رەداكتسيا:ء"دىني ساۋاتسىزدىعىنىڭ ناتيجەسىندە جاستارىمىز ساقال قويىپ، شالبارىنىڭ بالاقتارىن قىسقارتىپ تاستايدى. قارا كويلەك كيىپ، بەتى-اۋزىن تۇمشالاعان قىزدارىمىزدىڭ قاتارى كوبەيدى. بۇل ءبىزدىڭ داستۇرىمىزگە دە، حالقىمىزعا دا جات. بۇعان زاڭنامالىق دەڭگەيدە تىيىم سالۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋ كەرەك. قازاق قارا كيىمدى قارالى كەزدە عانا كيەدى", – دەدى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر سوزىندە.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدەگى ءدىن ساياساتىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ارنايى قۇرعان ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى اتالعان باعىتتا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىپ كەلەدى. 

قازىرگى تاڭدا، قوعامداعى ءتىرلى ءدىني توپتاردىڭ ايىلى تىيىلىپ، ولارعا قاتاڭ باقىلاۋ جاسالۋى دا ەلباسىنىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ جەمىسى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، پورتالىمىزدىڭ تۇراقتى اۆتورى، يسلامتانۋشى مۇقان يساحاننىڭ ماقالاسىن جاريالاپ وتىرمىز.

سالافيتتەر كوبىنەسە قارادۇرسىن سيپاتتا ءوز سەنىمدەرىن اشىق ۇگىتتەيدى. ولار ءوز ۇستانىمدارىمەن سايكەسپەيتىن مەملەكەت ساياساتى مەن ءداستۇرلى ۇردىستەردى اشىقتان اشىق سىن تەزىنە الادى. اسىرەسە، زايىرلى قۇندىلىقتاردى كىنالاپ، ونى الماستىرۋشى كەمەل ءدىني ءىلىم رەتىندە ءسالافيزمدى ناسيحاتتايدى. ولار كوبىنە-كوپ زاڭدى ۇيىم ەمەس، توپ بولىپ قۇرىلادى. سوندىقتان دا، مەملەكەتتىك ورگاندار ولاردىڭ قاۋىپتىلىگىن قاپەرگە الا بەرمەيدى. بىراق، سالافيتتەر زايىرلى جۇيەنى ءدىني تۇرعىدان سىناي وتىرىپ، ءوز جاقتاستارىن قوعامنان توپ-توپ بولىپ وقشاۋلانۋعا شاقىرادى. ياعني، تاكبىرشىلەر ءوز توپتارىنا جالاۋلاتىپ ات قويىپ، ۇيىم قۇرماعانمەن، زايىرلى قۇندىلىقتاردان ۇزاق، ساناسى تۇمشالانعان بىتەۋ جەكە تۇلعالاردىڭ قاراسىن كوبەيتەدى.

ءاسىلى، سالافيتتەر زايىرلى قوعامعا اشىق جاۋىعۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. كەيدە ولار ءوز يدەولوگياسىن ناسيحاتتاۋ بارىسىندا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى قۇرال ەتىپ پايدالانادى. قوعامدا ورىن الىپ جاتقان تەڭسىزدىك پەن سۇرىقسىز كورىنىستەردى ءھام ءدىني دۇمشەلىكتى وتكىر تۇردە ايىپتايدى. وسىعان وراي كەيدە سالافيتتەر باتىل ءىس-قيمىلىمەن كەيبىر تاياز ويلى ادامداردىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ جاتادى. ولارعا ەرۋشىلەر ءۇشىن ءسالافيزم سەنىمى ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋشى مازمۇنداعى ءدىني يدەولوگيا بولىپ سانالا باستايدى. ياعني، الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە تۇسكەن ازاماتتار وزدەرىن تۋراشىل ەتىپ كورسەتكەن سالافيتتەرگە الدانىپ جاتادى.

جالپى، ءسالافيزمدى ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ادىسنامالىق تۇرعىدان العاندا ءارتۇرلى سيپاتقا يە. ونىڭ سەبەبى ءاربىر كەڭىستىكتىڭ ءدىني تانىمى مەن الەۋمەتتىك احۋالىنىڭ ءتۇرلى دەڭگەيدە بولۋىندا. وسىعان قاراي ءسالافيزم ناسيحاتتاۋشىلارى لوكالدى ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ءوتىمدى ءادىس-ايلالارعا جۇگىنەدى. مىسالى، ساياسي قولداۋعا يە، قارجىلىق قورى مول ءسالافيزمنىڭ كەيبىر تارماقتارى ءوز ىلىمدەرىن الدىن-الا جاسالعان كەشەندى جوسپار نەگىزىندە ناسيحاتتايدى. شارتتى تۇردە العاندا ادامداردى ارباۋى مىناداي بىرنەشە كەزەڭدەردەن تۇرادى:

ءبىرىنشى كەزەڭدە سالافيتتەر بۇقارا حالىققا وزدەرىن جاقسى قىرىنان تانىتۋعا تىرىسىپ باعادى. تاعات-عيباداتشىل، كوپشىلىككە قايىرىمدى، تۋراشىل، قايسار، تاباندى ءھام جانى جومارت بەينەدە وزدەرىن جاقسى سومدايدى. ءدىن ناسيحاتىندا ءوز يدەولوگياسىن اشىق ايتپاعانمەن، ءسالافيزم وشاقتارى سانالاتىن ەلدەردىڭ مۇسىلمانشىلدىعىن كوبىرەك ماقتايدى. وسى ارقىلى كوپشىلىكتىڭ وزدەرىنە دەگەن ىقىلاسىن وياتۋعا كۇش سالادى.

ەكىنشى كەزەڭدە سالافيتتەر وزدەرىنە جاقىن تارتقان بەلگىلى-ءبىر ازاماتتارمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساۋدى قولعا الادى. تۇزاققا تۇسىرگىسى كەلگەن ادامدارعا ءاربىر ماسەلەدە جاناشىرلىق تانىتىپ، ءتىپتى ولاردىڭ ءدىني ەمەس مازمۇنداعى قۋانىشىنا دا ورتاقتاسىپ، كۇندەلىكتى ومىردە قويان-قولتىق ارالاسادى. سالافيتتەردەن جىلۋار كورگەن ازاماتتار بىرتىندەپ تۇراقتى قارىم-قاتىناس ورناتادى. ولاردان ءاربىر ماسەلەدە اقىل-كەڭەس سۇرايتىنداي حالگە جەتەدى.

ءۇشىنشى كەزەڭدە سالافيتتەر نىساناعا العان ازاماتتاردىڭ سەنىمىنە كىرگەنىنە تولىق كوز جەتكىزگەن سوڭ ولارعا قوعامداعى جاعىمسىز جايتتەرگە سىن كوزبەن قاراۋدى ۇيرەتەدى. كۇندەلىكتى ومىردە نە نارسەنىڭ ادال، نە نارسەنىڭ ارام بولاتىنىن، قانداي امالدىڭ شيرك، قانداي امالدىڭ ساۋاپتى ەكەنىن ەدەل-جەدەل تۇسىندىرۋگە تىرىسادى. اربالۋشى ازاماتتار دا سالافيتتەردىڭ ۋاعىزىنان ءالى پالەندەي وزگەشە تەرىس پىكىر ەستىمەگەندىكتەن، ولاردىڭ يلەۋىنە كوندىگە تۇسەدى. بىراق، ولار وزدەرىنىڭ زايىرلى قوعامعا وگەي بولا باستاعانىن اڭعارمايدى.

ءتورتىنشى كەزەڭدە وزدەرىمەن تۇراقتى بايلانىس جاساۋشى ازاماتتارعا ءدىني ءدارىس وتكىزۋدى جۇزەگە اسىرادى. كەيدە كىتاپتارىن وقىتسا، كەيدە وزدەرىنىڭ شەيحتارىنىڭ ۋاعىز-ناسيحاتتارىن تىڭداتادى. ءسالافيزمدى ناسيحاتتايتىن سايتتاردىڭ تۇراقتى وقىرمانى ەتۋگە كۇش سالادى. وسىلايشا اربالۋشى ازاماتتاردىڭ ساناسىندا ءسالافيزم ءىلىمىنىڭ نەگىزدەرى قالىپتاسادى. ىشكى جان-دۇنيەسىندە ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن الادى. ولار ءسالافيزم ىلىمىندەگى «ءۇش نەگىز» تەولوگيالىق تۇجىرىمىن حاق ءدىننىڭ باستى تىرەكتەرى دەپ قابىلداي باستايدى.

بەسىنشە كەزەڭدە ولار ءوز جەمتىكتەرىن زايىرلى قوعامنان مۇلدە جەرىتىپ، شەتەلدە ءبىلىم الۋعا نەمەسە شەتەلدەگى «تولىق يسلامدى» كورۋگە شاقىرادى. ال، وعان اربالعان ازاماتتار قاعىنان جەرىنىپ، شەتەلگە كەتىپ «تولىق  يسلاممەن» قاۋىشۋعا ءازىر تۇرادى. ءسويتىپ قاجىلىق-ۋمرا نەمەسە شەتەلگە ساياحاتتاۋدى سەبەپ قىپ سىرتتاعى ءسالافيزم وشاقتارىنا اتتانادى. وتقا يتەرمەلەۋشىلەر الدىن الا بەلگىلەنگەن جوسپار بويىنشا ولاردىڭ قابىلەت-قارىمىنا قاراي كەيبىرىن ءدىني وقۋعا، كەيبىرىن اسكەري جاتتىعۋ بازاسىنا جىبەرەدى.

التىنشى كەزەڭدە ءسالافيزم وشاعىنا كەلگەن ازاماتتار اۋەلگىدە اراب ءتىلىن مەڭگەرىپ، كەيىن يبن ءتايميا، يبن ءجاۋزيا، شاۋكاني، مۇحاممەد ابدۋلۋاھاب، يبن فاۋزان، يبن ۋسايمين، يبن باز، شەيح الباني، احمەت سۋرۋري، رابيع مادحالي جانە ت.ب. ءسالافيزم شەيحتارىنىڭ ەڭبەكتەرىن وقىپ، جان-جاقتى ءدىني ءبىلىم الادى. ال، فيزيكالىق الەۋەتى مىقتى، بىراق وي-ءورىسى تار، مىنەز-قۇلقى قاتال ازاماتتار ارنايى بازادا اسكەري قابىلەت-قارىمدارىن جەتىلدىرەدى.

جەتىنشى كەزەڭدە ءسالافيزم ىلىمىمەن جان-جاقتى قارۋلانعان ازاماتتار ءوز ەلىنە قايتا ورالىپ، زايىرلى قۇندىلىقتار مەن ءداستۇرلى يسلامدى مانسۇقتاپ، يگەرگەن تەرىس ءدىني ىلىمدەرىن كەڭىنەن ناسيقاتتايدى. قۇلاق ءتۇرىپ تىڭداعان ازاماتتاردىڭ ءبارىن مەملەكەت پەن قوعامعا قارسى قويادى. ال، ءسالافيزمنىڭ اسكەري بازاسىندا ارنايى جاتتىعىۋدان وتكەن سودىرلار زايىرلى مەملەكەتتى تاعۇتقا بالاپ، بەرىلگەن بۇيرىققا ساي تاعۇتتىڭ كۇل-تالقانىن شىعارۋ ءۇشىن بەلىنە «شاحيد» بەلدىگىن اسىنادى. مىنە، سالافيتتەر جانكەشتى تۇلعاسىن وسىلايشا قالىپتاستىرادى.

ءتۇيىن: سالافيتتەر وزدەرىن يسلام ءدىنىن باتىل جاقتاۋشى ەتىپ كورسەتۋى ارقىلى، ءوز قاتارىن كۇننەن كۇنگە كوبەيتۋ ۇستىندە دەسەك اسىرا ايتقاندىق بولماس. بۇل تەرىس ءدىني سەنىمدى تەك اعارتۋشىلىق جولمەن ەڭسەرۋ مۇمكىن بولماي وتىر. ەگەر، ءسالافيزمنىڭ ناسيحاتتالۋىنا قۇقىقتىق تۇرعىدان تىيىم سالىنسا، ولاردىڭ ءورىسى تارىلىپ، قاتارى سيرەيتىنى كۇمانسىز. ياعني، زاڭدىق تۇرعىدا سوت شەشىمىمەن تىيىم سالۋ ارقىلى عانا قوعامدا ءسالافيزمنىڭ يدەال ءىلىم رەتىندە ۇگىتتەلۋىنە توسقاۋىل قويىپ، ءدىني تەرىس ءىلىمنىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋگە بولادى.

مۇحان يساحان, يسلامتانۋشى

Abai.kz