تۇركيادا «بىلىك» (Bilik) اتتى گۋمانيتارلىق سالاداعى بەدەلدى عىلىمي جۋرنال بار. ول رەيتينگىسى جوعارى، SCOPUS حالىقارالىق بازاسىنا كىرەتىن باسىلىم. ونىڭ ماقالالارىن تەك تۇركيا ەمەس، تۇركى الەمىن زەرتتەيتىن دۇنيەجۇزىلىك عىلىمي قاۋىمداستىقتىڭ ماماندارى وقيدى. بيىل «بىلىك» جۋرنالىنىڭ رەداكتسياسىنا اعىلشىن تىلىندەگى  «سolonial era in Kazakh historical consciousness (Religious poetry of "Zar zaman") اتتى (قازاقشاعا اۋدارعاندا – «قازاقتىڭ تاريحي ساناسىنداعى وتارشىلدىق زامان بەينەسى («زار زامان» ءدىني سارىنداعى پوەزياسى بويىنشا)»، 25 بەتتىك كولەمدى ماقالا (وسى جولداردىڭ اۆتورى دايىنداعان) كەلىپ ءتۇسىپ، قاتاڭ ساراپتامالاردىڭ ءتورت بىردەي ساتىسىنان سۇرىنبەي ءوتىپ، مارەگە جەتۋگە جاقىن تۇردى. بۇل شاعىن عىلىمي زەرتتەۋدى تۇركيا، باسقا شەتەلدىك تۇركولوگيا عالىمدارى جوعارى باعالاپ، سىن پىكىر جازۋشىلار (رەتسەنزەنتتەر)  ءوز قورىتىندىلارىندا وڭ باعا بەرگەن-ءدى.

اعىلشىنتىلدى الەم وقىرماندارىنا قازاق رۋحاني مۇراسىنىڭ اسا ءبىر ماڭىزدى ءارى كۇردەلى قىرىن جاڭاشا مەتودولوگيامەن تالداۋعا ارنالعان، قالا بەردى قازاقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جوقتاپ، ار-نامىسىنا ارا تۇسەتىن وسى ماقالا توڭىرەگىندە «بىلىك» جۋرنالىندا ءتيىستى تالقىلاۋ، ساراپتاما بولىپ ءوتتى.  ەلەكتروندىق پوشتا ارقىلى جۋرنالدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرىمەن تالاي حابارلاسىپ، وڭ پىكىر ءبىلدىرىپ كەلگەن قولجازبالانىڭ ەڭ سوڭىنا كەلگەندە  كەنەتتەن كەرى قايتارىلىپ، «رەداكتسيالىق القا اتىنان قابىلدانبادى» دەگەن قىسقا جاۋاپ كەلدى.

«نە سەبەپتى؟» دەگەن سۇراققا رەسمي جاۋاپ بەرىلمەدى.  ال بەيرەسمي  اڭگىمە بارىسىندا، ياعني ماقالانى جىلى قابىلداپ، جاناشىرلىقپەن جانكۇيەر بولىپ جۇرگەن سەنىمدى تانىس تۇرىك عالىمداردان سۇراستىرىپ بىلگەن كەزدە بۇل شەشىمنىڭ شىن سەبەبى ايقىندالدى. سويتسە، «زار زامان» تۋرالى عىلىمي ماقالانى حالىقارالىق جۋرنال بەتىنە شىعارۋ ىسىنە تۇركيا دا، اقش-تا، رەسەي دە، قىتاي دا ەمەس... ءوزىمىزدىڭ قازاقستان جاعى كەدەرگى جاساپتى! رەداكتسيالىق القاعا كىرەتىن نەمەسە «ەكسپەرت» بوپ اراعا كيلىگىپ جۇرگەن تۇركولوگياعا جاقىن قازاقستاندىق تانىمال مامان (مۇمكىن ونىڭ ءوزى «جوعارعى» جاقتان كەڭەس الدى) ودان قولجازبا جايلى ءبىر اۋىز پىكىر سۇراعان كەزدە «جوق!» دەپ ونى توقتاتىپ تاستاپتى. حالىقارالىق جۋرنال بولعان سوڭ قاي ەلدىڭ اۆتورىنان ماقالا كەلىپ تۇسسە –سول ەلدىڭ بەلگىلى  ماماندارىنىڭ بىرىنە ءبىر كورسەتىپ الۋدى ءجون سانايتىن بولار...

اللانىڭ قۇدىرەتىمەن شىندىق جارتىلاي بولسا دا اشىلدى. ەش كىناسى جوق تۇرىك اعايىندارىمىز قاتتى وكىنىپ،  ۇيالىپ، وسى جايتتى ارەڭ، سىبىرلاپ، جەتكىزدى. ويلايمىز، بۇل «زار زامان» اقىندارىنىڭ ارۋاعىنان ۇيالىپ قىسىلعاندارى بولار، وقىپ تانىسقان سوڭ.... ارينە، قازاق-«ەكسپەرت» ءانونيمدى تۇردە قالا بەردى، ياعني ول – ح-مىرزا، ونىڭ ەسىمىن ەتيكا، قۇقىق ەرەجەلەرىنە سايكەس رەداكتسيا اتامادى. ايتا كەتۋ كەرەك، تۇركيا عالىمدارىنىڭ ەڭ جوعارعى توبى عانا اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن، ول تىلدە ەركىن جازىپ وقي الادى. ال سول جۋرنالدا ىستەيتىن سول ەلدىڭ بەدەلدى عالىم-تۇركولوگىنىڭ ءسوزى مىناداي: «ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ءبارى قولدادى، بىراق وزدەرىنىڭ قازاعى جىبەرمەي قويدى».

و، توبا!  ءبىزدىڭ قازاقتا وسىنداي دا وپاسىزدىق، جيىركەنىشتى كورە الماۋشىلىق جانە ۇلت-سىز-دىق، نامىسسىزدىق بولادى ەكەن-اۋ! تۇركيانىڭ ءوزى، جات ەل ساراپشىسى جىبەرمەدى دەسە امال نە، بۇل وزگە جۇرتتىڭ ءبىزدىڭ تاريحتى جەتە تۇسىنبەۋى نەمەسە وزدەرىنىڭ اكادەميالىق ساياساتىنىڭ بەلگىلى ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى دەي سالار ەدىك عوي. شەتەل ماماندارى  «ءيا» دەپ تۇرعاندا ءوز قازاعىمنىڭ قاراكوز زالىم-عالىمى ۇيالماي، شىمىرىكپەي، ارۋاقتان اتتاپ شىنايى عىلىمعا ءارى كيەلى تاقىرىپقا توسقاۋىل قويعانى جانعا باتادى.  ەرىكسىز  احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءبىر ءسوزى وسىندايدا ەسكە تۇسەدى: «ماعان اۋىر وسىلاردىڭ بارىنەن ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەرى ءۇرىپ قاپقانى!».

ءيا، بۇل قولجازبا استە قازاقستاندا ماكۋلاتۋرا قورىن تولتىرىپ جاتقان ورتانقولدى ماقالالار توبىنان ەمەس، بىرەگەي سيپاتتاعى زەرتتەۋ بولىپ تابىلادى. انشەيىن ماقتان، رەيتينگ، پروفەسسور اتاعىن الۋ ءۇشىن نەمەسە شەتەلمەن جىمىڭداپ دوس بولۋ ءۇشىن جازىلا سالعان نارسە ەمەس. ونى كەز كەلگەن مازمۇنىمەن تانىسقان شىنشىل عالىم مويىندارى ءسوزسىز. تۇرىكتەردى جاعالاپ جۇرگەن جاڭاعى جىلپوس قازاق «ماماندار» وزدەرىنىڭ تانىستارى مەن تۋىستارى، قاتىندارى مەن اشىنالارى جازعان تۇككە تۇرمايتىن شيمايلار، «رەفەراتتارىن» تىقپالاپ ءجۇرىپ، ءويتىپ-ءبۇيتىپ جاريالاۋعا وتكىزىپ بەرەتىنىن دە عىلىمي ورتا كورىپ ءبىلىپ وتىر. عىلىمدا دۇرىس ماقالانى جامان دەپ شەگىندىرىپ تاستاپ، ال بۇرىس ماقالاعا «پروموۋشن» (ىلگەرىلەتۋ) جاساۋ – ول كادۋەلگى ءوزىمىزدىڭ قازاقى دەرت – كۇنشىلدىك پەن كوررۋپتسيانىڭ كورىنىسى.  ەگەر ويلانىپ، تاقىرىپقا قاراسا ەدى، ۇلتتىق ماسەلە مەن شىنايى عىلىمعا كەلگەندە جەكە سيمپاتيا-انتيپاتيالاردى دا، رۋشىلدىق، پروتەكتسيونيزم، ت.ب. ۇستانىمداردى سىرىپ تاستاۋ كەرەك ەمەس پە؟!

جالپى، ءبىزدىڭ «تاۋەلسىز» عالىم-ەكسپەرتتەرىمىزدىڭ كوبىنىڭ اقشا مەن تامىر-تانىستىققا كۇشتى تاۋەلدىلىگى بۇرىننان بەلگىلى. مىسالى، قر بجعم قارجىلاندىراتىن عىلىمي جوبالاردىڭ  ادال، ناتيجەلى ورىندالعاندارىنا وتاندىق بەيمالىم «ەكسپەرتتەر» ەش سەبەپسىز تومەن باعا (بالل، ۇپاي) قويىپ تاستاپ، كەرىسىنشە، «حالتۋرا»-جوبالاردى سىبايلاس جەمقورلىق ۇلگىسى بويىنشا «امان الىپ شىعارىنىن» ءبارى بىلەدى. ەندى سول «ەكسپەرتتەر»، سونىڭ ىشىندە تۇركولوگ-«بىلگىشتەر» وزدەرىنىڭ ارام ۇزىن قولدارىن شەت ەلگە دە سوزىپتى  دەگەن ءسوز. اسىرەسە تۇركيانىڭ باسىن اينالدىرىپ الۋ ولارعا وپ-وڭاي نارسە، ارينە.

ال ەڭ باستىسى، ايدان انىق اقيقات مىناۋ: ەڭ الدىمەن بۇل بولعان جايت – بىزدەگى شەندىلەر پسيحولوگياسىنا ءتان يدەولوگيالىق استارى بار قۇلدىق، قورقاقتىق ارەكەت. ورىس كلاسسيگىنىڭ كەيىپكەرى بويىنشا، «كاك بى چەگو نە ۆىشلو». ياعني «زار-زامان»، «وتارشىلدىق ءداۋىردىڭ وبرازى» تۋرالى، «مۇسىلماندىق ەسحاتولوگيا مەن ءدىن-يسلام» ماسەلەلەرىن قازاق تاراپىنان الەمگە ءتىس جارىپ ايتقىزباۋ. يا, ءتىپتى تازا عىلىمي جولمەن دە. بۇل دا ادەيى، قاساقانا قازاقتىڭ ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى اۋزىن اشقىزباۋ ساياساتىنىڭ ءبىر عانا كىشكەنتاي ايقىن كورىنىسى.

ايتا كەتەيىك، «Bilik» جۋرنالى، باسقا دا حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعان  عىلىمي باسىلىمدار سياقتى، ماقالالاردى  (تۇرىك جانە اعىلشىن تىلدەرىندە) قابىلداۋ ءۇشىن ءبىرشاما قاتاڭ تالاپتار قويادى. مۇندا تاپسىرىلعان قولجازبا بىرنەشە ساتىدان تۇراتىن تاۋەلسىز حالىقارالىق ساراپتامالاردان ءوتىپ، ونىڭ ساپاسى، عىلىمي جاڭالىعى مەن بىرەيگەيلىگى، تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى، تىلدىك دەڭگەيى مۇقيات تەكسەرىلىپ باعالاناتىتىن سول سياقتى تەحنيكالىق جاعىنان دا ءماتىن بەلگىلى ستاندارتقا ساي بولۋى كەرەكتىگىن جوعارىدا ايتتىق.

«سolonial era in Kazakh historical consciousness (Religious poetry of "Zar zaman") اتتى ماقالانىڭ اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋ دەڭگەيىنىڭ ءوزى ءمىنسىز، سەبەبى ونى انا ءتىلى – اعىلشىن (ياعني native speaker) ءارى قازاق جانە ورىس ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن امەريكاندىق تاريحشى، PhD (عىلىم دوكتورى) اۋدارىپ بەرگەن بولاتىن. عىلىمي مازمۇنى جاعىنان بۇل ماقالانىڭ نەگىزى اقش-تا 2013 ج. وتكەن حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيادا (ينديانا ۋنيۆەرسيتەتى) وسى جولدار اۆتورى تاراپىنان جاسالعان باياندامانىڭ ناتيجەلەرىنەن تۇرادى. ياعني ماقالانىڭ وزەگى، باستى يدەيالارى مەن تۇجىرىمدارى بۇدان بۇرىن حالىقارالىق دەڭگەيدە اپروباتسيادان وتكەن. ءتىپتى امەريكاعا ءجاي قابىلدانۋ ءۇشىن ول ارنايى ساراپتامادان ءوتىپ، ماقۇلدانعان ەدى. ەۋرازيا، ورتالىق ازيا تاريحىنىڭ ءىرى ماماندارى، سونىڭ ىشىندە پروف. ۋيليام فيەرمان، ت.ب. وڭ پىكىر ايتقان. بىراق وسى كۇنگە شەيىن اعىلشىن تىلىندەگى تولىق نۇسقاسى ەش جەردە جاريالانباي كەلدى، ونى سەبەبى – شالاعاي ىسكە جول بەرمەۋ; اۆتور شەتەلدىك اكادەميالىق ورتاعا زەرتتەۋدى  جازبا تۇرىندە جەتكىزۋ ءۇشىن ءالى دە دۇرىستاپ، تولىقتىرۋ، زەرتتەي ءتۇسۋ كەرەك دەپ سانادى، ادىستەمەسى مەن دەرەكتەرىن قايتا قاراۋدى ءجون كوردى.

ءسويتىپ، ارادا جىلدار ءوتىپ، زەرتتەۋ جۇمىسى اياقتالىپ، قولجازبا ءپىسىپ جەتىلگەن. دەرەكتەر مەن ارنايى ادەبيەتكە 30 سىلتەمەسى بار ونىڭ ىشىندە اراب قارپىندەگى سيرەك قولجازبالار، ياعني XIX عاسىردا قازاندا باسىلىپ شىققان دۋلات، شورتانباي اقىنداردىڭ ەسكى كىتاپتارى دا تىكەلەي قولدانىلعان. عىلىمي    تالاپتارعا ساي  زەرتتەۋ تاريحناماسىنا شولۋ دا قوسا بەرىلگەن (م. اۋەزوۆ، س. سەيفۋلليندەردەن باستاپ م. مىرزاحمەتوۆ، ق. ءمادىباي، ب. وماروۆ،  ت.ب.;  شەت ەلدىك اۆتورلار), حالقىمىزدىڭ تاريحىنا تىكەلەي قاتىستى، ۇرپاققا تاعىلىمى مول بۇل تۋىندى اقىرى باتىس ەمەس، ءوزىمىزدىڭ تۇركى وقىرمانىنا جاقىن تۇركيا جۋرنالىنا بەرۋ دۇرىس دەپ ۇيعارىلعان ەدى.

ماقالانىڭ تەوريالىق تۇجىرىمداماسى جانە عىلىمي جاڭالىعىنا كەلسەك،  بىرىنشىدەن، بۇل تازا عىلىمي، اكادەميالىق تۇرعىدان ورىندالعان دۇنيە. وندا شىنداپ كەلگەندە ءبىر تامشى ساياسات، يدەولوگيا، سوقىر ءدىن نەمەسە پوپۋليزم  جوق. تەك تاريحي، عىلىمي شىندىق، سىلتەمەلەر، اقىنداردىڭ ءوز سوزدەرىن كەلتىرۋ. ەكىنشىدەن، زەرتتەۋدىڭ قۇندىلىعى، عىلىمي جاڭالىعى نەدە دەپ سۇراعان سىنشى بولسا ۇيالماي ايتارىمىز مىناۋ: 1) شورتانباي، مۇرات، دۋلات، ابۋباكىرلەردى بۇرىن-سوڭدى اعىلشىن تىلىندە كىم «سويلەتىپتى»؟ جارايدى، ول بىلاي تۇرسىن، 2) زار زامان پوەزياسىنداعى ءدىني سارىندار، يسلامي كوزقاراستى, مۇسىلماندىق دۇنيەتانىمدى تەرەڭىرەك تالداۋ بىزدە جوقتىڭ قاسى. سوسىن، 3) وتارشىلدىق ەزگىنىڭ جاعىمسىز بەينەسىن تاريح جانە ەتنوستىڭ بۇقارالىق ساناسىنىڭ ء(دىل) كۇردەلى پسيحو-مەنتالدىق ماسەلەلەرىمەن تىعىز بايلانىستا تالداۋعا تىرىسۋ – ول مۇلدەم جاڭا راكۋرس. ياعني الەۋمەتتىك جاعدايى كۇرت ناشارلاپ بارا جاتقان قاۋىمنىڭ جاپپاي كۇيزەلىس، پەسسيميزمگە ۇشىراۋ زاڭدىلىعى، ۇلتتىق سانانىڭ تىعىرىققا تىرەلىپ، تۇتاس ءبىر حالىق القىنىپ، جول تاپپاۋى قازىرگى زامانعى پانارالىق زەرتتەۋلەر نەگىزىندە اشىلادى.

سويتە تۇرا، ۇسىنىلعان ماقالادا پاتشالىقتىڭ وسى كەلەڭسىز وبرازى تەك بالامالىق وبراز دەپ ەسكەرتىلىپ; باسقا ءبىر توپ، رەسمي قازاق ەليتاسى، اعارتۋشىلار توبى ءوز ساناسىندا «وزگە»، ديالەكتيكالىق تۇرعىدا ويلانىپ پىشىلگەن، رەاليستىك رەسەي وبرازىن قالىپتاستىرىپ ورنىقتىردى دەگەن  بايىپتى تەزيس دە نەگىزدەلەدى. ياعني ماقالا حح ع. باس. كەزىندە ءومىر سۇرگەن اباي سياقتى قازاق زيالىلارى وتارشىلدىقتى ايىپتاي كەلە، رەسەي تسيۆيليزاتسياسىنىڭ وڭتايلى جاقتارىن دا كورۋگە شاقىردى دەگەن وي-ءتۇيىن ۇسىنادى (ول پىكىردى تۇڭعىش ح.دوسمۇحامەدوۆ ايتقان).

ەندەشە عىلىم مەن اۋەسقويلىق اراسىن اجىراتا الماي، ساياساتتىڭ ءيىسى جوق جەردە ماسەلەنى جاساندى ساياسيلاندىرىپ، ءوز كولەڭكەسىنەن ءوزى قورقىققانى نەسى الگى ءبىزدىڭ «يدەولوگ»-تۇركىتانۋشىلار؟ ماقالادا رۋسوتسەنتريزم دە، رۋسوفوبيا دا، يسلاميزم دە اتىمەن جوق. ال ءبىزدىڭ ساياسي ساق ساراپشى-عالىمدار، شەنەۋنىكتەر قازىر جوق جەردە يسلام قاۋپى نەمەسە ۇلتشىلدىق دەگەندەردى كورىپ تۇرادى! مۇسىلماندىقتان گورى الەمگە ءبىزدى «ءتاڭىرشىل» شامانيست ەتىپ كورسەتۋگە تىرىسادى.

«سكوپۋس!» دەپ شاپقىلاپ، قۇر جەكە باسىنىڭ، ودان قالسا وقۋ ورنىنىڭ رەيتينگىسىن كوتەرۋدى ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىن قازاقستاندىق عالىمدار، ارينە، بارىنە دە جاعىمدى، كونيۋنكتۋراعا ىڭعايلى، ماسەلەن، «حالىقتار دوستىعى»، «ينتەگراتسيا»، نەمەسە «كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى»، «ۇلى جىبەك جولى» سياقتى جاۋىر بولعان تاقىرىپتارعا، سول  سياقتى جانسىز، يدەياسىز ارحەولوگياعا ارنالعان ماقالالارىن وپ-وڭاي شەت ەلگە وتكىزىپ جاتادى. الايدا ءبىز وتاندىق عىلىمنىڭ زاماناۋي تالاپتارىن  سىيلاپ، ونى ورىنداي وتىرىپ، بىراق (بۇل - ءىس جۇزىندە ەكى قوياندى اتۋ) – اناۋ-مىناۋ، مايدا-شۇيدە ەمەس، قازاق تاريحى مەن رۋحانياتىنا پايداسى بار، ىرگەلى ماسەلەلەر، شىنتۋايتقا كەلگەندە ارۋاق رازى بولاتىن تاقىرىپتاردى الەمگە ايتىپ جاريالاساق نۇر ۇستىنە نۇر بولار دەگەن بيىك تۇرعىنى، تازا نيەت پەن ازاماتتىق ۇستانىمدى تاڭدادىق.

ساياسي بايسالدىلىقتى، تولەرانتتىلىق پەن تازا اكادەميزمدى باسشىلىققا الىپ، وتكەنىمىزدىڭ وزەكتىلىگى كۇمانسىز، ىرگەلى ماسەلەلەرىن كوتەرىپ زەرتتەۋ – تاريحشىلاردىڭ پارىزى.  سوندىقتان، جۋرنالعا «زار-زامان» تاقىرىبى تاڭدالىپ، باعالى دا جاڭا زەرتتەۋ دۇنيەگە كەلدى. اسىرەسە ءبىزدى تىكەلەي ەستىمەي، ورىستىلدىلەر ارقىلى جاناما اقپارات الىپ، كەيدە شاتاسىپ جۇرەتىن اعىلشىنتىلدى ماماندار مەن عىلىمي-كوپشىلىك اۋديتورياسىنا ۇلتتىق تاريح پەن ءتول مادەنيەتكە، سول سياقتى قازىرگى تاريحي تاڭداۋىمىز بەن سانامىزعا قاتىستى بابالار مۇراسىن جەتكىزۋ – اللاعا جاعاتىن قايىرلى ىستەردەن ەمەس پە؟!

«بىلىك» جۋرنالى رەداكتسياسىمەن ءالى دە حات الماسىپ، ءوتىنىش جاساپ، ءۇمىت ۇزبەي وتىرمىز. ەگەر سول قيانات جاساعان قازاق «ەكسپەرتتەر» وسى جاريالانىمنان كەيىن ويلانىپ، ءوز رايىنان قايتىپ، قاتەسىن مويىنداپ «سolonial era in Kazakh historical consciousness (Religious poetry of "Zar zaman") اتتى ماقالانى وتكىزىپ، جاريالاۋ ماسەلەسىنە ارالاسپاسا (مۇمكىن زيالى قاۋىم، مادەنيەت، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ وكىلدەرىنىڭ دە ىقپالىمەن), وسى ينتسيدەنت تۋرالى كەلەڭسىز اقپارات جاھاندىق اقپاراتتىق كەڭىستىككە تاراتىلاتىن بولادى.

ماسەلەن، Eurasia.Net اتتى امەريكاندىق اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ ورتالىق ازيا ايماعى بويىنشا كوررەسپوندەنتى، جۋرناليست دجواننا ليلليس حانىممەن تىعىز تۆورچەستۆولىق بايلانىستامىز.   قۇقىقتىق جاعى بەلگىلى، ەشكىمنىڭ اتى اتالمايتىن، قايشىلىقتى ۋاقيعا دەسە دە، ايقىن تۇرعان فاكت (پوشتا ارقىلى الماسقان حاتتار ساقتالۋدا) – ءتورت ساتىلىق تەكسەرۋدەن وتكەن، عىلىمي دەڭگەيى جوعارى، قۇندى، قىزىقتى، تارتىمدى، بىراق بار عانا «جازىعى» – گەوساياسي ماسەلەلەرگە جاناما قاتىسى بار، اتاپ ايتقاندا «قازاق-رەسەي تاريحي-مادەني ديالوگى» پروبلەماسىنا ارنالعان عالىم-پروفەسسوردىڭ زەرتتەۋ ماقالاسىن جاريالاۋعا نەگە رۇقسات بەرىلمەدى دەگەن سۇراق شەت ەلدە، اقپاراتتىق كەڭىستىكتە، الەۋمەتتىك جەلىلەردە تۋاتىنى جانە ول قىزۋ تالقىلاناتىنى ءسوزسىز. ال ونداي حالىقارالىق ديسكۋسسيا «بىلىك» جۋرنالىنا دا، قازاقستان تۇركولوگياسىنىڭ بەدەلىنە دە ابىروي اكەلمەيتىنى انىق.

 P.S.  ارميان رەۆوليۋتسياسى ءبارىمىزدى ويلاندىرۋ كەرەك، ودان ساباق الۋعا ءتيىستىمىز. جالپى، «وتانىم، حالقىم، ەلباسىم» دەپ جۇرگەن بەيتاراپ، ەڭبەكقور، قاتارداعى ادال عالىمداردى «بۇعا بەرسە سۇعا بەرەدى» ەكەن دەپ ساياسي شەنەۋنىكتەر، عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىنىڭ شەنەۋنىكتەرى ورەسكەل قىلىقتارىمەن، سول سياقتى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ۇدەپ بارا جاتقان قورلاۋ مەن قاناۋ ساياساتى ارقىلى ءتۇبى  ساياسي وپپوزيتسياعا يتەرمەلەمەۋ كەرەك. وپپوزيتسيا اسپاننان تۇسپەيدى. ول الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتەن تۋىندايدى، سودان ءنار الادى. بىزگە، ارينە، ساياسي رەۆوليۋتسيا كەرەك ەمەس – ەگەر تەرريتوريالىق، گەوساياسي، باسقا دا ەرەكشەلىكتەرىمىزدى دۇرىستاپ ويلاپ ەسكەرسەك. حاوس سىرتقى ساياسي ويىنشىلارعا ءتيىمدى بوپ كەتىپ، اللالاپ ارەڭ كوتەرگەن كيەلى شاڭىراعىمىز شايقالۋى ابدەن ىقتيمال. قۇداي ونىڭ بەتىن ارى قىلسىن. بىراق بىزگە رۋحاني، يدەولوگيالىق رەۆوليۋتسيا كەرەك. ناعىز رۋحاني جاڭعىرۋ. ول – سانانىڭ، جۇرەكتەردىڭ وڭالۋ رەۆوليۋتسياسى. ءدىلدىڭ (مەنتاليتەت) ارسىزدىق پەن كۇنشىلدىكتەن، كوررۋپتسيادان تازارۋى... يمانسىزدىقتان ارىلۋ دەگەن ۇلى رۋحاني توڭكەرىس قاجەت.

«زار زامان» اقىندارىنىڭ ارۋاعىنان قورىقپايتىن بىراق كولەڭكەسىنەن قورقاتىن، اتى-ءجونى جاسىرىن بەيمالىم بولسا دا، اللا مەن ارۋاققا كىم ەكەنى جاقسى بەلگىلى الگى ح-تۇركولوگ, وعان اقىل بەرىپ وتىراتىن باسقا دا قازاقستاننىڭ شەنەۋنىكتەرى مەن يدەولوگتارى  كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا  اياعى اسپاننان كەلمەيتىنىنە سەنىمدى مە ەكەن؟ «دۇنيە كەزەك» دەگەن قازاق. ىلعي وسىلاي زالىمدىعىن، قۋلىعىن اسىرىپ، ءىشىپ-جەپ، اشىق-جاسىرىن ادىلەتتىلىكتى تاپتاپ، ادال ادامداردىڭ اياعىن شالىپ ماڭگى جۇرە بەرمەس ولار... داندايسىپ، ءوز ۇلتىنىڭ ار-نامىسىنا، اتا دىنىمىزگە  قارسىلىق جاساۋعا ابدەن داعدىلانىپ العان بىزدەگى يدەولوگيانىڭ «سارگسياندارى»  ءبىر كۇنى سۇمىرەيىپ «يا بىل نە پراۆ، پاشينيان بىل پراۆ» دەمەۋىنە كىم كەپىل؟

نازيرا نۇرتازينا،

ءال-فارابي اتىنداعى

قازۇۋ-دىڭ پروفەسسورى

الماتى

Abai.kz