستارمەن ءوزىنىڭ بيزنەستەگى ءبىلىمى مەن تاجىريبەلەرىن ءبولىستى. وسى جولدى ارى قاراي دامىتۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەت بيزنەس-ينكۋباتورىندا كاسىپكەرلەر مەن ستۋدەنت جاستار اراسىندا بايلانىس ورناتۋ باعىتىندا ىسكەرلىك پلاتفورمادا قۇرىلدى.  ەندى سونىڭ تۇراقتى، ساپالى جۇمىس ىستەۋىنە تىرىسۋدا.

اڭگىمەلەسكەن زارينا ادىلبەك

Abai.kz