بۇل - الماتى وبلىسى، پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ تەرريتورياسىنداعى "قورعاس" شەكارالىق باقىلاۋ پۋنكتى. ەل اۋزىندا "قورعاستىڭ كولتسوسى" دەپ اتالىپ كەتكەن جەر - وسى. بۇل جەردەن كۇن سايىن قازاقستان-قىتاي باعىتىندا جۇك كولىكتەرى وتەدى. ادەتكى كۇندە بۇل جەردە كەزەك كۇتىپ تۇراتىن جۇك كولىكتەرىنىڭ سانى 100-دەن اسىپ جىعىلادى. ودان ءارى 150-200 مەتر جەردە جەڭىل كولىكتەر وتەتىن پوست ورنالاسقان.

وتكەندە قازاقستاننىڭ شەكاراشىلارى ەلگە زاڭسىز جولمەن كىردى دەپ تۇتقىنداعان سايراگۇل ساۋىتبايدىڭ سوڭىنان ءبىر توپ جۋرناليست قورعاسقا بارعانبىز. سول ساپارىمىزدان كورگەن مىنا ءبىر ۇياتتى ماسەلەنى جازۋعا تۋرا كەلدى.

بۇل (سۋرەتتەگى) - سول قورعاستىڭ شەكاراسىنداعى شلاگباۋمنىڭ تاپ قاسى. شەكارانىڭ بەرگى بەتىندە اسحانا مەن اجەتحانا تۇر.

اۋەلى اسحانا جايلى اتايىن. اسحانا دەگەنىمىز - كادىمگى كيىز ءۇي. ءمازىرىنىڭ باعاسىنا ارتىق ءسوز ايتپايمىز. اسى جىلدام دايىنبولادى ەكەن، ءارى ءدامدى. شەكارادا كۇن استىنا شىجعىرىلىپ تۇرعان جۇرتقا ودان باسقا نە كەرەك دەرسىز.

ءيا، شەكارادا ۇزىن-سونار كەزەك كۇتكەن جۇرت ايالداپ وزەك جالعايتىن جالعىز ورىن - وسى. ونىڭ سيقى مىنە مىنانداي (سۋرەتكە قاراڭىز). توز-توزى شىققان، شۇرىق-تەسىك، قىرىق جاماۋ ءۇي. ابدەن ەسكىرگەن. كورپە-جاستىقتارىنىڭ كۇلىمسى ءيسى كيىز ءۇيدىڭ ءىشىن الىپ كەتكەن. جۇرتتا بۇدان باسقا تاڭداۋ جوق، سوندىقتان جىرتىق - جاماۋ ۇيگە كىرىپ اس ىشەدى.

ودان ءارى اجەتحانا بار. ۇيات تا بولسا جازۋعا تۋرا كەلەدى. دارەت قىسقان جۇرت وسى دارەتحاناعا بارادى. قارنى اشىپ نەمەسە شولدەگەن جۇرت الگى "اسحانادان" وزەك جالعاپ، ءشول باسادى. باسقا التەرناتيۆا كورگەن جوقپىز. "اجەتحاناسى قانداي بولسا، ەلىنىڭ جاعدايى سونداي ەكەن" دەپ ويلايتىندار جوق دەيسىزدەر مە؟.. بىرەۋگە ايتساڭىز سەنبەيتىن شىعار، بىراق،  كۇنىنە مىڭ-ميلليوننىڭ ساۋداسى ءوتىپ جاتقان اتاقتى "قورعاس" كەدەنىنىڭ قاسىنداعى اجەت وتەپ، اس ىشەتىن جەردىڭ ءتۇرى مىناۋ...

ول ول ما، اسحانانىڭ قاسىنداعى اجەتحاناعا وتىرا دا المايسىڭ. ەسىگىنىڭ ىلگەگى جوق. ابدەن ءشىرىپ، توزىپ بىتكەن قاڭىلتىر. توبەسى جوق. ياعني، جاۋىندى كۇنى بارۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. جا، امال جوق باردىڭ. وندا اجەت وتەۋ پروتسەسسىنىڭ اسقاندى ازاپتايتىن فورماسى جايلى ءتىپتى، جازۋعا جيىنكەنىشتى. بىراق، شىندىق. 

وسى شىندىقتى كورىپ، مويىنداپ تۇرىپ مەنىڭ ويما نە كەلدى دەيسىز عوي؟ مەنىڭ ويىما  2017 جىلى 3 ميلليارد دوللار جۇمساپ، ەكسپو كورمەسىن وتكىزگەنىمىز كەلدى. 2011 جىلى 1,682 ميلليارد جۇمساپ، ازيادا وتىزدىك. اناعان ميلليارد، مىناعان ميلليارد  جۇمساپ جاتىرمىز. ول ازداي، كورشى-قولاڭعا گۋمانيتارلىق كومەك دەپ، ميلليونداپ تاعى بەرىپ جاتىرمىز. ءتىپتى، استانانىڭ تۋعان كۇنىنە 19 ميلليارد تەڭگە جۇمساماقپىز. سويتە تۇرا ءجوندى تۋالەتىمىز جوق. پارادوكس. ەندەشە قۇر پافوس كىمگە كەرەك؟

بۇل جەر ەكى ەلدىڭ شەكاراسى عانا ەمەس، بۇل جەردەن كۇن سايىن قانشاما شەتەلدىك ازامات ءوتىپ جاتىر. ولاردىڭ قازاق شەكاراسىن بەرى اتتاي بەرە كورەتىنى:  قىرىق جاماۋ كيىز ءۇي مەن قاڭىلتىر تۋالەت. ماسقارانىڭ كوكەسى وسى ەمەس پە؟! ءجوندى اجەتحانا سالا الماي جاتىپ، جاھاندانۋ وزىق وتىز ەلدىڭ قاتارىنان تابىلۋدان دامەلىمىز-ءا؟..

قوسىمشا: ءبىز الماتى وبلىسىنىڭ سۋبەكتىسىنە كىرەتىن پانفيلوۆ اۋدانىنا قاراستى قورعاس شەكارالىق باقىلاۋ بەكەتىندە ورنالاسقان جەردەگى ۇسقىنى كەتكەن كورىنىستى ءسوز قىلدىق. دەمەك،بۇعان پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى جاۋاپ بەرۋى كەرەك. پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى - بەكتاسوۆ تەمىرلان امانگەلدىۇلى ەكەن. وسى كىسى ءبىر شارا قابىلدايدى دەپ سەنەيىك. 

ءتۇيىن. ارينە، ەلدىڭ جاعدايىن اجەتحانامەن سالىستىرۋ - ارتىق تا شىعار. دەگەنمەن، جوعارىداعى جاعدايدى كوزبەن كورگەن سوڭ، اششى دا بولسا، وسىلاي جازۋعا تۋرا كەلدى. اجەتحانا دەگەنىمىز - تازالىق قانا ەمەس،  ەل مادەنيەتى مەن الەۋمەتتىك تۇرمىسىنىڭ ناقتى  كورىنىسى دە بولسا كەرەك...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz