دانيال كەنجەتايۇلى احمەتوۆ تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان شىعىس قازاقستان وبلىسى جايلى جازامىز بۇگىن.

شقو-نىڭ ورتالىعى وسكەمەننىڭ تاپ ىرگەسىندە ورنالاسقان ساياجايلى اۋىلدى «رەسەيدىڭ گۋبەرنياسىنا» اينالدىرىپ جىبەرگەن جۇرت بار ەكەن.  اۋىل ەمەس، باۋ-باقشا قوعامداستىعى. «ۆوستوچنيك 3» دەپ اتالادى. اۋماعىندا 200-دەي ساياجاي بار.  مىنە، شۋ وسى «ۆوستوچنيكتەن» شىعىپ وتىر.

كەشە «فەيبۋك» جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا سول «ۆوستوچنيكتىڭ» تۇرعىنى ايىم قاسىمبەكوۆا ەسىمدى كەلىنشەك جازبا جاريالادى. جانايقايىن جەتكىزدى. ءبىز قۇلاق تۇردىك.

ال بۇگىن قاسىمبەكوۆانىڭ وزىنە  حابارلاسىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراپ بىلدىك.

ايىم نۇرلانقىزى قاسىمبەكوۆا ءبىزدىڭ ارىپتەسىمىز بولىپ شىقتى.اۋداندىق  «ۇلان تاڭى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى ەكەن. اتالعان ساياجايلى اۋىلدىڭ، دۇرىسى باۋ-باقشا قوعامداستىعىنىڭ تۇرعىنى. وتباسى، بالا-شاعاسىمەن بىرگە 7 جىلدان بەرى سول جەردە تۇرىپ كەلەدى.

ولار الگى «ۆوستوچنيككە» كوشىپ بارعان جىلى قوعامداستىقتى شۋشاننيكوۆ دەيتىن ورىس زەينەتكەر باسقارادى ەكەن. قازىر دە بيلەپ-توستەپ وتىرعان سول كىسى كورىنەدى.

«قازاقشاعا كەرەك بولسا، وزدەرىڭ اۋدارىپ الىڭدار»

ايىم قاسىمبەكوۆا، جۋرناليست، ساياجاي تۇرعىنى:

- ءبىز سول «ۆوستوچنيك 3» باۋ-باقشا قوعامداستىعىنا كوشىپ بارعانىمىزعا 7 جىل بولدى.  ول جەردە 200-دەي ساياجاي بار. ونىڭ 60-تان استامى قىستا دا سول جەردە تۇرادى. قىستا تۇراتىنداردىڭ دەنى - قازاقتار. نەگىزى ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى باسىم. سول 200 ءۇيدىڭ ءارى كەتسە 30-40-تايى عانا قازاقتاردىكى.

قوعامداستىقتى شۋشاننيكوۆ گريگوري پەتروۆيچ دەگەن كىسى باسقاراتىن. قازىر دە سول كىسى. باسقارما مۇشەلەرى دە تۇگەل ءوز ادامدارى. ءبىز ءبىرلى-جارىم قازاقتى باسقارماعا كىرگىزگەن ەدىك. ايتەۋىر ەبىن تاۋىپ شىعارىپ تاستادى.

بۇل باۋ-باقشا قوعاامداستىعى بولعاندىقتان، جىل سايىن مۇشەلىك جارنا تولەيمىن. بيىل 5300 تەڭگە دەپ بەكىتىلىپتى. وعان قوسا، جەر تەلىمىنىڭ كولەمىنە بايلانىستى، ءار سوتىعىنا 2000 تەڭگەدەن تاعى تولەيمىز. مىسالى، مەن بيىل ۋچاسكەمە 14 مىڭ تەڭگە تولەدىم.

بۇل كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەندىكتەن، ساياجايدىڭ بارلىق تۇرعىنى ونى تولەيدى جانە تولەۋدەن باس تارتقان جوق. ال جىل سايىنعى مۇشەلىك جارنانى جاڭاعى شۋشننيكوۆتىڭ باسقارماسى وزدەرى بەلگىلەپ، بەكىتەدى.  بيىل بيۋدجەتى 6 ميلليون تەڭگەگە جەتتى. .

باۋ-باقشا قوعامداستىعىنىڭ ەلەكتر ەنەرگياسى دا سول ءبىر توراعانىڭ يەلىگىندە. ەگەر ونىڭ قالاۋى بولسا، ول كەز كەلگەن تۇرعىندى جارىقتان اجىراتا الادى. ول سول قۇزىرەتىن اسىرا پايدالانىپ، قانداي دا ءبىر قۇجاتقا كەلىسىم جيناۋ بارىسىندا، قارسىلىق بىلدىرگەندەرگە «ەلەكتر ەنەرگياسىن قيامىن» دەپ قوقان-لوقى جاسايدى. اقىرىندا ءوز دەگەنىنە كوندىرەدى. قيىلعان قۋاتتى قايتا قوستىرۋدىڭ ءوزى 8 مىڭ تەڭگە تۇرادى عوي... ال قيسا، ونى وڭايلىقپەن قوسا قويمايدى.

وسىلاي ءوز بىلگەنىن جاساپ جۇرگەن شۋشاننيكوۆ گريگوري پەتروۆيچ دەگەن كىسى  رەسەي ازاماتى ەكەن. سويتە تۇرا، قازاقستاندا تۇرىپ، قاراكوز قازاقتارعا يەلىك ەتۋدە. جاسى جەتپىستىڭ اينالاسىندا بولسا دا، وعان ەشكىمنىڭ ءامىرى جۇرمەيدى. ول دا ءوزىن بۇل جەردىڭ قۇدايى سەزىنەدى-اۋ. جەرگىلىكتى قازاقتاردى مەنسىنبەيتىنىنە ءوزىم تالاي رەت كۋا بولدىم. تالاي رەت اكىمدىككە، پروكۋراتۋراعا ارىز جازدىق. بىراق، قيمىل جوق.

ال ءتىپتى، حابارلاندىرۋدى دا تەك ورىس تىلىندە جازادى. ءبىز تالاي رەت ايتتىق. «ءبىز مەملەكەتتىك مەكەمە ەمەسپىز. سوندىقتان قازاقشاعا كەرەك بولسا، وزدەرىڭ اۋدارىپ الىڭدار» دەپ جاۋاپ قاتتى.

تۇرعىنداردىڭ اتىنان ارىز جازىپ، باۋ-باقشا قوعامداستىعىنىڭ باسشىسىن اۋىستىرايىق دەسەك، تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى ورىس ۇلتىنىڭ ازاماتتارى. قوعامداستىقتىڭ پروبلەمالارىن بىرلەسە شەشۋ ءۇشىن قۇرىلعان القا دا بار، بىراق ول القانىڭ وزىنە ءوز قازاعىمىزدى تاڭداپ تۇرىپ قوسساق تا، شىعىپ قالادى! بۇل باسسىزدىقتى قالاي توقتاتۋعا بولادى؟

حابارلاندىرۋ

ءبىز شۋشاننيكوۆ اكىمشىلىگىندەگى حابارلاندىرۋلاردى كوردىك. ءسويتىپ، ايىم قاسىمبەكوۆانىڭ سوزىنە سەندىك. سەنبەسىمىزگە بولمادى. مىنە، كورىڭىزدەر.

«قۇرمەتتى ساياجايلىقتار» دەپ باستالاتىن حابارلاندىرۋدىڭ 4-بولىمىنە كوز جۇگىرتىڭىز. «نە فينانسيروۆات يز سمەتى توۆاريششەستۆا پەرەۆود ينفورماتسي نا گوسۋدارستۆەننىي يازىك» دەپ جازىپتى. قازاقشاعا سوزبە-ءسوز قوتارساق، «اقپاراتتى مەملەكەتتىك تىلگە اۋدارۋدى سەرىكتەستىك سمەتاسىنان قارجىلاندىرماۋ كەرەك» دەيدى.

2018 جىلدىڭ 12-مامىرىندا، وسىدان ءۇش اي بۇرىن عانا وتكەن جيىندا شۋشاننيكوۆ ەسەپ بەرگەن ەكەن. ءسويتىپ، قايتا سايلانعان. شۋشاننيكوۆتىڭ ەسەپ-قيسابىن «مۇقيات» تەكسەرگەن رەۆيزيالىق كوميسسيا ارنايى اكت ءتۇزىپ، پەتروۆيچتىڭ جۇمىسىنا وڭ باعا بەرگەن.

ايتپاقشى، «ۆوستوچنيك 3-ءتىڭ» 2018 جىلعا جاساعان سمەتالىق جوباسى 6 238 810 تەڭگەنى قۇراپتى. ءار سوتىق جەر ءۇشىن تولەنەتىن اقى مولشەرى بيىل 2 380 تەڭگە دەپ بەكىتىلگەن.

ءتۇيىن

شۋشاننيكوۆ دەيتىن رەسەي ازاماتىنىڭ وسكەمەندە ءوز «گۋبەرنياسىن» قۇرىپ العانىن احمەتوۆ بىلمەي مە؟ جوق الدە، بىلسە دە، بىلمەگەندەي بولىپ وتىر ما؟ ايتەۋىر، شۋشاننيكوۆ اناۋ-مىناۋدى قويىپ، پروكۋراتۋرانىڭ ءوزىن پىسقىرمايدى. ول مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيدى. مەنسىنسە، سەرىكتەستىك قارجىسىنان اقشا بولمەسە دە، ەكى اۋىز ءسوز حابارلاندىرۋدى قازاق تىلىندە جازار ەدى عوي.

بۇنىڭ سىرتىندا ءبۇتىن ءبىر «اۋىلدى» جالعىز ءوزى بيلەپ-توستەپ وتىرعانى تاعى راس. ەلەكتر جارىعىنىڭ اقىسىن، جىلدىق مۇشەلىك جارنا اقىسىن، ءار سوتىققا بەلگىلەنەتىن سومانى شۋشاننيكوۆ كومانداسى وزدەرى بەلگىلەيدى. بۇل قالاي سوندا؟ شۋشاننيكوۆتەرگە شەكتەۋ بولماعانى ما؟

سوندا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن كەرەك قىلماعان شۋشاننيكوۆتار سەكىلدىلەر كىمگە ارقا سۇيەپ وتىر؟ بالكىم، باسقا-باسقا پەتروۆيچتىڭ ءپىرى احمەتوۆتىڭ ءوزى شىعار!.. ايتپەسە، بىرىنشىدەن رەسەي ازاماتىنىڭ قازاقستان اۋماعىنداعى ەلدى-مەكەندى باسقارۋعا قانداي قۇقىعى بار! ەكىنشىدەن، رەسەي ازاماتتىنىڭ قازاقستان ازاماتتارىنان اقشا جيناۋى زاڭعا تومپاق ەمەس پە؟ ۇشىنشىدەن، قازاقستان ازاماتى ەمەس ادامعا از  دا بولسا ەلدى باسقارتۋعا كىم مۇمكىندىك بەردى؟ احمەتوۆ پە، باسقا ما؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz